Leren leven met de Aziatische hoornaar

De Aziatische hoornaar is een invasieve exoot die in 2017 ons land bereikte. De soort komt inmiddels wijdverspreid voor met name in de zuidelijke provincies en zal niet meer uitgeroeid kunnen worden. Gelukkig blijken de negatieve aspecten van het voorkomen van deze soort minder groot dan vaak geclaimd. Met goede voorlichting en gerichte maatregelen zullen we moeten leren leven met de aanwezigheid van de Aziatische hoornaar. Dit blijkt uit een nieuwe studie van EIS Kenniscentrum Insecten in opdracht van de provincies Noord- en Zuid-Holland.

Sterke toename

De Aziatische hoornaar komt momenteel vooral ten zuiden van de grote rivieren voor. In 2023 zijn meer dan 500 nesten vastgesteld, in Vlaanderen meer dan 6400. Groningen is de enige provincie waar nog geen nest gevonden is. Ieder jaar neemt het aantal nesten met een factor zeven toe, waardoor EIS Kenniscentrum Insecten voor 2024 niet minder dan 3700 nesten voor ons land verwacht.

Prooikeuze

De Aziatische hoornaar is een opportunistische predator die vooral jaagt op algemeen aanwezige vliegen en wespen en ook honingbijen. Dat laatste is reden van grote zorg onder imkers, hoewel de Aziatische hoornaar niet de enige predator van honingbijen is. Ook de bijenwolf en de Europese hoornaar jagen op honingbijen. Omdat een volk honingbijen in de zomer uit zo’n 40.000 werksters bestaat, hoeft de predatie van honderden honingbijen geen bedreiging voor het volk te zijn. Het overlijden van volken ten gevolge van predatie door Aziatische hoornaar is in ons land nog niet geregistreerd en zal, als het voorkomt, verwaarloosbaar zijn vergeleken met grote sterfte door andere oorzaken. Overigens kan vangen veel volken van de Aziatische hoornaar weinig honingbijen.

De belangrijkste prooien van de Aziatische hoornaar zijn talrijk aanwezige wespen en vliegen, zoals limonadewespen, bromvliegen en kamervliegen. Zweefvliegen worden weinig gevangen, hommels, wilde bijen en vlinders uitzonderlijk. Zoals te verwachten is bij een opportunistische jager, worden zeldzame soorten zelden vastgesteld als prooi. De Aziatische hoornaar vangt dus wel veel prooien, maar is geen bedreiging van de biodiversiteit.

Gezondheid

Incidenten met meervoudige steken kunnen gevaarlijk zijn voor de mens. Deze komen bij hoornaar eigenlijk alleen voor in de directe omgeving van het nest. Omdat het zomernest van de Aziatische hoornaar, anders dan de Europese, in de overgrote meerderheid van de gevallen hoog in boomkruinen hangt, is het risico op zulke incidenten bijzonder klein. Alleen in uitzonderlijke gevallen van laaghangende nesten, bijvoorbeeld in hagen, is er een groter risico op meervoudige steekincidenten. Dergelijke nesten moeten met lint afgezet worden. Nadat een deskundige vastgesteld heeft dat het echt een Aziatische hoornaar betreft en niet een Europese of middelste wesp, kan het nest zo spoedig mogelijk bestreden worden. Van belang hierbij is dat er geen gif gebruik wordt om het milieu niet te belasten.

Economie

De economische schade die de Aziatische hoornaar zou aanrichten betreft vooral de druiventeelt in Zuid-Europa en is slecht onderbouwd. Economische schade aan ander fruit, zoals appels, peren en kersen en ook andere economische schade is verwaarloosbaar. De kosten van bestrijding hangen vooral af van de gekozen beleidsambitie en zijn daarmee meer politiek dan economisch.

Bestrijding

Verschillende modelberekeningen tonen aan dat voor het terugbrengen van de populatiedichtheid ten minste 90 % van alle nesten bestreden moet worden. Dat is zelfs met alle vernieuwende technieken een totaal onrealistisch doel. Uitroeien is geen reële optie en dat standpunt wordt inmiddels ook ingenomen door de Vlaamse overheid en ook de provincie Zeeland. We zullen moeten leren leven met de Aziatische hoornaar.

De grootschalige inzet van vallen, zoals door veel imkers gepropageerd, leidt volgens alle onderzoeken tot meer schade aan de biodiversiteit dan door het wegvangen voorkomen wordt en moet daarom ontraden worden.  Ook het grootschalig oproepen van het publiek om Aziatische hoornaar dood te maken leidt tot veel onnodige slachtoffers onder Europese hoornaars en andere insecten (tot aan honingbijen aan toe). Het bestrijden van zomernesten door amateurs is potentieel levensgevaarlijk en moet altijd ontraden worden. Imkers die last hebben van jagende Aziatische hoornaars voor hun kasten hebben de opties om de hoornaars te zenderen om zo het nest op te sporen, hun kasten te verplaatsen of de schade voor lief te nemen.

Wil je meer weten? Kijk hier voor het volledige rapport.

Tekst: Theo Zeegers, EIS Kenniscentrum Insecten 
Beeld: Theo Zeegers; Jos, Waarneming.nl