Enter Title

Tentakel 35
Nummer 35 - 12 juli 2017

 
Oproep: Waarnemingen van het vliegend hert

Hierbij roep ik iedereen op om waarnemingen van het vliegend hert door te geven, het liefst voorzien van een foto en een zo nauwkeurig mogelijke plaatsaanduiding (het liefst voorzien van coördinaten).

De waarnemingen kunnen ingevoerd worden op Waarneming.nl of op de EIS-website. Uiteraard zijn ook oudere waarnemingen welkom.

Let wel, alleen waarnemingen vergezeld van een foto kunnen gevalideerd worden.

Voor meer informatie over het vliegend hert zie: eis-nederland.nl/vliegendhert.

Tekst & foto: John Smit, EIS Kenniscentrum Insecten

top

Beginnersexcursie sprinkhanen

Op zondag 23 juli organiseert EIS Kenniscentrum Insecten een beginnersexcursie sprinkhanen bij Molenhoek.

De excursie is gratis en bedoeld voor mensen die net beginnen met sprinkhanen en hulp willen hebben bij het determineren, ook van de geluiden.

Opgaves (max. 10 personen) via eis@naturalis.nl. Nadere info over de excursie wordt later toegezonden.

top

Excursies Wantsenproject

Op 10 maart is officieel het Atlasproject wantsen van start gegaan. In 2019 moet het project leiden tot de publicatie van het vijfde en laatste deel in de serie "Verspreidingsatlas Nederlandse wantsen".

Waarnemingen van alle soorten wantsen zijn welkom maar het project richt zich vooral op de soorten van tien families: vuurwantsen, wolfsmelkwantsen, randwantsen, kromsprietwantsen, glasvleugelwantsen, viooltjeswantsen, graafwantsen, pantserwantsen, schildwantsen en kielwantsen.

Specialistische kennis is niet nodig en iedereen kan bijdragen aan dit project. Meer informatie over het project, de soorten en een link naar de veldgids wantsen staan op de projectpagina.

In het kader van het wantsenproject worden er in 2017 nog een aantal excursies georganiseerd. Deze staan open voor beginnend en gevorderde wants-o-logen. Wil je mee op een excursie stuur dan een berichtje naar Vincent Kalkman. Je ontvangt dan aanvullende informatie.

Excursies

Vr 25 augustus Korenburgerveen, Gelderland
Vr 1 - Zo 3 september Bergen op Zoom e.o. KNNV insectenwerkgroep Bergen op Zoom
Za 16 september Groevenbeekse heide, Gelderland Najaarsexcursie wantsen met de jeugdbonden
Za 30 september Haukerveld, Friesland KNNV Fryslân

top

1000 + 1 Soortendag Natuurhistorisch Genootschap / Limburgs Landschap

Op zaterdag 26 augustus 2017 organiseert Stichting het Limburgs Landschap in samenwerking met het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg een 1000 + 1 soortendag in Nationaal Park De Maasduinen. Gedurende één dag, dus ook gedurende de avond en nacht, proberen we zoveel mogelijk soorten op naam te brengen. Uw hulp kunnen we daarbij natuurlijk goed gebruiken.

Nationaal Park De Maasduinen omvat een aaneengesloten gordel van natuurgebieden aan de oostzijde van de Maas tussen Venlo en Gennep. De Maasduinen, rivierduinen die tijdens de laatste ijstijd zijn ontstaan, typeren het gebied van bossen, heide en stuifzanden. Maar natuurgebieden als het Zwart Water, de Ravenvennen, Landgoed Arcen, Landgoed de Hamert, de Bergerheide, de Eckeltse Bergen en 't Quin hebben veel meer te bieden: bloemrijke akkers, poelen, vennen en diverse typen graslanden. Een rijke flora en fauna is dus gegarandeerd.

We zijn op zoek naar breed geïnteresseerde Genootschappers, maar natuurlijk ook naar superspecialisten. Daarnaast zijn ook alle natuurliefhebbers welkom die hun kennis willen vergroten en willen genieten van een gezellige dag. Met kleine groepjes worden excursies uitgevoerd. Als u echter alleen op 'jacht' wilt is ook dat geen probleem. Alles heeft natuurlijk tot doel om binnen een dag zoveel mogelijk soorten op naam te brengen, waarbij een breed scala aan natuurgebieden bezocht kan worden. De verzamelde gegevens kunnen erg waardevol zijn om Nationaal Park De Maasduinen nog beter op de (natuur)kaart te zetten en kunnen benut worden bij het beter afwegen van beheermaatregelen in het gebied. Deze 1000 + 1 soortendag is dus nuttig én leuk.

Aanmelden
Aan het weekend zijn geen kosten verbonden. U kunt zich via e-mail aanmelden bij Henk Heijligers. Natuurlijk hoeft u niet de hele dag paraat te staan, u kunt zich ook aanmelden voor een dagdeel.

top

Symposium Bloemrijk of gifgroen?

Een nieuwe toekomst voor het platteland

Zaterdagmiddag 23 september 2017, (Leeuwenbergh, Servaasbolwerk, Utrecht)

De Heimans en Thijsse Stichting organiseert samen met IVN, KNNV en SoortenNL een symposium over de toekomst van het Nederlandse platteland en het nieuwe Europese landbouwbeleid dat in 2020 van start zal gaan.

Hoe zal het Nederlandse platteland eruitzien over vijftig jaar? Zal dan nog steeds het grootste deel uit landbouwgrond bestaan, terwijl we juist meer ruimte nodig hebben voor wateropvang, natuur en recreatie? Kan er dan een landbouw zijn zonder desastreuze effecten op landschap en natuur? En: wie moet er gaan betalen: de natuur, de boer of wij als consument.

Als prikkelende sprekers en muzikanten zullen optreden: Theunis Piersma en Sytze Pruiksma (Kening fan `e Greide), Krijn Poppe (Wageningen Economic Research), Bas Eickhout (Europarlementariër GroenLinks) en Titia Wolterbeek (SoortenNL en De Vlinderstichting).

Voor meer informatie en aanmelding zie de website van de Heimans en Thijsse Stichting.

top

Excursies Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie

Er zijn nog enkele plaatsen voor de excursies van de Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie (NVL) naar het Leersumse Veld (29 juli), de Kempense heidelibel (12 augustus), de Gagelpolder (19 augustus) en de libellenlarvenexcursie in de Weerribben (9 september ).

Je kunt je aanmelden via deze pagina op de website van de NVL.

top

Nazomerweekend Landelijke Insectenwerkgroep KNNV


In het weekeinde van vrijdag 1 t/m zondag 3 september 2017 houdt de Landelijke Insectenwerkgroep (LIW) van de KNNV haar nazomerweekend in de groepsaccommodatie van Manege Molenzicht in Bergen op Zoom.

Bergen op Zoom heeft een mooie ligging ten opzichte van heel verschillende terreintypen. Zowel droge zand- als natte zeekleigebieden kunnen op relatief korte afstand gevonden, wat interessant is voor veel verschillende insectengroepen. Vrijdagavond om 20.00 uur wordt het weekeinde geopend, met een (digitale) dialezing en is er verder gelegenheid ervaringen uit te wisselen en/of kennis met elkaar te maken. Op zaterdag en zondag worden omliggende gebieden bezocht. Gezien de ligging van de het verblijf zullen zowel nattere als droge gebieden bezocht worden. Op zaterdagavond kunnen de vangsten en foto's van die dag gedetermineerd en bekeken worden. Het weekeinde eindigt op zondag 15.00 uur.

De kosten voor het weekend bedragen € 50,00. In deze kosten zijn inbegrepen: 2 overnachtingen, 2x ontbijt, avondeten zaterdag, koffie en thee. Ook niet leden van de LIW mogen een keer deelnemen zonder de verplichting lid te worden.

Voor nadere informatie en/of opgave kunt u terecht bij:

Arjan van der Veen tel. 0320-246631

Koos van Brakel: tel. 0348-417032

top

EIS bij Vroege Vogels

Bijzondere mierensoort in Zeewolde

In natuurgebied Horsterwold in Zeewolde deed boswachter Tjibbe Hunink laatst een bijzondere ontdekking. Hij vond een mierenhoop van wat léék de rode bosmier. Dat is een bijzondere vondst in Flevoland, want die miersoort komt daar normaal gesproken helemaal niet voor. Zou het hem dan wel zijn? Helaas niet, ziet mierenonderzoeker André van Loon van EIS Kenniscentrum voor Insecten, al snel wanneer hij de mierenhoop bezoekt. Geen rode bosmier dus, maar wat is het dan wel? Kijkend naar de kaaktasters, een uitstekend orgaan aan de onderkaak van de mier die wordt gebruikt bij voedselopname, en de beharing van de mier ziet André dat het de rode renmier (Formica rufibarbis) is, ook wel de rode baardmier genoemd. "Ook een hele leuke ontdekking!", zegt hij. Ook de rode renmier is een bijzondere vondst voor natuurgebied Horsterwold in Flevoland. De provincie is namelijk volledig van klei. Flevoland heeft slechts enkele stukken zandgrond, waar de rode renmieren nu dankbaar gebruik van hebben gemaakt.

Het Radiofragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 25 juni is hier te beluisteren.

Bruidsvlucht van de vliegende mieren

Elk jaar scheuren mierennesten ineens open om duizenden vliegende mieren in golven uit te laten vliegen. Dit gebeurt eind juni - begin juli wanneer er massaal tientallen nieuwe koninginnen en honderden vruchtbare mannetjes geboren worden. Op drukkende zomerdagen scheuren meerdere nesten open en vliegen alle mannetjes en maagdelijke koninginnen uit. Tijdens deze zogenaamde bruidsvlucht slaat de koningin genoeg sperma op voor de rest van haar leven die ze krijgt van een of enkele mannetjes die het hoogst vliegen. De mannetjes zullen vrij snel daarna op de grond sterven. De mieren zijn niet gewend om te vliegen en belanden daardoor vaak in je haar of drankje. Als de paring voltooid is bijten de koninginnen hun vleugels af en gaan op zoek naar nieuwe nestplaatsen in de bodem om een nieuwe kolonie te starten.

Het Radiofragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 9 juli is hier te beluisteren.

Nieuw lieveheersbeestje heeft geen vleugels

Nederland heeft er een lieveheersbeestje bij: de Cynegetis impunctata, oftewel het ongevleugeld lieveheersbeestje. Een oranjebruin diertje met een duidelijk zwarte kop. Er zijn twee populaties gevonden: in Friesland en in Overijssel. Het lieveheersbeestje heeft geen vleugels en kan dus niet vliegen, dus de vraag is natuurlijk: hoe komen ze daar? In 2014 en 2015 werden de eerste exemplaren ontdekt in Nederland. De dieren worden vooral gezien langs oevers van rivieren en kanalen. Het lieveheersbeestje is tijdens zijn levensloop echter niet afhankelijk van water. Waarom wordt het dier dan toch alleen langs water waargenomen? Het ongevleugeld lieveheersbeestje kan niet vliegen en heeft korte pootjes. Hij kan zich daarom lastig over grote afstanden verplaatsen. Dat de lieveheersbeestjes vooral langs water zijn gezien heeft waarschijnlijk vooral te maken met deze transportproblemen. Wellicht zijn de dieren tijdens maaiwerkzaamheden en bij hoog water over korte of langere afstanden getransporteerd.

Het Radiofragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 9 juli is hier te beluisteren.

top

Nieuws van Bestuivers.nl

Nieuwe rapportage: De bijenfauna van Zuid-Holland
Een zojuist verschenen rapportage vat samen wat er bekend is over de bijenfauna van Zuid-Holland. De rapportage is opgesteld in opdracht van de Provincie Zuid-Holland en geeft antwoorden vragen als: 'hoe gaat het met de Zuid-Hollandse bijen?', 'voor welke bijensoorten heeft Zuid-Holland een speciale verantwoordelijkheid?' en 'wat zijn belangrijke bijengebieden in Zuid-Holland?'.

In totaal zijn 222 soorten bijen bekend uit Zuid-Holland. Hiervan blijkt 44% te zijn afgenomen gedurende de 20e eeuw, wat bij minstens 15 soorten heeft geleid tot verdwijnen uit de provincie. Tien soorten bijen zijn na een sterke afname zo zeldzaam geworden dat ze in Zuid-Holland als bedreigd worden beschouwd.

Van 13 soorten bijen ligt 20% of meer van de Nederlandse vindplaatsen in Zuid-Holland. Voor deze soorten heeft de provincie dus een groot landelijk belang en daarmee een zekere verantwoordelijkheid voor het voortbestaan van de soorten in Nederland. Eén soort steekt hier met kop en schouders bovenuit: de zandhommel Bombus veteranus. De zandhommel kwam vroeger verspreid over Nederland voor, maar is tegenwoordig vrijwel beperkt tot het Zuid-Hollandse eiland Tiengemeten en enkele andere gebieden rond het Haringvliet. Maar liefst 92% van het huidige Nederlandse verspreidingsgebied van de zandhommel ligt in Zuid-Holland.

De grootste bijenrijkdom is in Zuid-Holland te vinden in de duinen, de Biesbosch en de deltanatuur van het Haringvliet en Goeree-Overflakkee. Het is waarschijnlijk aan de grote schaal en de bloemenrijkdom van deze ruige gebieden te danken dat nog veel bijzondere bijen zich hier thuis voelen.

De rapportage is hier te downloaden.

Waaraan sterven hommelkolonies?
Hommels zijn hot, maar we weten er eigenlijk nog weinig van. Hun nesten zijn vaak moeilijk te vinden, dus het is lastig om iets te weten te komen over het wel en wee van hommelkolonies. Hoeveel kolonies slagen er in om zich voort te planten en hoeveel sneuvelen er als gevolg van predatie of andere oorzaken? Britse onderzoekers wisten zulke gegevens te verzamelen van maar liefst 908 hommelnesten in Groot Brittannië. Hun bevindingen zijn nu gepubliceerd in het tijdschrift Animal Conservation.

In totaal slaagde 75% van de onderzochte nesten er in om nieuw koninginnen te produceren. Dit slagingspercentage verschilde sterk tussen de hommelsoorten: van maar liefst 96% bij de boomhommel (een soort die zich pas recent in Groot Brittannië heeft gevestigd) tot een magere 41% bij de tuinhommel. Zo'n 100 nesten werden vernietigd, in 50% van de gevallen door zoogdieren (vermoedelijk dassen) die de nesten uitgroeven. Mensen waren in 25% van de gevallen de boosdoener. Andere gevaren waaraan hommelnesten blootstaan zijn onder andere wasmotten en overstromingen.

Deze gegevens vormen een waardevolle basis voor vergelijkingen met toekomstige situaties en voor bescherming van bedreigde hommelpopulaties.

Overige berichten Menno Reemer

top

Entomologische Berichten Themanummer Lieveheersbeestjes

Eind juni verscheen de verspreidingsatlas Lieveheersbeestjes als onderdeel van het themanummer lieveheersbeestjes in de Entomologische Berichten. Het themanummer is geheel gewijd aan lieveheersbeestjes en bevat naast de atlas zeven andere artikelen. De atlas geeft een uitgebreid overzicht van de kennis over de verspreiding, fenologie, biotoop en levenswijze van de Nederlandse Lieveheersbeestjes.

Abonnees hebben het nummer inmiddels ontvangen. Wie geen abonnee is kan het themanummer bestellen door het formulier op eis-nederland.nl/lhb in te vullen. Het nummer kost 3 euro (exclusief portokosten). Waarnemers die in 2016-2017 meer dan tien waarnemingen van lieveheersbeestjes (met foto!) hebben ingeleverd ontvangen het nummer gratis. Heb je meer dan 10 waarnemingen ingeleverd vermeld dat dan in het opmerkingenveld!

Inhoud

81-86 NEV-Dissertatieprijs 2013 - Waarom bestaan er tweestippelige lieveheersbeestjes die niet kunnen vliegen en zijn ze betere bladluizenbestrijders? - Lommen, S.T.E.
87-96 Harmonia axyridis, hoe kan het invasieve succes in Europa verklaard worden? - Raak-van den Berg, C.L.
97-105 Harmonia axyridis (Coleoptera: Coccinellidae): 13 jaar gevolgd met lichtvangsten in De Kaaistoep, Noord-Brabant - Wielink, P.S. van
106-118 De schimmel Hesperomyces virescens, een natuurlijke vijand van lieveheersbeestjes - Haelewaters, D. & A. De Kesel
119-126 Ongevleugeld lieveheersbeestje Cynegetis impunctata, een nieuwe soort in Nederland (Coleoptera: Coccinellidae) - Cuppen, J.G.M. & G. Tacoma-Krist
127-139 Negentien jaar lichtvangsten van lieveheersbeestjes in De Kaaistoep (Coleoptera: Coccinellidae) - Wielink, P.S. van
140-146 Een vergelijking tussen de lieveheersbeestjesfauna van de stad Roermond en het natuurgebied de Meinweg (Coleoptera: Coccinellidae) - Akkermans, R.W.
147-187 Verspreiding, biotoop en fenologie van de Nederlandse lieveheersbeestjes (Coleoptera: Coccinellidae) - Cuppen, J.G.M., V.J. Kalkman & G. Tacoma-Krist
188 Korte mededeling - De kleur van het prosternum als geslachtskenmerk bij Propylea quatuordecimpunctata (Coleoptera: Coccinellidae) - Hendrikx, D.
189 Uitgelezen: Veldklapper Lieveheersbeestjes, versie 2 - Burgers, J.
189-190 Uitgelezen: Brouci celedi slunéckovití (Coccinellidae) strední Evropy / Ladybird beetles (Coccinellidae) of Central Europe - Bogaert, J.
190-191 Uitgelezen: Velddeterminatietabel voor de lieveheersbeestjes van West-Europa - Tacoma-Krist, G.


top

Lieveheersbeestjes, populair maar onbekend

Veel mensen vinden kevers een beetje eng en vies. Ze dragen een imago met zich mee van vaak in het duister opererende onderkruipende gedrochten die zich tegoed doen aan kadavers, mest of elkaar. Voor één groep kevers geldt dit echter niet. Lieveheersbeestjes.

Wilbert Kerkhof geeft in een artikel in "Tussen Duin & Dijk" een overzicht van de lieveheersbeestjes van Noord-Holland en de ontdekkingen die gedaan zijn tijdens het lieveheersbeestjesproject.

Tussen Duin & Dijk is een onafhankelijk blad over onderzoek aan, en bescherming van natuur en landschap in Noord-Holland. Het blad wordt gemaakt door en voor vrijwilligers met een passie voor natuur. Tussen Duin & Dijk wordt uitgegeven door de Provinciale Organisatie Voor Flora en Fauna (POFF) en verschijnt viermaal per jaar. Meer informatie is te vinden op de website.

Kerkhof, W., 2017
Lieveheersbeestjes, populair maar onbekend
Tussen Duin & Dijk 16 (2): 18-20

top

Veldgids Bijen voor Nederland en Vlaanderen

23 Mei verscheen de 'Veldgids bijen voor Nederland en Vlaanderen' (uitgeverij Kosmos). Hiermee kunnen 275 verschillende bijensoorten op naam worden gebracht. Alleen de meest zeldzame Nederlandse / Vlaamse soorten ontbreken.

Het boek is een vertaling en bewerking van de Engelstalige 'Field guide to the bees of Great Britain and Ireland', een boek van Steven Falk met fraaie illustraties van Richard Lewington.

De bewerking is verzorgd door EIS Kenniscentrum Insecten, in samenwerking met diverse deskundigen uit Nederland en Vlaanderen. De vertaling is van Guido Keijl.

Een inkijkexemplaar met 18 voorbeeldpagina´s is hier te bekijken.

Bestellen is mogelijk via Kosmos of Bol.com

top

Tweede druk Gasten van bijenhotels verkrijgbaar

Eindelijk is de tweede druk van het boek "Gasten van bijenhotels" van Pieter van Breugel verkrijgbaar.

Het is een ongewijzigde druk, met een lijstje van errata op de eerste druk. Het boek is te bestellen voor € 27,50 (exclusief verzendkosten) via deze pagina.

Op bestuivers.nl is meer informatie te vinden over het boek en kunnen het boek of de errata op de 1e druk ook gedownload worden.

top

Nederlandse Faunistische Mededelingen 48

Binnenkort verschijnt nummer 48 van de Nederlandse Faunistische Mededelingen.

In dit nummer weer diverse nieuwe soorten en bijzondere waarnemingen voor de Nederlandse en/of Belgische fauna. Daaronder drie nieuwe kevers, vier nieuwe vliegen, drie nieuwe dwergcicaden, een nieuwe watermijt, een nieuwe pissebed, een nieuw spookkreeftje en een nieuwe bladwesp.

Verder het inmiddels 7e deel van "nieuwe en interessante Nederlandse wantsen", een artikel over verspreiding, vliegtijd en ecologie van de houtwesp Tremex fuscicornis en drie op deze soort parasiterende sluipwespen, een artikel over verspreiding, bouw en taxonomische positie van de cactusworm (Priapulida: Priapulus caudatus), en een herziene checklist van de Nederlandse Lauxaniidae (Diptera).

Het nummer zal binnenkort bij alle donateurs van EIS in de bus vallen.

Voor overige geïnteresseerden is nummer 48 voor € 15,- te bestellen via eis@naturalis.nl. De factuur wordt meegestuurd met de bestelling.

Je kunt natuurlijk ook donateur worden. Je ontvangt dan behalve de NFM ook de papieren EIS-Nieuwsbrief en de Entomologische Tabellen gratis. Opgeven als donateur kan via een mailtje aan eis@naturalis.nl of via deze webpagina.

Inhoud

1-5 Zwervende platbek Pipiza accola nieuw voor Nederland (Diptera: Syrphidae) - T. Faasen
7-14 Polistichus connexus, een nieuwe loopkever voor Nederland (Coleoptera: Carabidae) - Th. Heijerman & G.J.A.M. Lommen
15-18 De gestreepte distelboktor Agapanthia cardui nieuw voor Nederland (Coleoptera: Cerambycidae) - Th. Zeegers & K. Goudsmits
19-25 Rhizophagus fenestralis, een nieuwe keversoort voor Nederland (Coleoptera: Monotomidae) - M.B.P. Drost & Th. Heijerman
27-37 De houtwesp Tremex en zijn drie Megarhyssa-sluipwespen in Nederland (Hymenoptera: Siricidae, Ichneumonidae) - A.W.M. Mol & C.J. Zwakhals
39-43 De bladwesp Macrophya crassula toch in Nederland (Symphyta: Tenthredinidae) - A.W.M. Mol
45-54 Nieuwe en interessante Nederlandse wantsen vii (Hemiptera: Heteroptera) - B. Aukema, T. Martens, N. Klunder & J. Prijs
55-61 Drie dwergcicaden nieuw voor Nederland: Alebra neglecta, Allygus maculatus en Penestragania apicalis (Homoptera: Auchenorrhyncha: Cicadellidae) - C.F.M. den Bieman & J.D.M. Belgers
63-68 De kalkribbel Haplophthalmus montivagus, een nieuwe pissebed voor de Nederlandse fauna (Isopoda: Trichoniscidae) - M.P. Berg & A. Krediet
69-74 Piersigia koenikei, een zeldzame watermijt nieuw voor Nederland (Acari: Hydrachnidia) - M.J. Sanabria & M. Scheepens
75-78 The first record of the skeleton shrimp Caprella scaura in Northwestern Europe (Crustacea: Amphipoda) - M.A. Faasse
79-85 De cactusworm Priapulus caudatus in Nederland (Priapulida) - G.W.N.M. van Moorsel, M.A. Faasse, D. Tempelman & M.S.S. Lavaleye
87-93 De zwarte vlieg Bibio longipes, een late herfstsoort nieuw voor Nederland (Diptera: Bibionidae) - Th. Zeegers
95-102 Twee soorten van het vliegengenus Diastata nieuw voor Nederland (Diptera: Diastatidae) - E. de Bree
103-112 Een herziene checklist van de Nederlandse Lauxaniidae (Diptera: Lauxaniidae) - P.L.Th. Beuk & J.D.M. Belgers

top

Brachytron 19-1

Vorige maand kwam de nieuwste Brachytron uit. Doordat er het laatste jaar te weinig kopij voor het tijdschrift is, is het een niet al te dikke editie met 56 pagina's, maar uiteraard wel weer interessante artikelen (zie hier onder). Bij deze een herhaalde oproep voor kopij.

De Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie (NVL) zoekt auteurs en onderzoekers die wetenschappelijke artikelen, (uittreksels uit) onderzoekrapporten of mededelingen over libellen en libellenstudie kunnen aanleveren voor haar blad Brachytron.

Onderwerpen met een relatie naar Nederlandse of Vlaamse gebieden en soorten hebben de voorkeur, maar ook onderzoek door Nederlandse of Vlaamse onderzoekers elders kan de moeite waard zijn om hier een podium te krijgen. Waar nodig kan assistentie worden verleend met het omwerken van een onderzoeksrapport naar een artikel.

Voor contact: redactie@brachytron.nl of pr.nvl@brachytron.nl. Zie ook onze website.

Inhoud Brachytron 19-1

3-15 Negentiende-eeuwse libellenaquarellen met een Nederlands tintje - K. Verspui
16-21 Enige bemerkingen over een kwetsbare populatie van de bosbeekjuffer (Calopteryx virgo) in het Peerdsbos (Antwerpse Kempen, België) - P. De Roo
22-34 Veranderingen in de libellenfauna van de Gorsselse Heide: 1949-2016 - F. Westenbrink & R. Ketelaar
35-43 Odonata observations in the Danube Delta, Romania, from July 2016 - R. de Vries, R. Buesink, J. van Leeuwen & G. Baller
44-49 The Odonata of the Tassili-n-Ajjer, Algeria - H.J. Dumon
50 Ontmoeting: de vuurjuffer (Pyrrhosoma nymphula) - K. Plaisier
51-54 Portret: Witpuntoeverlibel (Orthetrum albistylum) - T. Adriaens & J. Van Der Voort

top

De Sprinkhanen van Nederland en België, 5e druk

Alweer de vijfde druk van de succesvolle determinatietabel voor Sprinkhanen van Nederland en België. In totaal zijn in deze tabel zestig soorten sprinkhanen en krekels opgenomen, waarmee alle Nederlandse en Belgische soorten, maar ook potentiële nieuwkomers in dit gebied, op naam kunnen worden gebracht.

De tabel is zoveel mogelijk afgestemd op gebruik in het veld door het gebruik van ondubbelzinnige kenmerken en illustraties, maatstreepjes op iedere bladzijde en niet-klevend papier. Tenslotte zorgen heldere kaders met tekst, tekeningen, en foto's voor duidelijke uitleg over notoire "struikelkenmerken" zoals bijvoorbeeld het Chorthippuslobje en de eilegkleppen. Een aanrader voor iedere beginnende en gevorderde sprinkhaanliefhebber!

De tabel is hier voor € 7,- te bestellen.

Kleukers, R.M.J.C., 2017
De Sprinkhanen van Nederland en België, 5e druk
Jeugdbondsuitgeverij

top

Veldtabel Wolzwevers van de Benelux

De familie wolzwevers is een groep parasitaire vliegen die hun naam te danken hebben aan hun zweefvermogen. Enkele soorten zijn wollig behaard.

De warmteminnende vliegen tellen in Nederland 21 soorten, waarvan de meeste makkelijk in het veld op naam te brengen zijn met deze met foto's geïllustreerde veldtabel.

Deze uitgave is gemaakt in samenwerking met EIS Kenniscentrum Insecten.

De tabel is hier voor € 7,- te bestellen.

Smit, J.T., 2017
Veldtabel Wolzwevers van de Benelux
Jeugdbondsuitgeverij

top

Veldgids Roofvliegen van Nederland en België

Deze veldgids voor Nederlandse en Belgische Roofvliegen maakt de roofvliegen een zeer toegankelijke groep vliegen. Veel soorten zijn in het veld, vaak vanaf foto, te herkennen met deze veldgids.

De soortteksten en tabellen zijn rijk geïllustreerd met foto's en schematische tekeningen van lastige kenmerken. De gids gaat ook in op de ecologie en het voorkomen van roofvliegen.

Alle soorten die ooit in Nederland en België zijn waargenomen worden beschreven, evenals de soorten van het Verenigd Koninkrijk, Denemarken en de aangrenzende delen van Duitsland en Frankrijk. Ook verkrijgbaar in het Engels.

De tabel is hier voor € 14,- te bestellen.

Broek, R. van den & A. Schulten, 2017
Veldgids Roofvliegen van Nederland en België
Jeugdbondsuitgeverij

top

Chironomini larvae of western European lowlands (Diptera: Chironomidae). Keys with notes to the species

De Chironomini larvae van het west Europese laagland (Diptera: Chironomidae). Sleutel met opmerkingen over de soorten.

Met een herbeschrijving van Glyptotendipes (Caulochironomus) nagorskayae en een eerste beschrijving van Glyptotendipes (Caulochironomus) kaluginae nov. sp.

Met bijdragen van Natalya Durnova (genus Glyptotendipes), Hans Hop (genera Microtendipes en Parachironomus) en David Tempelman (genus Polypedilum).

De tabel is hier voor € 59,- te bestellen.

Vallenduuk, H., 2017
Chironomini larvae of western European lowlands (Diptera: Chironomidae). Keys with notes to the species
Lauterbornia 82: 1-216 met 444 afbeeldingen en 24 tabellen

top

Kijk op Exoten 20

In dit 20e nummer onder andere info over mariene invasieve exoten en een uitgebreid artikel over exotische cicaden in Nederland.

Op de laatste pagina van de nieuwsbrief zie je hoe je je ook aan kunt melden.

Kijk op Exoten Nummer 20 is hier te downloaden.

top

Veldgids plantengallen, 2e druk

In november 2013 kwam de Veldgids Plantengallen uit, een fotogids uitgegeven in eigen beheer met daarin de meest algemene plantengallen van Nederland. Er werden slechts 500 exemplaren gedrukt die al snel uitverkocht waren.

Recent is een 2e druk (bewerkte) druk verschenen. De wijzigingen betreffen het gebruik van de actuele wetenschappelijke namen, enkele nieuwe foto's en de toevoeging van fenologische data.

Het boekje is gedrukt op vrij dik papier en is voorzien van dispersielak, waardoor het tegen een drupje regen kan. Doordat het ingebonden is met een o-ring, kan je het A5-formaat boekje makkelijk dubbelvouwen.

Neem contact op met Roelof Jan Koops voor meer info en bestelling.

top

Soortenlijst Nederlandse Noordzee online


Onderzoekers van Naturalis Biodiversity Center, Wageningen Marine Research en GiMaRIS hebben samen een soortenlijst opgesteld voor de diversiteit van zout- en brakwatersoorten in de Nederlandse wateren (Noordzee, Waddenzee, Zeeuwse Delta). De lijst omvat in totaal 1909 soorten, waarvan 8% exoten.

De soortenlijst is samengesteld op basis van nog niet eerder gecombineerde databases en publicaties. Opvallend is dat nog steeds nieuwe soorten voor de Nederlandse wateren ontdekt worden. De nieuwste ontdekkingen van de afgelopen maanden zijn nog niet meegenomen. Zo was er in maart nog de ontdekking van de naakte grondel (Gobiosoma bosc) en werd in mei de Groenlandse walvis (Balaena mysticetus) ontdekt.

De digitale soortenlijst Nederlandse Noordzee is opgenomen in het Nederlandse soortenregister en via deze pagina te raadplegen. Een nieuwe aanvulling is het zoekscherm met zoekkenmerken voor alle mariene soorten in Nederland. De soortenlijst is ook als PDF beschikbaar.

Bos, O.G., A. Gittenberger, I.J. de Boois, M. van Asch, J.T. van der Wal, J. Cremer, B. van der Hoorn, S. Pieterse & P.A.J. Bakker 2017
Soortenlijst Nederlandse Noordzee
Wageningen Marine Research rapport C125/16A - doi.org/10.18174/401117

top

Paracrania chrysolepidella, een nieuwe purpermot voor Nederland

Op 14 april 2017 vonden Maarten Immerzeel, Jan Borst en Dennis Maas vraatsporen van de rupsen van Paracrania chrysolepidella in Valkenburg.

Dit is de eerste vondst van deze purpermot (familie Eriocraniidae) in Nederland. De determinatie is bevestigd door Willem Ellis en Tymo Muus.

De mijnen werden aangetroffen in jonge bladeren van haagbeuk. Mogelijk is de soort over het hoofd gezien omdat ze alleen vroeg in het jaar actief is.

Bron:
Tymo Muus, Microlepidoptera.nl

Foto: Maarten Immerzeel

top

Ongevleugeld lieveheersbeestje Cynegetis impunctata, een nieuwe soort in Nederland

Onder de insiders was het al enige tijd bekend maar recent is deze soort ook officieel gepubliceerd als nieuw voor Nederland.

De eerste vondst werd gedaan op 28 april 2014 door Henk Soepenberg. Hij vond acht exemplaren in een vochtig grasland langs de Beneden Regge in Overijssel. Na deze vondst bleef het een aantal maanden stil totdat Henk op 28 september 2014 meer dan honderd exemplaren aantrof langs de Linderbeek in Overijssel.

Een jaar later werd Cynegetis impunctata ook waargenomen in de provincie Friesland. Op 2 mei 2015 vond Reinder Wijma één Cynegetis in de gemeente Weststellingwerf in Polder Oldelamer. Deze vondst werd gevolgd door diverse vondsten in de randgebieden van de polder Oldelamer, en de Rottige Meente.

Bij de publicatie van de atlas van de Nederlandse lieveheersbeestjes bleek de soort inmiddels uit zestien 5x5km-hokken in Overijssel en Friesland bekend.

Bronnen:
Cuppen, J.G.M. & G. Tacoma-Krist 2017
Ongevleugeld lieveheersbeestje Cynegetis impunctata, een nieuwe soort in Nederland (Coleoptera: Coccinellidae)
Entomologische Berichten 77: 119-126

Cuppen, J.G.M., V.J. Kalkman & G. Tacoma-Krist 2017
Verspreiding, biotoop en fenologie van de Nederlandse lieveheersbeestjes (Coleoptera: Coccinellidae)
Entomologische Berichten 77: 147-187

Foto: Theodoor Heijerman

top

Agenda t/m september 2017
15 juli Wantsen/sprinkhanenexcursie Annendaalsebos Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
20-23 juli 3de Aculeaweekend in Laforêt Werkgroep Aculea - Natuurpunt
22 juli Molluskenexcursie Spick Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
29 juli Libellenexcursie Leersumse Veld Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
30 juli Libellenexcursie Stropersbos (Stekene) Libellen Vereniging Vlaanderen vzw
4 augustus Nachtvlinderavond Fort 7 Natuurpunt
4-5 augustus Sprinkhanenenexcursie Geuldal Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
5 augustus Sectie Hymenoptera, Zomerexcursie Nederlandse Entomologische Vereniging
5 augustus Sprinkhanenexcursie Sint Maartensheide Saltabel
5 augustus Bijeninventarisatie Heurnemeersen en Reytmeersen Werkgroep Aculea - Natuurpunt
11-12 augustus Wantsen/sprinkhanenenexcursie Leudal Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
12 augustus Libellenexcursie Kempense heidelibel Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
12 augustus Sprinkhanenexcursie Cabourduinen Saltabel
12 augustus Libellenexcursie Bos van Aa en Kollintenbos (Zemst) Libellen Vereniging Vlaanderen vzw
18 augustus Wantsen/sprinkhanenenexcursie Isabellegreend Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
19 augustus Libellenexcursie Gagelpolder Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
19 augustus Molluskenexcursie omgeving Wolfhagen Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
20 augustus Zadelsprinkhaanexcursie Saltabel
20 augustus Angeldragerinventarisatie Kesselse Hei Werkgroep Aculea - Natuurpunt
20 augustus Excursie wilde bijen Vagevuurbossen Werkgroep Aculea - Natuurpunt
21 augustus Mollusken determineren Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
25 augustus Wantsenexcursie Korenburgerveen deze nieuwsbrief
25-27 augustus Nationale Nachtvlindernacht Werkgroep Vlinderfaunistiek / Vlinderstichting
25-27 augustus Weekendexcursie Limburg Nederlandse Malacologische Vereniging
26 augustus 1000 + 1 soortendag Maasduinen deze nieuwsbrief
26 augustus Mierenwerkgroep, Excursie Nederlandse Entomologische Vereniging
26 augustus 61e verenigingsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
1-3 september Najaarsweekend KNNV Landelijke Insecten Werkgroep deze nieuwsbrief
1-3 september Wantsenexcursie Bergen op Zoom e.o. deze nieuwsbrief
9 september Libellenlarvenexcursie Weerribben Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
9 september Molluskenexcursie Montfort - op zoek naar Omphiscola glabra Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
12 september Mollusken determineren Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
15-17 september Sektie Everts, excursieweekend Nederlandse Entomologische Vereniging
16 september Wantsenexcursie Groevenbeekse heide deze nieuwsbrief
16 september Wantsenenexcursie Stalberg Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
16 september Molluskenexcursie "Fort bij Rynauwen" Nederlandse Malacologische Vereniging
17 september Sectie Snellen, studiedag Nederlandse Entomologische Vereniging
23 september Symposium Bloemrijk of gifgroen? deze nieuwsbrief
23 september 62e verenigingsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
30 september Wantsenexcursie Haukerveld deze nieuwsbrief
30 september Molluskenexcursie Hermalle-sous-Argenteau Natuurhistorisch Genootschap in Limburg

top

Van de redactie

Dit is het vijfendertigste nummer van Tentakel, de digitale nieuwsbrief over ongewervelde dieren. Deze nieuwsbrief verschijnt onregelmatig naast de reguliere papieren EIS-nieuwsbrief.

In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@naturalis.nl.

De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare e-mailprogramma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/e-mailindeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw e-mailprogramma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser.

Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw e-mailadres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.

Ed Colijn

top

Index

De reeds verschenen nummers van Tentakel.

Tentakel 69 - 12 april 2023
Tentakel 68 - 22 februari 2023
Tentakel 67 - 15 december 2022
Tentakel 66 -18 oktober 2022
Tentakel 65 - 30 augustus 2022
Tentakel 64- 14 juni 2022
Tentakel 63 - 14 april 2022
Tentakel 62 - 20 januari 2022
Tentakel 61 - 15 december 2021
Tentakel 60 - 13 oktober 2021
Tentakel 59 -23 april 2021
Tentakel 58 - 13 april 2021
Tentakel 57 - 17 februari 2021
Tentakel 56 - 5 januari 2021
Tentakel 55 - 20 oktober 2020
Tentakel 54 - 25 augustus 2020
Tentakel 53 - 7 juli 2020
Tentakel 52 - 1 mei 2020
Tentakel 51 - 25 februari 2020
Tentakel 50 - 1 januari 2020
Tentakel 49 - 22 oktober 2019
Tentakel 48 - 27 augustus 2019
Tentakel 47 - 10 juli 2019
Tentakel 46 - 9 mei 2019
Tentakel 45 - 13 maart 2019
Tentakel 44 - 1 januari 2019
Tentakel 43 - 24 oktober 2018
Tentakel 42 - 22 augustus 2018
Tentakel 41 - 26 juni 2018
Tentakel 40 - 1 mei 2018
Tentakel 39 - 22 februari 2018
Tentakel 38 - 1 januari 2018
Tentakel 37 - 13 november 2017
Tentakel 36 - 5 september 2017
Tentakel 35 - 12 juli 2017
Tentakel 34 - 15 mei 2017
Tentakel 33 - 16 maart 2017
Tentakel 32 - 25 januari 2017
Tentakel 31 - 25 oktober 2016
Tentakel 30 - 21 juli 2016
Tentakel 29 - 25 mei 2016
Tentakel 28 - 24 maart 2016
Tentakel 27 - 18 januari 2016
Tentakel 26 - 16 december 2015
Tentakel 25 - 25 september 2015
Tentakel 24 - 6 augustus 2015
Tentakel 23 - 4 juni 2015
Tentakel 22 - 22 april 2015
Tentakel 21 - 26 februari 2015
Tentakel 20 -17 december 2014
Tentakel 19 -12 juni 2014
Tentakel 18 -20 maart 2014
Tentakel 17 -19 december 2013
Tentakel 16 - 2 november 2013
Tentakel 15 - 25 juli 2013
Tentakel 14 - 2 mei 2013
Tentakel 13 - 14 januari 2013
Tentakel 12 - 14 december 2012
Tentakel 11 - 19 juli 2012
Tentakel 10 - 8 mei 2012
Tentakel 9 - 8 maart 2012
Tentakel 8 - 1 december 2011
Tentakel 7 - 28 juli 2011
Tentakel 6 - 6 april 2011
Tentakel 5 - 23 december 2010
Tentakel 4 - 15 november 2010
Tentakel 3 - 15 september 2010
Tentakel 2 - 10 augustus 2010
Tentakel 1 - juli 2010