 |
| Nummer 54 - 25 augustus 2020 |
|
|
| Nieuwsbrief: Met z'n allen Plantengallen! |
Iedereen heeft in deze tijden van Corona behoefte om naar buiten te gaan. En iedereen heeft behoefte om zich verbonden te voelen. Dat kunnen we combineren, door met z'n allen te gaan zoeken naar Plantengallen!
Omdat gallen woekerweefsel van planten zijn, veroorzaakt door een meestal dierlijke galveroorzaker, verbinden zij zelfs de floristen en faunisten. En zelfs paddenstoelen-liefhebbers komen aan hun trekken met een groep van schimmelgallen! Dus als jij je ook verbonden wil voelen, of als je wilt bijdragen aan de kennis van de verspreiding van deze leuke soortgroep, of natuurlijk gewoon een reden kunt gebruiken om lekker naar buiten te gaan, doe dan mee!
Waarmee? We gaan de komende 3 jaar zo veel mogelijk gegevens verzamelen van plantengallen. Dat doen we via apps van waarneming.nl, daar kun je online de vorderingen ook zien. Uiteindelijk gaan we na de veldperiode 2020-2022 ook een Plantengallen-Atlas maken.
Iedereen mag meedoen, want als je de plantengal zelf en de waardplant op de foto hebt, zijn bijna alle soorten goed te herkennen. En met de Veldgids Plantengallen van Roelof Jan Koops is het zelf herkennen ook prima te doen. Op het Waarneming.nl Gallen & mijnen forum, kun je bovendien al je waarnemingen navragen bij meer ervaren gallen-onderzoekers.
En alsof dat nog niet "met z'n allen" genoeg is, gaan we, zodra het weer kan, ook veldexcursies organiseren. Tot die tijd kun je je alvast aanmelden voor de nieuwsbrief via forms.gle/yDGbugMPHc35RXdK7
Wie zijn we? In de eerste plaats wij, of jullie, de gallenzoekers. En mensen die de gallenzoeker in zichzelf nog niet ontdekt hebben. Het project kan alleen een succes worden, door met z'n allen lekker naar buiten te gaan. Daarnaast verzorgd EIS de ondersteuning, met al haar kennis over het organiseren en publiceren van data over kleine beestjes. Het Prins Bernard Cultuurfonds en de Uyttenboogaart-Eliasen Stichting dragen financieel bij met de ondersteuning van excursies, het samenbrengen van gallenwaarnemingen en de organisatie van het atlas-project.
Voor meer vragen: Matthijs Courbois of 06-14493646.
Inhoud Nieuwsbrief EIS-Gallenwerkgroep
| 1 |
Met z'n allen Plantengallen! |
| 2 |
Inhoud |
| 2 |
Sponsors |
| 3 |
Redactioneel |
| 4 |
Waar moet je heen? Daar moet je heen! |
| 8 |
Oproepje gallendata |
| 9 |
Gallenzoeker stelt zich voor |
| 10 |
Unieke samenkomst auteurs plantengallen-boeken |
| 11 |
Nee, dat is geen gal: bladmineerders |
| 13 |
Volgende nieuwsbrief |
| 13 |
Excursie 5 september |
| 14 |
Bladmineerders.nl nog uitgebreider voor plantengallen |
| 14 |
Errata Plant galls of Europe |
De nieuwsbrief is hier te downloaden.
top
|
| Excursie: EIS-gallenwerkgroep |
Zaterdag 5 september gaan we op gallen-excursie. Uit de bestands-analyse (zie ook de nieuwsbrief) blijkt dat deze omgeving zelfs nog nauwelijks waarnemingen zijn van algemene soorten.
Zowel de lensgal, zeer algemeen op eiken op de zandgrond, als de schietwilgwratmijt (zeer algemeen in natte gebieden) zijn hier nog niet bekend. Tijd om hier verandering in te brengen.
We verzamelen 10u in een gebied dat binnenkort uitgezocht wordt. De excursie duurt tot ongeveer 15.30 à 16 uur. Let op: max 10 deelnemers dus geef je snel op via forms.gle/T1hLavLjK1Hai1xf9
top
|
| Excursie: Programma wantsenstudiegroep NHGL |
De wantsenstudiegroep van het Natuurhistorisch Genootschap Limburg organiseert in 2020 nog twee excursies:
- 4 sep - Twiststedenweg Hamert
- 16 okt - Sarsven/Banen
Opgave bij Reinier Akkermans. Degene die zich opgegeven hebben horen enkele dagen tevoren het verzamelpunt en het starttijdstip.
Voor meer informatie kan je contact opnemen met Reinier Akkermans.
top
|
| Studiedag: Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie |
Tenzij er nieuwe maatregelen worden uitgevaardigd door de overheid, gaat de voor 19 september geplande studiedag van de Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie door, zowel live als via een livestream. Er is een beperkt aantal live-plaatsen beschikbaar. Dat aantal is inmiddels bijna bereikt. Dus wie er bij wil zijn, moet snel zijn.
Verplichte opgave en meer informatie via secretaris@brachytron.nl.
De toegang is gratis.
Programma
| 10:00-10:30 |
Aankomst (koffie staat klaar) |
| 10:30-10:35 |
Opening dagvoorzitter |
| 10:35-10:55 |
Rivierrombouten - Evert Ruiter |
| 10:55-11:15 |
Mystery Quiz - Presentatie: KD Dijkstra |
|
|
| 11:15-11:35 |
Koffiepauze |
|
|
| 11:35-12:15 |
Libellenonderzoek in Afrika - Jens Kipping |
| 12:15-12:45 |
Algemene Ledenvergadering |
|
|
| 12:45-13:30 |
Lunchpauze |
|
|
| 13:30-13:45 |
Quiz-ontknoping |
| 13:45-14:15 |
Libellenmonitoring in Vlaanderen: waar staan we? - Geert De Knijf |
| 14:15-14:40 |
Libellentrends - Roy van Grunsven |
|
|
| 14:40-15:00 |
Theepauze |
|
|
| 15:00-15:20 |
Zeven jaar libellen tellen in het Leersumse Veld - Jan Katsman |
| 15:20-15:40 |
Suriname - Jan van Leeuwen |
| 15:40-16:00 |
200 jaar libellenstudie - Marcel Wasscher |
| 16:00-16:20 |
Potpourri |
| 16:20 |
Afsluiting dagvoorzitter |
Ook bij deze NVL-dag staat veldshop.nl met een stand met boeken en entomologische producten.
top
|
| Bijensymposium 2020: Bijen en Buitengebied |
Op 17 september 2020 van 10.00 tot 16.00 uur vindt het Bijensymposium 2020 plaats in het Gouvernement aan de Maas en via een e-symposium.
Bijen en andere bestuivende insecten hebben het na zeven jaar nationaal bijenbeleid onverminderd moeilijk. Vooral in het buitengebied. De Nationale Bijenstrategie constateert met grote urgentie dat de doelen niet worden gehaald.
Nodig is de transitie van kleine pilotprojecten naar duurzame en grootschalige aanpassingen in de dagdagelijkse praktijk. Deze vijfde editie van het symposium Limburgers Bijeen voor Bijen vraagt alle partijen wat voor die transitie nodig is.
Voor meer informatie en aanmelding zie de symposiumpagina op de website van de provincie Limburg.
top
|
| Vernoeming: Boorvlieg vernoemd naar Bob van Aartsen |
Recent is de eerste boorvlieg naar Bob van Aartsen vernoemd, nestor van de Nederlandse boorvliegkunde en ronduit markant allround entomoloog die veel betekend heeft voor de Nederlandse entomologie.
Van Aartsen werd reeds met zeven soorten geëerd, maar niet eerder werd er een boorvlieg naar hem vernoemd.
De boorvlieg Oedosphenella bob werd recent beschreven van het eiland Madeira, Portugal.
Het artikel is te vinden op ResearchGate.
top
|
| Oproep: Kopij voor Brachytron |
De Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie (NVL) zoekt auteurs en onderzoekers die wetenschappelijke artikelen, (uittreksels uit) onderzoekrapporten of mededelingen over libellen en libellenstudie kunnen aanleveren voor haar blad Brachytron.
Onderwerpen met een relatie naar Nederlandse of Vlaamse gebieden en soorten hebben de voorkeur, maar ook onderzoek door Nederlandse of Vlaamse onderzoekers elders kan de moeite waard zijn om hier een podium te krijgen. Waar nodig kan assistentie worden verleend met het omwerken van een onderzoeksrapport naar een artikel.
De Brachytron redactie heeft nieuwe richtlijnen opgesteld voor het schrijven van artikelen bedoeld voor de Brachytron. De redactie hoopt hiermee de drempel voor het schrijven van artikelen te verlagen. In twee verschillende documenten wordt het e.e.a. uitgelegd:
Meer informatie over schrijfwijze en -regels in Brachytron
Brachytron: Richtlijnen voor auteurs
Voor contact: redactie@brachytron.nl of pr.nvl@brachytron.nl. Zie ook onze website.
top
|
| Ongewervelden in de pers |
Bijensterfte en gif: Henk Tennekes had gelijk
Deze week, op dinsdag 7 juli 2020, overleed toxicoloog Henk Tennekes. Hij was één van de eerste wetenschappers in Nederland die verband legde tussen het gebruik van neonicotinoïden (een bepaald type bestrijdingsmiddelen) en bijensterfte. Lange tijd werd hij door de gevestigde wetenschap en de fabrikanten van neonicotinoïden weggehoond. Maar Tennekes streed door, en zou dat blijven doen, naar eigen zeggen "tot de laatste snik". En met succes: inmiddels is het gebruik van enkele van die stoffen, waaronder imidacloprid, verboden (behalve in kassen).
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 12 juli is hier te beluisteren.
Toevalstreffer: bioloog vindt ook vrouwelijke versie gestreepte waterroofkever
"Nee joh", schreeuwt bioloog Rick Middelbos plotseling tijdens opnames voor een reportage van RTV Drenthe. "Kijk dan, ik heb er nog een!" Van blijdschap valt hij nog net niet het water in. Na eerder deze maand een mannelijke gestreepte waterroofkever te hebben gevonden, is er nu ook een vrouwelijke variant in natuurgebied De Onlanden.
Het tv-fragment uit de uitzending van RTV Drenthe van dinsdag 21 juli is hier te bekijken.
Vliegend hert steeds vaker waargenomen
Een van de meest opvallende insecten in ons land is ongetwijfeld het vliegend hert. De mannetjes van deze keversoort vallen op door hun enorme geweivormige kaken. Vliegende herten zijn zeldzaam, maar hoe zeldzaam precies is onbekend. Wel worden er de laatste jaren steeds meer waarnemingen gemeld.
Het radio-fragment uit de uitzending van Omroep Gelderland van zondag 26 juli is hier te beluisteren.
Zeldzame zwaluwbij op de Maasvlakte
Op de Maasvlakte in het Rotterdams havengebied deed Linde Slikboer van EIS Kenniscentrum Insecten onlangs een bijzondere ontdekking: ze vond daar exemplaren van de zeer zeldzame zwaluwbij. De zwaluwbij werd voor het laatst in Nederland gezien in 1953, in het uiterste zuidelijke puntje van Limburg, bij de Sint Pietersberg.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 2 augustus is hier te beluisteren.
Japanse bladvlo moet Japanse duizendknoop indammen
Voor het eerst in Nederlandse natuur wordt een exoot ingezet om een exoot te bestrijden. En wel bij de Japanse duizendknoop (Fallopia japonica), een exotische tuinplant, die inmiddels in een groot deel van Nederland een plaag is. Al jaren wordt er gestudeerd op manieren om deze exoot weg te krijgen. Van het uitgraven tot het onder stroom zetten van de plant.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 9 augustus is hier te beluisteren.
Eendagsvliegen maken zomersneeuw
Als ze met z'n allen tegelijk uit de rivier opstijgen lijken ze op sneeuwvlokjes. De schoraas, zoals deze diertjes heten, zijn eendagsvliegen die gedurende de maand augustus uit het water om een partner te zoeken, te paren en vervolgens eitjes af te zetten in de rivier. Meteen daarna sterven ze aan de waterkant.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 16 augustus is hier te beluisteren.
top
|
| Ongewervelden op Nature Today |
Gemeenten opgelet: meer insecten en lagere kosten bij bloemrijk groenbeheer
Het vervangen van perken met uitheemse struiken in steden en dorpen door inheems bloemrijk grasland zorgt voor veel meer insecten en biodiversiteit, en blijkt ook nog veel goedkoper te zijn in het onderhoud. Dit blijkt uit een recent Duits onderzoek. Waar wachten we nog op?
Lees hier het bericht.
Macrofauna in beken lijdt zwaar onder extreme droogte
Door de extreem droge zomers in Nederland de afgelopen jaren verdwijnen steeds meer kleine diertjes die in beken leven: de macrofauna. Dat blijkt uit een samenwerkingsonderzoek van verschillende waterschappen en Wageningen Environmental Research.
Lees hier het bericht.
Zonnepark Heerenveen en zijn kansen voor biodiversiteit
Het is officieel bekend dat de biodiversiteit sterk is achteruitgegaan door intensief landgebruik. Met name de insectenfauna in het landelijk gebied is hard geraakt en dat heeft zijn weerslag op diverse plant- en diersoorten. Het oprukken van zonnepanelen in het landschap voor de duurzame energietransitie lijkt daar niet bepaald aan bij te dragen. Of toch wel?
Lees hier het bericht.
Iconische kever terug in Drenthe
De provincie Drenthe heeft er een zeldzame soort bij. Waarnemer Rick Middelbos ving op 1 juli per toeval een mannetje van de gestreepte waterroofkever in het Omgelegde Eelderdiep, ten oosten van het natuurgebied De Onlanden. Het betreft de eerste vangst van deze zeldzame en Europees beschermde waterroofkever voor de provincie sinds 1950.
Lees hier het bericht.
Invasieve wijnmineermot van naam veranderd om evolutionaire verwantschap te laten zien
Recente DNA-studies van Erik van Nieukerken en Charles Eiseman tonen aan dat een groep motten die van oudsher werd aangeduid met de geslachtsnaam Antispila, evolutionair gezien niet nauw verwant is aan andere Antispila-soorten. Deze groep motten wordt vanaf nu aangeduid met een nieuwe naam.
Lees hier het bericht.
Tweede jaar op rij volwassen reuzenteek aangetroffen in Nederland
Afgelopen week werd in Rockanje een reuzenteek op een paard aangetroffen. In 2019 werden voor het eerst volwassen exemplaren van de reuzenteek in Nederland aangetroffen. In ons omringende landen zijn de afgelopen jaren ook voor het eerst volwassen exemplaren gevonden. Spaanse media maken melding van een man die overleden is aan het Krim-Congovirus dat door de reuzenteek kan worden overgedragen.
Lees hier het bericht.
Grote populatie zeldzame kieuwpootkreeft ontdekt in Het Groene Woud
Eubranchipus grubii ofwel het oranje-blauw zwemmend geraamte is een zeldzame kieuwpootkreeft waarvan werd gedacht dat deze in Nederland was uitgestorven. De laatste decennia werden echter weer enkele nieuwe waarnemingen gedaan. Tijdens een recent onderzoek in de leembossen van Het Groene Woud blijkt dit gebied opeens een verrassend grote populatie van deze kieuwpootkreeft te herbergen.
Lees hier het bericht.
top
|
| Nieuws van Bestuivers.nl |
Zwartpootwolbij nu ook in België
Vorig jaar meldden we de eerste vondst van de zwartpootwolbij Anthidium septemspinosum in Nederland, in Ede. Dit was verrassend, want deze verwant van onze vertrouwde grote wolbij A. manicatum was voordien niet noordelijker gevonden dan Parijs en Straatsburg. Nu hebben de Belgen deze soort in de buurt van Brussel gevonden. Hiermee is het grote gat in de verspreiding tussen Parijs en Ede opeens gehalveerd. De kans dat de zwartpootwolbij een vast element in onze bijenfauna gaat worden, lijkt hiermee een stukje realistischer geworden.
Lees hier meer over de Belgische vondst.
Lees hier meer over de Nederlandse vondst en over de verschillen tussen de zwartpootwolbij en de grote wolbij.
Nationale Bijenstrategie vindt onderdak bij Bestuivers.nl
De Nationale Bijenstrategie is een initiatief van het Ministerie van LNV met als doel om bestuivende insecten in Nederland te bevorderen. In samenwerking met Naturalis en EIS Kenniscentrum Insecten beheert het Ministerie nu een eigen pagina op de website Bestuivers.nl. Op deze pagina is algemene informatie te vinden over de Nationale Bijenstrategie en er worden regelmatig nieuwtjes op geplaatst.
Let op: de inhoud van de pagina over de Nationale Bijenstrategie valt onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van LNV. De overige inhoud van Bestuivers.nl is in beheer bij EIS Kenniscentrum Insecten.
Overige berichten
Menno Reemer, Linde Slikboer & Niels Godijn
top
|
| Nestelmogelijkheden voor solitaire bijen in bodems van bloemrijke bermen |
Er zijn sterke aanwijzingen dat zowel de aantallen als de soortendiversiteit van bestuivers de laatste decennia sterk achteruit zijn gegaan. Een speerpunt van de Nationale Bijenstrategie is het verbeteren van het leefgebied van wilde bijen en andere bestuivers. De meeste initiatieven om leefgebied voor wilde bijen te creëren, richten zich op het aanleggen van een bloemrijke vegetatie.
Belangrijk voor wilde bijen is echter dat naast voldoende voedsel ook voldoende geschikte nestlocaties aanwezig zijn. De bekende bijenhotels helpen daarbij, maar het overgrote deel van de Nederlandse wilde bijensoorten nestelt ondergronds. Nestgelegenheid voor deze bodemnestelende bijen kan o.a. worden gecreëerd door zogenaamde nestelhoopjes of nesteldijkjes vorm te geven, maar dergelijke maatregelen zijn lang niet overal mogelijk.
Een voorbeeld zijn de wegbermen, waar relatief makkelijk meer bloemaanbod te genereren is, maar gezien de verkeersveiligheid minder ruimte is voor het creëren van kale bodem of taluds. Onduidelijk is in hoeverre bloemrijke grasstroken, zoals deze wegbermen, al functioneren als nestlocatie voor wilde bijen en hoe deze potentiële functie verder kan worden bevorderd.
In het voorliggende onderzoek is die vraag nader onderzocht door gedurende twee jaren in wegbermen met en zonder ingezaaide bloemranden de aanwezigheid van bodemnestelende bijen te inventariseren.
Sanders, D., A. de Groot, P.W. Goedhart, W.J. Dimmers, R. van Kats, J.A. Scheper & I. Roessink, 2020
Nestelmogelijkheden voor solitaire bijen in bodems van bloemrijke bermen: Een vergelijkend onderzoek tussen ingezaaide en niet-ingezaaide bermen in de gemeente Sint Anthonis
Wageningen Environmental Research
top
|
| Negen nieuwe cicaden |
In 2018 en 2019 zijn in Nederland maar liefst elf nieuwe cicadensoorten gevonden. Negen hiervan zijn nu in het tijdschrift Entomologische Berichten voor het eerst gemeld. Het gaat om de dwergcicaden Balcanocerus pruni, Edwardsiana platanicola, Hauptidia maroccana, Ribautiana alces, Balclutha saltuella en Calamotettix taeniatus, de glasvleugelcicade Cixius beieri en de mierencicaden Tettigometra laeta en T. virescens.
Met name de vondsten van de mierencicaden zijn opmerkelijk. De laatste vondst was meer dan een eeuw geleden tot er in 2018 en 2019 ineens drie nieuwe soorten werden gevonden. De relatie met mieren is vergelijkbaar met die van bladluizen. De cicaden worden gehoed door de mieren die de door hun afgescheiden honingdauw drinken. Bij gevaar worden ze door de mieren het nest ingedragen.
Bron:
Bieman, C.F.M. den, M. de Haas, J.D.M. Belgers, N. De Somer, G. Lommen & M. Reinboud 2020
A remarkable extension of the Dutch true hopper fauna with nine species (Auchenorrhyncha: Cicadellidae, Cixiidae & Tettigometridae)
Entomologische Berichten 80 (4): 138-146
Foto Hauptidia maroccana: Weia Reinboud
top
|
| Een nieuwe kniptor voor de Nederlandse fauna |
Koen Verhoogt meldt in nummer 54 van de Nederlandse Faunistische Mededelingen een nieuwe soort én daarmee tevens een nieuwe subfamilie van de keverfamilie Elateridae voor Nederland.
Drapetes mordelloides werd in juni 2018 gevonden op de Sint-Pietersberg en bleek bij nader onderzoek zelfs eerder al op twee andere locaties te zijn gevangen: op de Strabrechtse Heide en in de Heemtuin Presikhaaf in Arnhem.
Ook deze kever kan weer worden toegevoegd aan de steeds langer wordende lijst van recent als nieuw voor Nederland gemelde doodhoutkevers. Het aantal soorten kniptor dat Nederland rijk is komt met deze soort op 77.
Bron:
Verhoogt, K. 2020
De kniptor Drapetes mordelloides nieuw voor de Nederlandse fauna (Coleoptera: Elateridae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 54: 17-20
Foto vindplaats: Koen Verhoogt
top
|
| Nieuwe dwergmineermot mineert in beukenbast |
Zoals de Nederlandse naam al aangeeft eet de rups van de beukenbastmineermot Zimmermannia liebwerdella geen bladeren maar beukenbast. De rups leeft in een oppervlakkige, kronkelende gang in de bast van de stam of een dikke tak. De mijnen worden meestal in bosranden op het zuiden of zuidwesten gevonden.
De eerste Nederlandse vondst van deze dwergmineermot was in 2017 in het Elzetterbos. De soort is nu bekend van verschillende vindplaatsen in Zuid-Limburg en een plek in Midden-Limburg.
De beukenbastmineermot lijkt zich vanuit Midden-Europa naar het westen uit te breiden, hoewel een waarnemerseffect niet kan worden uitgesloten.
Bron:
Prick, M., A. Schreurs, S. Lamberts & A. Dahl 2020
Zimmermannia liebwerdella (Lepidoptera: Nepticulidae), een nieuwe dwergmineermot voor de Nederlandse fauna
Entomologische Berichten 80 (4): 127-130
Foto: Sandra Lamberts
top
|
| Nieuwe steltmot op Spaanse aak |
In 2016 werd voor het eerst een exemplaar van de op Spaanse aak levende steltmot Caloptilia semifascia in Nederland aangetroffen. Sindsdien is het aantal waarnemingen gestaag toegenomen. De soort is tot nu toe aangetroffen op de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden en Texel.
Het verschil in kleurpatroon tussen zomer- en najaarsgeneratie is opvallend. Exemplaren van de zomergeneratie hebben op de voorvleugel een sterk contrasterende en vrijwel vierkante bleekgele vlek. Bij de najaarsgeneratie is die vlek gereduceerd tot een haakvormige streep.
De soort had al de Nederlandse naam gehaakte esdoornsteltmot. Deze naam doet echter alleen recht aan de najaarsgeneratie. Om misverstanden te voorkomen wordt daarom de Nederlandse naam tweevormige esdoornsteltmot voorgesteld.
Bron:
Huisman, K.J. & T.S.T. Muus 2020
Caloptilia semifascia (Lepidoptera: Gracillariidae): een voor Nederland nieuwe steltmot op Spaanse aak
Entomologische Berichten (4): 131-137
Foto: Tymo Muus
top
|
| Een wittevlieg en een schildluis erbij |
Tijdens een botanische excursie rond Kasteel De Berckt te Baarlo in 2018 zijn de wittevlieg Aleurochiton acerinus en de schildluis Aspidiotus hedericola voor het eerst in Nederland waargenomen.
Aleurochiton acerinus leeft op Spaanse aak en lijkt algemener te zijn in de warmere zuidelijke delen van Europa dan in Noord-Europa. Aspidiotus hedericola leeft op klimop en is een mediterrane soort die ook bekend is van twee Duitse vindplaatsen.
Beide snavelinsecten kunnen nu waarschijnlijk in Nederland gedijen vanwege de gemiddeld warmere zomers van de afgelopen jaren.
Bron:
Jansen, M.G.M. & W. den Hartog 2020
First observation of the whitefly Aleurochiton acerinus and armoured scale insect Aspidiotus hedericola in the Netherlands (Hemiptera)
Entomologische Berichten 80 (4): 122-126
Foto Aleurochiton acerinus, winterpop: Maurice Jansen
top
|
| Wantsen van de Waddeneilanden |
In een nieuw overzicht van de wantsenfauna van de Nederlandse waddeneilanden worden 21 soorten voor het eerst voor de Waddeneilanden gemeld. Hieronder ook de zeer zeldzame beemdkroonschildwants Carpocoris fuscispinus.
Hiermee komt het totale bekende aantal soorten wantsen van de Waddeneilanden op 408. Dat is maar liefst 62,3 % van alle uit Nederland bekende soorten.
De vestiging en uitbreiding van zuidelijke soorten in Nederland is ook terug te zien op de Waddeneilanden. Voorbeelden zijn de mediterrane blindwants Dicyphus bolivari, de als pantropisch te boek staande bloemwants Buchananiella continua en de roofwants Empicoris rubromaculatus.
Bron:
Aukema, B., D.J. Hermes & G. Mensink 2020
Wantsen van de Nederlandse waddeneilanden VII (Hemiptera: Heteroptera)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 54: 21-42
Foto Carpocoris fuscispinus: Theo Kiewiet
top
|
| Ruw dikstaartje ontdekt |
Het ruw dikstaartje Paychyotoma crassicauda is een springstaart die leeft op het wateroppervlak in plas-drassituaties. Het is daar vooral in nat veenmos te vinden.
De soort is voor het eerst in 2014 in Nederland aangetroffen en is nu bekend van drie vindplaatsen in de provincies Friesland, Zuid-Holland en Utrecht.
Plas-drassituaties worden weinig op springstaarten bemonsterd. Springstaartonderzoekers gebruiken als zoekmethode namelijk graag het keren van liggende objecten die hier veelal afwezig zijn. De verwachting is dan ook dat de soort in de meeste Nederlandse provincies zal voorkomen, met name in hoog- en laagveengebieden en natte graslanden.
Bron:
Berg, M.P., J. van Leeuwen & R.F.H.M. van Bezouw 2020
Het ruw dikstaartje Paychyotoma crassicauda, een springstaart nieuw voor de fauna van Nederland (Collembola: Isotomidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 54: 43-52
Foto: Jan van Leeuwen
top
|
| Opvallende mier met verborgen levenswijze ontdekt |
Mieren worden vaak gezien als een lastige groep om te determineren. Bij de in 2019 voor het eerst in Nederland aangetroffen viervlekmier Dolichoderus quadripunctatus is de determinatie echter geen probleem. De vier lichte vlekken op het zwarte achterlijf in combinatie met het roodbruine borststuk en de zwarte kop maken de soort onmiskenbaar.
De mieren zijn echter moeilijk te vinden omdat de nesten in dode takken in boomkronen worden gemaakt. In België en de aan Nederland grenzende Duitse deelstaten heeft de soort respectievelijk de status 'verdwenen' en 'ernstig bedreigd'.
Aangezien in Nederland slechts één populatie bekend is kan de soort ook hier direct worden toegevoegd aan de lijst van bedreigde soorten als 'met uitsterven bedreigd'.
Bron:
Noordijk, J., A.J. van Loon & J.P.J. Cox 2020
Eerste Nederlandse vondst van de in boomkronen levende viervlekmier Dolichoderus quadripunctatus (Hymenoptera: Formicidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 54: 1-6
Foto: Theodoor Heijerman
top
|
| Bleke mospissebed blijkt Nederlandse soort |
In 2018 werd bij Winterswijk voor het eerst een bleke mospissebed Philoscia affinis in Nederland gevonden. De soort lijkt sterk op de gewone mospissebed Philoscia muscorum, een soort met een zeer breed habitatspectrum dat varieert van droge duingraslanden tot moerasbossen.
De bleke mospissebed is een stuk kieskeuriger en is voornamelijk in loofbos te vinden. De soort is naast de Gelderse vindplaats nu ook bekend van drie vindplaatsen in Zuid-Limburg. Daar is de soort vermoedelijk niet zeldzaam.
Algemene en goed herkenbare soorten zoals de gewone mospissebed worden vaak niet al te kritisch bekeken. Mogelijk is de bleke mospissebed hierdoor in Nederland langere tijd over het hoofd gezien.
Bron:
Berg, M.P. & A. Krediet 2020
De bleke mospissebed Philoscia affinis, nieuw voor de Nederlandse fauna (Isopoda: Philosciidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 54: 53-60
Foto: Anne Krediet
top
|
| Bronmodderkreeft is 115de watervlosoort |
In juli 2019 werd in de Overijsselse Vecht bij Ommen een stukje schaal van een modderkreeft gevonden. Het werd gedetermineerd als Ilyocryptus alexandrinae.
Uit onderzoek aan collectiemateriaal bleek dat deze bodembewonende watervlo al in 2013 in Nederland gevangen was.
De bronmodderkreeft is nu bekend van twee vindplaatsen in Gelderland en Noord-Brabant. De soort lijkt gebonden aan voedselarme kwel en een zuur milieu.
Tot nu toe was de bronmodderkreeft alleen bekend uit Roemenië, Slowakije en Tsjechië. Waarschijnlijk is de verspreiding echter onvoldoende bekend en komt ze in meer landen voor.
Met de vondst van de bronmodderkreeft komt het aantal soorten watervlooien in Nederland op 115.
Bron:
Soesbergen, M., E.L. Pratt, T. van Heusden, D. Wolters & M. Parmentier 2020
De bronmodderkreeft Ilyocryptus alexandrinae nieuw voor de Nederlandse fauna (Branchiopoda: Cladocera)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 54: 75-80
Foto: Martin Soesbergen
top
|
|
top
|
| Van de redactie |
Dit is het vierenvijftigste nummer van Tentakel, de digitale nieuwsbrief over ongewervelde dieren. Deze nieuwsbrief verschijnt onregelmatig naast de reguliere papieren EIS-nieuwsbrief.
In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@naturalis.nl.
De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare e-mailprogramma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/e-mailindeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw e-mailprogramma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser. Hier zijn ook alle reeds verschenen nummers beschikbaar.
Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw e-mailadres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.
U kunt onze nieuwtjes volgen door u aan te melden via onze pagina op Facebook.
Ed Colijn
top
|