Text/HTML

Tentakel 51
Nummer 51 - 25 februari 2020

 
Genootschapsdag 2020: 110 jaar Limburgs natuuronderzoek

29 februari 2020
Bisschoppelijk College Broekhin
Bob Bouwmanstraat 30-32 te Roermond

Op zaterdag 29 februari 2020 organiseert het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg (NHGL) de 23e editie van de Genootschapsdag. Omdat het NHGL in 2020 110 jaar bestaat is het motto deze keer "110 jaar Limburgs natuuronderzoek".

Diverse sprekers zullen ingaan op een aantal bijzondere Limburgse dieren en planten in deze periode. Ze zullen echter niet alleen het historische beeld schetsen, maar ook ingaan op de actuele verspreiding van deze soorten en proberen een blik in de toekomst te geven. Tijdens het ochtendprogramma lichten leden van de studiegroepen in korte presentaties de bijzondere soorten op hun studiegebied toe. In de middag worden langere lezingen verzorgd.

Naast het uitgebreide lezingenprogramma is er ook weer een informatie- en boekenmarkt. Hier kunt u zowel nieuwe als gebruikte natuurboeken aanschaffen. Ook zijn er verschillende terreinbeheerders aanwezig zodat u contacten kunt leggen om te gaan monitoren en uw bijzondere vondsten kunt melden. Diverse werkgroepen presenteren zichzelf met een stand waar u actief aan de slag kunt.

Het programma start om 10.00 uur (zaal open om 9.30 uur) en duurt tot 16.30 uur. Tussen 9.30 en 10.00 uur, tussen 12.00 en 13.30 uur en tussen 14.30 en 15.00 uur kan de boeken- en informatiemarkt bezocht worden. Tijdens het ochtendprogramma lichten leden van de studiegroepen in korte presentaties de bijzondere vondsten op hun studiegebied toe. In de middag worden langere lezingen verzorgd. De dag wordt afgesloten met een borrel.

De dag is gratis toegankelijk, voor zowel leden als niet-leden.

Programma
  • Ochtend 10-12 uur
    • De beekdonderpad, verleden, heden en toekomst? - Rob Gubbels (Waterschap Limburg)
    • Nieuwe lieveheersbeestjes in Limburg - Reinier Akkermans
    • Hellinggraslandpaddenstoelen - Jos Kamps (Paddenstoelenstudiegroep)
    • Opmars van het kaasjeskruiddikkopje - Jacques van Mastrigt (Vlinderstudiegroep)
    • Sneeuwklokjes in Zuid-Limburg, 100 jaar na dokter De Wever - Stef Keulen
    • De maanwaterjuffer in Limburg, verliezer? - Jan Hermans (Libellenstudiegroep)
    • De Geelbuikvuurpad, vroeger en nu - Ben Crombaghs (Natuurbalans)
    • Genootschapsweekend 2020 in Stramproy - Olaf Op den Kamp
    • De nieuwe herkenningsapp van Obsidentify - Martine Lemmens (NatuurBank Limburg)
    • Algemene ledenvergadering - Frank Oelmeijer

  • Middag 13.30-14.30 en 15-16.30 uur
    • Bijna 110 jaar ringonderzoek bij vogels in de Groote Peel - Boena van Noorden (Vogelringgroep de Groote Peel)
    • De geschiedenis van het adderonderzoek in Limburg. Relaas van een allochtoon - Ton Lenders (Herpetologische Studiegroep)
    • Het zinkviooltje van Heimans tot heden - Olaf Op den Kamp (Plantenstudiegroep)
    • De hamster. Van plaagdier voor de boer tot plaagdier voor de politiek? - Gerard Muskens
    • (Donkere) pimpernelblauwtjes in Limburg: verleden, heden ........ toekomst? - Irma Wynhoff (De Vlinderstichting) en Jan Boeren (Provincie Limburg)
    • Illustere natuuronderzoekers van Limburg - Frans Coolen
    • Haften en steenvliegen na 100 jaar (terug) in de Roer - Harry Tolkamp (Werkgroep EPT)

top

10110-soortenjaar: Limburg

Dit jaar bestaat het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg 110 jaar. Samen met de Natuurbank Limburg hebben we bedacht dat het een leuke uitdaging zou zijn om in dit bijzondere jaar 10.110 soorten planten en dieren in onze mooie diverse provincie waar te nemen. Dat is een hele uitdaging, aangezien in een gemiddeld jaar 8.000 soorten worden gemeld. Met zijn allen moeten we dus goed ons best doen om dit doel te halen.

Deze uitdaging gaan we graag aan en roepen jullie bij deze op om middels het organiseren van excursies, het deelnemen aan de hieronder genoemde "1000-soortendagen" en natuurlijk het doorgeven van de waarnemingen via waarneming.nl of ObsIdentify. De tussenstand is steeds te volgen via waarneming.nl op de pagina waarneming.nl/bioblitz/10110-soortenjaar-nhgl.

We hebben in 2020 op dit moment de volgende activiteiten gepland:
  • 29 februari: Genootschapsdag in Broekhin College Roermond
  • 26 april 2020 City Nature Challenge (1000 soortendag Maastricht)
  • 24 mei 2020 Dag van het Nationaal Park (Nationaal Park de Groote Peel)
  • 19-21 juni 2020 Genootschapsweekend (1000 soortendag Stramproy) met onder meer Laurabossen, Kettingdijk, De Bobberden Wijffelterbroek, Tungeler Wallen, Heijkers Broek, Moeselpeel, Tungelroyse Beekdal
  • 22 augustus 2020 (onder voorbehoud) 1000-soortendag Vlootbeekdal van grens tot Maas (o.a. Landgoed Aerwinkel, Munningsbosch, Het Sweeltje, Reigersbroek, Landgoed Rozendaal, Linner Weerd) (Stichting het Limburgs Landschap)
  • Inventarisatie natuurgebieden gemeente Venray (Paardenkop, Boshuizerbergen, Loobeekdal, Landgoed Geysteren): enkele excursies gedurende het jaar
  • Jubileumfeest 19 september 2020 ovb in Parkstad Limburg
We zouden jullie willen vragen om hier naartoe te komen, deze dagen op te nemen in jullie excursieprogramma en iedereen op te roepen deel te nemen. Laat het ook aan ons weten als jullie een of meerdere activiteiten willen oppakken in Limburg.

Meer informatie bij:

Olaf Op den Kamp, Natuurhistorisch Genootschap in Limburg: o.opdenkamp@nhgl.nl en/of Martine Lemmens, NatuurBank Limburg: martine.lemmens@nhgl.nl

top

Determinatiedag: Loopkevers

Als medewerkers van natuurhistorisch museum Naturalis en liefhebbers van entomologie willen we graag onze passie voor en kennis over geleedpotigen delen. Om die reden organiseren wij, samen met EIS Kenniscentrum Insecten, determinatiedagen.

Deze determinatiedagen, twee per seizoen, richten zich op beginnende entomologen of gevorderden die een nieuwe groep willen ontdekken. De nadruk ligt op het determineren van collectiemateriaal. De tweede van het seizoen 2019/2020 is gericht op loopkevers en vindt plaats op vrijdag 6 maart 2020 van 10.00 tot 16.00 in Naturalis te Leiden.

De dagindeling is als volgt:
  1. 10.00 - 10.30 inloop en koffie/thee
  2. 10.30 - 11.30 door de specialisten: wat is de levenswijze en wat zijn de belangrijkste kenmerken om de soortgroepen aan te herkennen?
  3. 11.30 - 16.00 determineren van collectie-exemplaren
Koffie/thee is de hele dag beschikbaar, lunch is op eigen gelegenheid.

Naturalis verzorgt ongedetermineerde exemplaren. Het is niet toegestaan eigen materiaal mee te nemen in verband met quarantaineregels, maar foto's zijn natuurlijk meer dan welkom. Literatuur ter ondersteuning van de determinaties zal aanwezig zijn, evenals enkele PC's om online te sleutelen. Je kunt natuurlijk ook een tablet of laptop meenemen. De specialisten Ron Felix, Jan Muilwijk en Oscar Vorst zullen aanwezig zijn om te helpen met de determinaties.

Aanmelden
Meld je aan door een e-mail te sturen naar pasquale.ciliberti@naturalis.nl, waarna een bevestiging volgt. Vermeld daarbij a.j.b. via welke vereniging of organisatie je in aanraking bent gekomen met deze determinatiedagen. Iedereen is welkom en deelname is gratis. De ruimte en het aantal microscopen zijn beperkt, dus we kunnen alleen de eerste 20 aanmeldingen toelaten.

Vervoer
Vervoer met de trein is erg gemakkelijk, omdat Naturalis zich op loopafstand van Leiden Centraal bevindt. De looproute is te vinden in deze link.
Parkeren is mogelijk op de bezoekersparkeerplaats aan de Mendelweg, achter Naturalis. Wij zullen zorgen voor uitrijmuntjes. Het kan zijn dat deze parkeerplaats snel volloopt, dan zijn de dichtstbijzijnde parkeerplaatsen: Hopelijk tot dan!
Pasquale Ciliberti, Max Caspers en Frederique Bakker

top

Symposium: Citizen Science

14 maart 2020
Natuurmuseum Brabant
Tilburg

In het kader van het 25-jarig onderzoek in de Kaaistoep organiseert de KNNV-afdeling Tilburg op 14 maart 2020 het symposium Citizen Science: 25 jaar natuuronderzoek in De Kaaistoep.

Het belang van natuuronderzoek, uitgevoerd door burgers of niet-professionele wetenschappers (citizen science), staat tijdens dit symposium centraal en zal door een keur aan sprekers belicht worden. Ook is het mogelijk om tijdens het symposium het gebied de Kaaistoep te bezoeken onder leiding van de onderzoekers.

Locatie
Het symposium vindt plaats in Natuurmuseum Brabant, Spoorlaan 434, 5038 CH Tilburg. Voor routebeschrijving en parkeermogelijkheden zie hier.

Kosten
Deelname aan het symposium kost € 32,50. Dit is inclusief het boek De Kaaistoep, lunch, koffie, thee en een drankje na afloop. Dankzij financiële bijdragen van sponsoren kunnen we deelname aan dit symposium voor dit lage bedrag aanbieden.

Aanmelden
Aanmelden voor het symposium is verplicht. Uw deelname is definitief na ontvangst van de betaling vóór 1 maart a.s. en op volgorde van binnenkomst (maximaal aantal deelnemers is 150). U ontvangt een bevestigingsmail van uw aanmelding met daarin de betalingsgegevens.
Door op deze link te klikken kunt u zich aanmelden.

Meer info
Op de website van de KNNV Tilburg

Ochtendprogramma

09:30-10:00 Inloop met koffie en thee
10:00-10:10 Welkom door bestuur KNNV-afdeling Tilburg, introductie dagvoorzitter
10:10-10:35 25 jaar Onderzoek, onderzoekers en biodiversiteit in de Kaaistoep - Paul van Wielink
10:35-10:45 Presentatie boek 'De Kaaistoep' (zie ook hier)
10:45-11:00 Huishoudelijke mededelingen
11:00-11:40 Lezingen. U kunt kiezen uit:
  1. De vrijetijdswetenschapper - Jelle Reumer; of
  2. Succes van Knoflookpad en Boomkikker - Ben Crombaghs; of
  3. Citizen Science en Natuurmuseum Brabant - Fiona Zachariasse
11:40-12:00 Pauze
12:00-12:45 Lezingen. U kunt kiezen uit:
  1. Successen dankzij Citizen Science - Sander Turnhout; of
  2. Creativiteit in onderzoek - Ron Felix; of
  3. Vrijwilligers zetten wilde planten op de kaart - Jacques Rovers en Leonie Tijsma
12:45-13:00/13:40 Lunch en infomarkt


Middagprogramma

13:00 Vertrek naar bus voor excursie Kaaistoep (mits u zich hiervoor bij inschrijving opgeeft
13:40-14:40 Indien u niet op excursie bent kunt u kiezen uit een van onderstaande lezingenblokken:
  1. Drie flitspresentaties - HappyBee HappyMe, Vlinderstichting en Vogelbescherming
    De kracht en het belang van citizen science; van lokale tot wereldwijde impact - Arnold van Vliet; of
  2. Drie flitspresentaties - Zoogdiervereniging, RAVON, EIS Kenniscentrum Insecten
    Natuurwaarnemers: wie zijn ze en wat drijft hen? - Riyan van den Born
14:40-15:00 Pauze
15:00-15:40 Lezingen. U kunt kiezen uit:
  1. Nieuwe soorten in de Kaaistoep - Theo Peeters; of
  2. Afname insecten in de Kaaistoep - Theo Zeegers
15:40-16:00 Afsluiting
16:00-17:00 Borrel

top

Studiedag: Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie


De Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie organiseert op zaterdag 21 maart de jaarlijkse landelijke studiedag. De toegang is gratis.

In 2020 wordt de NVL studiedag op dezelfde locatie georganiseerd als vorig jaar, namelijk de Gelderlandfabriek, Stationsweg 7, Culemborg. Goed bereikbaar met openbaar vervoer.

De dichtstbijzijnde parkeerplaats bevindt zich bij het Stationsplein, vanaf de rotonde na ca. 200 meter aan de rechterkant. Via een trap op deze parkeerplaats bereik je de ingang van de Gelderlandfabriek. Ook als je met het openbaar vervoer komt, kun je gebruikmaken van deze trap. Voor mindervalide bezoekers zijn er speciale parkeerplekken beschikbaar bij de ingang op het talud.

Programma

10:00-10:30 Aankomst (koffie staat klaar)
10:30-10:35 Opening dagvoorzitter
10:35-10:55 Rivierrombouten - Evert Ruiter
10:55-11:15 Mystery Quiz - Presentatie: KD Dijkstra


11:15-11:35 Koffiepauze


11:35-12:15 Libellenonderzoek in Afrika - Jens Kipping
12:15-12:45 Algemene Ledenvergadering


12:45-13:30 Lunchpauze


13:30-13:45 Quiz-ontknoping
13:45-14:15 Libellenmonitoring in Vlaanderen: waar staan we? - Geert De Knijf
14:15-14:40 Libellentrends - Roy van Grunsven


14:40-15:00 Theepauze


15:00-15:20 Zeven jaar libellen tellen in het Leersumse Veld - Jan Katsman
15:20-15:40 Suriname - Jan van Leeuwen
15:40-16:00 200 jaar libellenstudie - Marcel Wasscher
16:00-16:20 Potpourri
16:20 Afsluiting dagvoorzitter


Ook bij deze NVL-dag staat veldshop.nl met een stand met boeken en entomologische producten.

top

Excursie: Donkere waterjuffer Weerribben

Staatsbosbeheer, Kalenberg Noord 2, 8377 HC Kalenberg
9 mei - 9:30 en 13.30 uur

Zoals ieder jaar organiseert Staatsbosbeheer samen met de NVL weer een Donkere waterjuffer excursie in De Weerribben.

Er worden op één dag twee excursies gehouden, zodat er voldoende geïnteresseerden mee kunnen.

De kosten voor de vaarexcursie bedragen € 13,- p.p. Deze kun je betalen aan het begin van de excursie, graag gepast betalen. Bij te slecht weer wordt de excursie verschoven naar zondag 10 mei.

Opgave bij Martine van de Ende, werkzaam bij SBB en graag aangeven of je in de ochtend of middag mee wilt gaan.

top

Lezing: Averting the insect Apocalypse - Stop insectensterfte! Begin in je eigen tuin

Theater de Veste, Delft
14 juni - 14.30 uur
Organisatie en sponsoring: Dierenkliniek Kalverbos en Natuurlijk Delfland (KNNV)

Insecten spelen een cruciale rol in ons ecosysteem en staan door verschillende oorzaken zwaar onder druk. Dave Goulson neemt je mee in de wereld van insecten.

Hij maakt inzichtelijk wat ze voor ons doen, waarom ze achteruit gaan en waarom we haast moeten maken om het massale sterven tegen te gaan. Hij legt uit wat je in je eigen leven en tuin kunt veranderen om insecten de ruimte te geven die zij verdienen.

Prof. Dave Goulson is hoogleraar biologie aan de Universiteit van Sussex en gespecialiseerd in hommels. Hij is een beroemd spreker waar het gaat om insecten ecologie en bescherming.

Dave Goulson heeft vier boeken voor leken geschreven die in het Nederlands vertaald zijn:
Een verhaal met een angel (2014), Geroezemoes in het gras (2015), De vlucht van de hommel (2017) en De Tuinjungle (2019)

De lezing (Engels gesproken) wordt gehouden in Theater de Veste te Delft. De toegangsprijs is € 8,50

Reserveren op theaterdeveste.nl/programma/7225

top

Vooraankondiging: This Side of Paradise

De 3e editie van This Side of Paradise vindt plaats op 28, 29, en 30 augustus 2020 in de Biotoop in Haren.

De voorbereidingen van dit Congrestival zijn al in volle gang. Ook dit jaar mag je een uitgebreid lezingenprogramma verwachten met daarnaast excursies, entertainment, een jeugdprogramma en nog veel meer!

Natuurlijk zijn er diverse eet- en drinkgelegenheden en is overnachten een optie. Hier vind je info over ons laatste festival uit 2016 zodat je vast een indruk krijgt.

In het voorjaar zal de kaartverkoop van start gaan en dan vind je op de website het nieuwe programma met alle details. Wil je in de tussentijd niets missen? Abonneer je dan op de nieuwsbrief, zie onderaan de website.

We kijken ernaar uit om je eind augustus te verwelkomen!
This Side of Paradise is een samenwerking tussen Veldshop.nl en Waarneming.nl.

top

Ongewervelden in de pers

Daas van dazen
Hij begon in zijn jeugd met het vangen van insecten met een netje. Later heeft Theo Zeegers van EIS Kenniscentrum Insecten zich gespecialiseerd in dazen. Thuis heeft hij een collectie van honderden dazen van over de hele wereld. De bekendste is natuurlijk de paardendaas, zo'n 2,5 cm groot. Net als bij veel andere insecten zijn het ook bij dazen de vrouwtjes die steken. Met de paardendaas gaat het de laatste decennia eigenlijk niet zo goed in Nederland, hoewel door de opkomst van de paardenhouderijen de paardendazen ook weer in de lift zitten.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 5 januari is hier te beluisteren (even scrollen).


Deze muggen komen in de winter voor
De winter is niet echt muggenseizoen, maar toch zijn er genoeg te vinden. Sommigen als overwinteraar, maar anderen komen juist in de winter tevoorschijn, zoals de wintermuggen. Je kunt ze rustig bekijken, want ze steken niet. Piet Verdonschot in Wageningen.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 5 januari is hier te beluisteren.


Darwins wormenboek eindelijk vertaald
Kunnen wormen horen, voelen, ruiken? Hoe intelligent zijn ze? Charles Darwin onderzocht het allemaal voor zijn wormenboek uit 1881. Vierenveertig jaar deed Charles Darwin er over om zijn boek over wormen te schrijven, maar eenmaal geschreven werd het een bestseller. Met zijn boek wist Darwin het beeld van de regenworm te kantelen. Immers voor het verschijnen van zijn boek werd de worm gezien als een uiterst primitief wezen. Maar Darwin toonde met vele huis, tuin en keuken experimenten aan dat het uiterst nuttige en intelligente dieren zijn. Het boek is nu, na ruim 130 jaar voor het eerst vertaald in het Nederlands, en verkrijgbaar in de boekhandel.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 5 januari is hier te beluisteren.


Internationaal reddingsplan insecten
Een afname van 75% van onze insecten. Nieuws dat vorig jaar insloeg als een ecologische bom. Na de eerste schrik is nu de vraag: hoe krijgen we ze weer terug? Over die vraag bogen ruim 70 wetenschappers uit 21 landen zich. En deze maand presenteerden zij hun 'road map' voor insectenbehoud en -herstel.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 19 januari is hier te beluisteren.


Deze insecten vind je in de stad
Iedere omgeving krijgt de insecten die het verdient. Maar welke insecten en andere diertjes horen er nou precies bij de stad? Insectenonderzoekers hebben eigenlijk geen idee. Nog niet, tenminste. In het bovenstaande filmpje van Roy Kleukers van EIS Kenniscentrum Insecten laat de oogst zien van de 'insectenjacht' in zijn eigen Leidse achtertuin.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 26 januari is hier te beluisteren.


Kruipruimte vol met terrorkreeften
Een paar dagen geleden verscheen een filmpje op Dumpert van Rudie die de kruipruimte niet meer in durfde. Team Dumpert ging natuurlijk op onderzoek uit... [en kwam uit bij EIS]

Het filmpje uit de uitzending van dinsdag 4 februari is hier te zien.

top

Ongewervelden op Nature Today

Grijze zeevinger inheems in de Oosterschelde gevonden
Begin dit jaar werd door duiker Ruud Versijde in de oostelijke Oosterschelde een foto gemaakt van een organisme dat onder water op een spons leek. Bij nadere beschouwing bleek echter dat het een soort zeevinger, een mosdiertje, moest zijn. Na determinatie door expert Hans De Blauwe, blijkt het om de grijze zeevinger Alcyonidium condylocinereum te gaan.

Lees hier het bericht.

Integraal natuurbeheer is goed voor vogels én insecten
Natuurbeheer is goed voor de biodiversiteit, maar als dat beheer is gericht op één soort of soortgroep is dat niet per definitie goed voor het hele systeem. Onderzoekers van Naturalis Biodiversity Center namen natuurbeheer in Nederland onder de loep en concluderen dat integraal beheer het beste werkt voor bloemen, bijen, vlinders en weidevogels.

Lees hier het bericht.

Brabantse gastvrijheid begint met een goede maaltijd
Vorig jaar werd in de provincie Noord-Brabant op diverse locaties en tijdstippen onderzoek gedaan naar de kever- en vliegenfauna van grote kadavers. Het onderzoek leverde diverse bijzondere en nieuwe Nederlandse soorten op, zowel onder de kevers als de vliegen.

Lees hier het bericht.

Internationale wetenschappers presenteren samen masterplan voor insectenherstel
Het is geen geheim meer dat vele insecten problemen hebben. Maar daar valt iets aan te doen, volgens ruim 70 wetenschappers uit 21 landen. Zij presenteren deze week hun 'road map' voor insectenbehoud en -herstel. Deze bevat veel tips voor goede voornemens voor dit jaar tot aan lange-termijn oplossingen wereldwijd.

Lees hier het bericht.

Nieuwe krabbensoort vestigt zich in Nederland
In 2013 werden op het strand van Ameland de eerste exemplaren van de hoekige krab Goneplax rhomboides gevonden. Inmiddels lijkt deze soort zich bij ons te hebben gevestigd. Dat wil zeggen, op Ameland en Terschelling dan, waar al tientallen vondsten werden gedaan.

Lees hier het bericht.

Geaderde stekelhoren ontdekt in Oosterschelde
Op 9 januari viste een mosselkweker een grote slak van zestien centimeter op van een mosselperceel bij de Zandkreek in de Oosterschelde. De oplettende kweker meldde zijn vangst bij Jeroen Wijsman, marien ecoloog bij Wageningen Marine Research. Wijsman stelde vervolgens vast dat het een volwassen exemplaar van de geaderde stekelhoren Rapana venosa betreft, een invasieve roofslak die zich voedt met schelpdieren.

Lees hier het bericht.

Wintersteenvliegen door zacht weer nu ook echt in de winter
Pas in 2010 werd de eerste negendoornige wintersteenvlieg Taeniopteryx schoenemundi in Nederland gevonden, bij de Roer in Limburg. Nu de waterkwaliteit stukken verbeterd is ten opzichte van vijftig jaar geleden, lijkt de soort het goed te kunnen volhouden in Midden-Limburg. In januari 2020 is deze wintersteenvlieg niet alleen op nieuwe plekken aangetroffen, maar werd de soort ook extreem vroeg waargenomen.

Lees hier het bericht.

Populatie wandelende takken in Nederland ontdekt
In Nederland bevindt zich een populatie van de Gallische wandelende tak Clonopsis gallica. Dat is deze week in het vakblad Entomologische Berichten bekendgemaakt. De ontdekking was nogal een verrassing, want deze soort kwam voorheen alleen voor ten zuiden van Parijs. Wandelende takken vormen een eigen insectenorde: de Phasmatodea. Tot nu toe kenden we hier in Nederland nog geen vertegenwoordigers van.

Lees hier het bericht.

Nieuwe sluipwesp duikt op in Vondelpark
Dat onze wereld nog vol zit met geheimen over het leven blijkt maar weer eens. In het drukste park van Nederland is een groep van burgers en biologen op ontdekkingstocht gegaan. Het resultaat is een nieuwe soort: de sluipwesp Aphaereta vondelparkensis.

Lees hier het bericht.

Bijenlandschap West-Brabant wil bij-vriendelijkste regio worden
Vijftien nieuwe partners hebben zich aangesloten bij Bijenlandschap West-Brabant. Met 34 partners in totaal is het nu de grootste netwerkorganisatie voor bijen en bestuivers in Nederland. Tijdens de jaarlijkse netwerkbijeenkomst van het bijenlandschap in Cosun Innovatiecentrum is de ambitie uitgesproken om West-Brabant te ontwikkelen tot de bij-vriendelijkste regio.

Lees hier het bericht.

27 nieuwe bladvlooien in Nederland
In 1926 werd de laatste Nederlandse naamlijst van bladvlooien gepubliceerd. Dit is opvallend, omdat diverse soorten economisch van belang zijn. In het laatste nummer van de Nederlandse Faunistische Mededelingen wordt deze lacune opgevuld. De nieuwe lijst omvat 69 soorten, waarvan er maar liefst 27 nieuw zijn voor Nederland.

Lees hier het bericht.

top

Nieuws van Bestuivers.nl

Frans onderzoek: Naar richtlijnen voor bijenkasten
Er is inmiddels vrij veel onderzoek gedaan naar voedselcompetitie tussen honingbijen en wilde bijen. Hierover is nog lang niet alles tot in de puntjes bekend, maar duidelijk is wel dat hoge dichtheden van bijenkasten negatieve invloed hebben op de wilde bijenfauna. In de praktijk worstelen natuur- en groenbeheerders nog met de vraag hoe ze met deze wetenschap om moeten gaan. Wat zijn aanvaardbare dichtheden van bijenkasten in welke situaties? Franse onderzoekers doen op basis van hun bevindingen een poging om tot richtlijnen te komen. Zij raden aan om deze richtlijnen niet zo zeer te baseren op dichtheden van bijenkasten, maar op afstanden (bufferzones) van de bijenkasten tot belangrijke gebieden voor wilde bijen. Het artikel dateert alweer uit 2018, maar de redactie van Bestuivers.nl had het eerder over het hoofd gezien en vindt het toch interessant genoeg om het hier alsnog onder de aandacht te brengen...

Vlaamse visie op concurrentie honingbijen en wilde bijen
Ook onze zuiderburen hebben een interessant artikel gepubliceerd over voedselcompetitie tussen honingbijen en wilde bijen. Na een uitgebreide inleiding over de verschillen in levenswijze tussen deze bijen en over de relatie tussen imkerij en landbouw, presenteren zij een samenvatting van de beschikbare informatie over dit onderwerp. Op basis hiervan formuleren zij een visie op het toelaten van bijenvolken in natuurgebieden. Deze komt er in het kort op neer dat bijenvolken beter niet in natuurgebieden geplaatst kunnen worden. De auteurs en het tijdschrift Natuur.focus gaven toestemming om het artikel op Bestuivers.nl beschikbaar te maken voor een breder publiek.


Brits onderzoek: Concurrentie honingbijen sterkst in zomer
Hommels en andere wilde bijen zijn in veel situaties in competitie om voedselbronnen met honingbijen. Maar is deze competitie in het voorjaar even sterk als in de zomer? Britse onderzoekers zochten een antwoord op deze vraag in een experimenteel onderzoek naar hommels en honingbijen op proefveldjes met lavendel. Door tussen mei en september te variëren met de aan- en afwezigheid van hommels en honingbijen kregen zij een indruk van de variatie in voedselcompetitie gedurende het seizoen. Hieruit bleek dat er vooral in de zomermaanden sprake is van een sterke voedselcompetitie, terwijl deze in het voorjaar en in de herfst minder is. Het Engelstalige artikel is open access en hier te lezen.


Nederlands onderzoek: Voorlopige richtlijn bijenkasten op defensieterreinen
Militaire oefenterreinen zijn soms waardevolle natuurgebieden, ook voor wilde bijen en andere bestuivers. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een recente inventarisatie van de Doornspijkse Heide, een militair oefenterrein op de noordelijke Veluwe. EIS Kenniscentrum Insecten trof hier in 2020 een totaal van 68 bijensoorten aan, waaronder diverse bedreigde bijensoorten, zoals de viltige groefbij, de bremzandbij en de veenhommel. In ditzelfde gebied brachten de onderzoekers ook de dichtheden van honingbijen(kasten) in kaart, teneinde dit in verband te brengen met de dichtheden van wilde bestuivers. Hieruit bleek dat er minder wilde bestuivers voorkwamen op kleinere afstanden tot de bijenkasten.

Op basis van het onderzoek op de Doornspijkse Heide en literatuuronderzoek heeft EIS Kenniscentrum Insecten op verzoek van Defensie alvast een voorlopige richtlijn opgesteld voor het plaatsen van bijenkasten op defensieterreinen. Deze richtlijn heeft de vorm van een 'beslisboom' waarmee men via een aantal keuzemogelijkheden tot een advies kan komen. De keuzes hebben onder andere te maken met de oppervlakte van het gebied, de bloemrijkdom ('draagkracht'), het al dan niet voorkomen van bijzondere soorten en belangrijke nestellocaties.

Het onderzoek wordt in 2020 voortgezet op andere defensieterreinen en naar aanleiding van de nieuwe resultaten zal de richtlijn verder worden aangepast.

Overige berichten
Menno Reemer

top

De West-Palearctische cicaden

Marco de Haas en Jelle Jacobsen hebben een nieuwe Engelstalige website ontwikkeld over de cicaden (Auchenorrhyncha) van het West-Palearctisch gebied, i.e. Europa, Aziatisch Turkije, Irak, Israel, Jordanië, Libanon, Libië, Marokko, het noorden van Saudi Arabië, Syrië, Tunesië en de Westelijke Sahara.

De website is in ontwikkeling maar bevat inmiddels een uitgebreide collectie prachtige foto's plus verspreidingskaarten en/of checklists voor de diverse landen.

Via deze link kom je rechtstreeks binnen op het deel over de Nederlandse fauna. De Belgische fauna is hier te vinden.

Iedereen kan met foto's, aanvullende informatie en/of correcties bijdragen aan de website. Alleen gepubliceerde data worden geaccepteerd.

Alle bijdrages kunnen worden gestuurd naar Marco de Haas die ook beschikbaar is voor het beantwoorden van vragen en het geven van meer informatie.

top

Brachytron 20 (2)

Begin februari verscheen een nieuwe editie van Brachytron, het tijdschrift van de Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie en de Libellenvereniging Vlaanderen vzw.

In dit tweede nummer van jaargang 20 artikelen over de witpuntoeverlibel, de sierlijke witsnuitlibel, houtpantserjuffer en groene glazenmaker, en met maar liefst drie artikelen veel aandacht voor de oostelijke witsnuitlibel.

Het nummer is inmiddels bij de leden van beide verenigingen in de bus gevallen.

Voor overige geïnteresseerden is dit nummer € 13,50 te bestellen via de NVL-website.


Inhoud

55-62 Eerste voortplantingsbewijs van de witpuntoeverlibel (Orthetrum albistylum) in België - De Knijff, G.
63-70 Oostelijke witsnuitlibel (Leucorrhinia albifrons) in 2016 ontdekt bij Delden - Bakker, W., E.J. Ruiter, M. Bunskoek, W. Bakker, G. Milder-Mulderij & B. Achterkamp
71-77 Nieuwe populatie oostelijke witsnuitlibel (Leucorrhinia albifrons) in Nederland in 2019 - Manger, R.
78-81 Oostelijke witsnuitlibel (Leucorrhinia albifrons) nieuw voor België (Odonata: Libellulidae) - De Knijf, G. & D. Berx
82-86 Ontdekking van een populatie van de sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhinia caudalis) in de Gelderse Poort - Hoppenbrouwers, P.
87-93 Ei-afzet door de Houtpantserjuffer (Chalcolestes viridis) in kruiden langs de Vlootbeek - Geraeds, R.P.G.
94-102 Biotoopvoorkeur van de groene glazenmaker (Aeshna viridis) - Kloen, J.-F.

top

De Kaaistoep

Ter gelegenheid van het 25-jarig onderzoek in de Kaaistoep geeft de KNNV-afdeling Tilburg het boek De Kaaistoep uit. Het boek is geschreven door Paul van Wielink, Ron Felix, Jaap van Kemenade, Ad Mol, Theo Peeters, Guido Stooker en 23 gastauteurs en bevat bijdragen over 25 jaar onderzoek, de onderzoekers en de biodiversiteit in het gebied.

Het is een prachtig boek van ruim 700 pagina's, met veel beeldmateriaal. Het boek is voor € 25,- te koop bij Natuurmuseum Brabant en de Tilburgse boekhandels Gianotten en Livius.

Een van de makkelijkste manieren waarop u het boek De Kaaistoep in uw bezit kunt krijgen, is via voorintekening. Voor € 20,- per boek reserveert u alvast een of meerdere exemplaren en bespaart u € 5,- per boek op de verkoopprijs. Als u wilt dat het boek naar u opgestuurd wordt, kan dat voor € 8,- extra. Wanneer u niet wilt dat het boek naar u opgestuurd wordt, dan kunt u het bestelde boek/de bestelde boeken vanaf 14 maart 11.00 uur afhalen bij Natuurmuseum Brabant, Spoorlaan 434, 5038 CH Tilburg.

U bestelling is pas definitief wanneer u het bedrag (€ 20,- of € 28,- per boek) aan ons hebt overgemaakt, vóór 1 maart a.s.
U ontvangt, nadat u hebt ingetekend, een bevestigingsmail met de betalingsgegevens.

Let op! Wanneer u zich aanmeldt voor het symposium (zie hier boven) hoeft u het boek niet apart te bestellen. Deelnemers aan het symposium krijgen het boek tijdens het symposium uitgereikt (is bij de symposiumprijs inbegrepen).

Wielink, P. van, R. Felix, J. van Kemenade, A. Mol, Th. Peeters & G. Stooker (red.) 2020
De Kaaistoep. Het best onderzochte stuk natuur in Nederland
KNNV-afdeling Tilburg

top

Kijk op Exoten 29

In dit 29e nummer van Kijk op Exoten onder meer een tussenstand over de paarse buisjesspons (Haliclona (Soestella) xena) en de in Europa oprukkende exotische schorskever Xylosandrus crassiusculus.

Op de laatste pagina van de nieuwsbrief zie je hoe je je ook aan kunt melden.

Kijk op Exoten 29 is hier te downloaden.

top

Insectenrijk

Dertig jaar geleden overleefde Aglaia Bouma ternauwernood een steek van een Europese hoornaar, een grote wespensoort. Ze belandde in het ziekenhuis en omdat ze meteen goed behandeld werd hield ze er gelukkig niets aan over. Op een fobie voor insecten na.

Nu is kennis het beste wapen tegen angst, en daarom besloot Aglaia zich grondig te gaan verdiepen in insecten. Zo veranderde haar fobie in een gepassioneerde fascinatie.

In Insectenrijk beschrijft Aglaia Bouma alles waarvan je niet wist dat je het altijd al wilde weten over insecten. Dat doet ze niet alleen met een grote kennis van zaken, maar ook met aanstekelijke humor.

Na het lezen van Insectenrijk weet je bijvoorbeeld dat er nachtvlinders voorkomen die sprekend op een gebroken takje lijken, dat veenmollen de akoestiek van holletjes in de bodem gebruiken om naar de vrouwtjes te zingen, dat oorwurmen zorgzame moeders kunnen zijn en dat springstaartjes elkaar dansend het hof maken.

Bouma, A. 2020
Insectenrijk. Het grootse leven van kleine beestjes
Atlas Contact, 224 pp. verschijnt in april

top

Nieuwe cicade tijdens jubileummeeting

De 25ste Central European Auchenorrhyncha meeting vond plaats in Nederland, van 14-17 september 2018.

Tijdens excursies in vijf typische Nederlandse landschappen werden vele interessante cicaden en bladvlooien gevonden.

Onlangs werd Macrosteles spinosus gepubliceerd als nieuw voor Nederland. Deze lastig te onderscheiden soort werd gevonden tijdens een van de excursies in de Millingerwaard.

Bron:
Van Klink, R., K. den Bieman, L. Funke, M. de Haas, F. Helbing, S. Herwig, E. Huber, I. Malenovský, H. Nickel, R. Niedringhaus, D. Poniatowski, V. Rösch, F. Seyen & W. Witsack 2019
Auchenorrhyncha and Psylloidea collected during the 25th Central European Auchenorrhyncha meeting, Arnhem, The Netherlands (Hemiptera: Auchenorrhyncha and Psylloidea)
Cicadina 18: 43-58

Foto: Theodoor Heijerman

top

Aanvulling naamlijst sluipvliegen

Binnen de familie der sluipvliegen komen vele warmteminnende soorten voor.

In een nieuw artikel worden enkele zuidelijke soorten besproken die recentelijk Nederland hebben bereikt, waaronder Peleteria iavana en Clairvillia biguttata.

Sluipvliegen zijn parasieten van bijvoorbeeld vlinders en wantsen. Naast de klimatologische omstandigheden is dus ook de beschikbaarheid van gastheren een beperkende factor voor het voorkomen.

Bron:
Zeegers, Th. & F. Verheyde 2019
Zesde aanvulling op de naamlijst van Nederlandse sluipvliegen (Diptera: Tachinidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 53: 123-134

Foto: Theo Zeegers

top

Exotische sluipwesp Ctenochares bicolorus in de Lage Landen

De sluipwesp Ctenochares bicolorus is een parasiet van vlinders en komt van oorsprong voor in Afrika.

De wesp wordt met groenten geïmporteerd over de hele wereld, waarschijnlijk via de gastheer Chrysodeixis chalcites, een vlinder die in tomatenteelten leeft.

Recent werd de soort voor het eerst gemeld uit zowel Nederland als België.

Bron:
Verheyde, F. 2019
First records of the ichneumonid Ctenochares bicolorus in Belgium and the Netherlands (Hymenoptera: Ichneumonidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 53: 43-47

Foto: Adri de Groot

top

Eerste buitenvondst zwarte soldatenvlieg

In 2019 werd de zwarte soldatenvlieg Hermetia illucens voor het eerst in het buitengebied in Nederland gevonden.

Deze soort wordt op grote schaal gekweekt als diervoedsel, ook in Nederland. Het is daarom niet onverwacht dat de soort nu ook buiten opduikt.

Bron:
Smit, J.T., Th. Zeegers & T. Cramer 2019
Exotische zwarte soldatenvlieg Hermetia illucens duikt op in Nederland (Diptera: Stratiomyidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 53: 11-15

Foto: Tineke Cramer

top

Nieuw bladvliegen in de ENCI-groeve

Sinds begin 2018 staat er een malaiseval in de ENCI-groeve bij Maastricht. Met enige regelmaat worden interessante resultaten over de vliegen gepubliceerd.

Onlangs was de familie Lauxaniidae aan de beurt. Het onderzoek aan deze onbekende groep leverde twee nieuwe soorten voor Nederland op: Sapromyza intonsa en Sapromyzosoma laevatrispina.

Daarnaast het voorkomen van Minettia tabidiventris in ons land bevestigd. Als Nederlandse naam voor de Lauxaniidae wordt bladvliegen voorgesteld.

Bron:
Beuk, P.L.Th. 2019
Diptera uit de ENCI-groeve. Deel 2. Aanvullingen op de lijst van Nederlandse bladvliegen (Diptera: Lauxaniidae)
Natuurhistorisch Maandblad 108 (12): 367-372

Foto Sapromyzosoma laevatrispina: John Wiersma

top

Reclaire had gelijk: de kogelwants komt in Nederland voor

In 2019 werd de kogelwants Coptosoma scutellatum op drie plaatsen in Zuid-Limburg aangetroffen.

De voornaamste waardplant van deze wants is bont kroonkruid Securigera varia.

De entomoloog Reclaire voorspelde al in 1935 dat deze wants in Nederland zou kunnen voorkomen. Ondanks gerichte zoekacties was de soort tot nu toe echter niet aangetroffen.

Bron:
Akkermans, R.W., W.G. Vergoossen & A. Ovaa 2019
Eerste vondsten van de kogelwants (Coptosoma scutellatum) in Nederland
Natuurhistorisch Maandblad 108 (12): 373-377

Foto: Theodoor Heijerman

top

Taxon Expedition in Vondelpark levert nieuwe sluipwesp op

Tijdens een Taxon Expedition (insecteninventarisatie) in het Vondelpark werden diverse interessante insecten gevonden, waaronder een schildwesp nieuw voor de wetenschap.

De soort werd vernoemd naar de vindplaats: Aphaereta vondelparkensis.

Deze 1 mm kleine wesp, waarvan de larven zich waarschijnlijk voeden met vliegenlarven in kadavers, is verder aangetroffen in Oostvoorne (2014) en Leiden (1977).

Bron:
Achterberg, K. van, M. Schilthuizen, M. van der Meer, R. Delval, C. Dias, M. Hoynck, H. Köster, R. Maarschall, N. Peeters, P. Venema, R. Zaremba, C. Beltrami, F. Nieuwenhuis, N. de Rop, I. Njunjić & J.M. Koene 2020
A new parasitoid wasp, Aphaereta vondelparkensis sp. n. (Braconidae, Alysiinae), from a city park in the centre of Amsterdam
Biodiversity Data Journal 8: e49017

Foto: Kees van Achterberg

top

Nieuw marmerkreeftje in de Oosterschelde

Marmerkreeftjes (genus Jassa) maken woonbuisjes op andere organismen of soms stenen.

Tijdens inventarisatieduiken bij Zierikzee op 30 augustus en 7 september 2019 werden hoge dichtheden van dergelijke woonbuisjes gevonden op de gele wratspons Celtodoryx ciocalyptoides.

Het bleek te gaan om Jassa slatteryi, een nieuwe soort voor Nederland en zelfs voor het Noordzeegebied. De dieren zijn waarschijnlijk via recreatiescheepvaart of schelpdiertransporten in onze wateren geïntroduceerd.

Bron:
Faasse, M.A. & M. Ligthart 2019
Eerste waarnemingen van de vlokreeft Jassa slatteryi Conlan, 1990 in Nederland
Het Zeepaard 79 (4): 123-126

Foto: Marco Faasse

top

Kleefkruidschildwants in Limburg

In 2019 werd de kleefkruidschildwants Dyroderes umbraculatus voor het eerst aangetroffen in Nederland.

De wants werd eerst in het natuurgebied De Doort waargenomen en daarna op nog enkele plaatsen in Midden-Limburg.

In de afgelopen jaren bleek de kleefkruidschildwants zich in België en Duitsland al uit te breiden, ongetwijfeld als gevolg van de opwarming van het klimaat.

Het is te verwachten dat de soort zich de komende jaren verder zal uitbreiden, aangezien de waardplant kleefkruid Galium aparine geen beperkende factor is.

Bron:
Aukema, B., R.P.G. Geraeds & W. van Berkel 2020
Eerste waarneming van de kleefkruidschildwants in Nederland
Natuurhistorisch Maandblad 109 (1): 21-23

Foto: Rob Geraeds

top

Cuspidaria cuspidata, een nieuw carnivoor schelpdier

Tijdens de driejaarlijkse Monitoring Waterstaatkundige Toestand des Lands (MWTL) werden ongewervelde dieren in geselecteerde gebieden op het Nederlands Continentaal Plat (NCP) onderzocht.

Daarbij werd Cuspidaria cuspidata voor het eerst voor Nederland aangetroffen.

Dit carnivore schelpdier is tevens de eerste vertegenwoordiger van de superfamilie Cuspidarioidea in ons land.

De Nederlandse naam pollepelschelp is afgeleid van de opvallende tuit.

Bron:
Faasse, M.A., A. Engelberts, M. Zwarts & J. Cuperus 2020
De carnivore bivalve Cuspidaria cuspidata (Olivi, 1792) en andere zeldzame mollusken op het Nederlands Continentaal Plat
Spirula 421: 20-21

Foto: Marco Faasse

top

Waaiertjes uitgewaaierd

Waaiertjes (orde Strepsiptera) behoren tot de meest bijzondere insecten. Het zijn kleine parasieten van vooral bijen.

De vrouwtjes zitten hun hele leven in het achterlijf van de bij. De mannetjes zitten daar ook als larve, maar in de paartijd vliegen ze heel kort rond, op zoek naar een vrouwtje.

Tot voor kort waren er slechts zes soorten waaiertjes bekend uit Nederland. DNA-onderzoek heeft aangetoond dat er veel meer soorten in Europa voorkomen dan gedacht, vaak zijn ze gebonden bepaalde gastheersoorten.

Aanvullend onderzoek aan Nederlandse exemplaren bracht aan het licht dat er minstens 21 soorten in ons land voorkomen.

Bron:
Smit, J.T., J. Smit, I.P. Raemakers & B. van der Hoorn 2020
The Strepsiptera of the Netherlands revisited (Insecta)
Entomologische Berichten 80 (1): 8-30

Foto Stylops ater: John Smit

top

Nieuwe insectenorde: wandelende takken in Nederland

Door klimaatverandering kunnen steeds meer soorten uit Zuid-Europa zich in Nederland vestigen en de snelheid waarmee onze fauna zich de laatste jaren uitbreidt is opzienbarend.

Het was echter niet zomaar te verwachten dat er in Nederland een wandelende takkensoort zou aanslaan, maar toch is dat gebeurd.

Er blijken, op basis van foto's met fout gedetermineerde wandelende takken, sinds 2008 Gallische wandelende takken Clonopsis gallica in een gebied in Nederland te zijn waargenomen. In 2019 is bevestigd dat het om een populatie gaat.

Deze parthenogenetische (ongeslachtelijk voortplantende) soort komt voor in het mediterrane gebied en Midden- en West-Frankrijk. Een natuurlijke verspreiding lijkt tot de mogelijkheden te behoren en wij raden dan ook aan de unieke populatie goed te beschermen. Met deze soort is ons land een insectenorde rijker!

Bron:
Noordijk, J., Th. Heijerman, R. Morssinkhof & M. de Winkel 2020
Een nieuwe insectenorde in Nederland: spectaculaire vestiging van de wandelende tak Clonopsis gallica (Phasmatodea: Bacillidae)
Entomologische Berichten 80 (1): 2-7

Foto: Jinze Noordijk

top

Een nieuwe loopkever voor Nederland

Dat zelfs in Friesland nieuwe keversoorten voor de Nederlandse fauna kunnen worden gevonden bewees Teun van Gijzen.

Bij het onderzoek van loopkevers die leven tussen bestrating werd tussen het materiaal dat werd verzameld van een oprijlaan aan de rand van het natuurpark Alde Feanen een exemplaar aangetroffen van Tachyura diabrachys.

Tot voor kort was deze soort niet uit Nederland of de ons omringende landen gemeld maar al sinds het begin van deze eeuw is deze soort ook uit Duitsland bekend.

Mogelijk heeft het voorkomen een relatie met de klimaatverandering, waardoor zuidelijke soorten opschuiven naar het noorden.

Bron:
Van Gijzen, T. 2020
Over loopkevers tussen bestrating, met Tachyura diabrachys nieuw voor Nederland (Coleoptera: Carabidae)
Entomologische Berichten 80 (1): 31

Foto: Theodoor Heijerman

top

Agenda t/m mei 2020
29 februari Genootschapsdag Natuurhistorisch Genootschap in Limburg en deze nieuwsbrief
3 maart Excursie macrofauna van de Roer, studiegroep EPT Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
5 maart Lezing nachtvlinders in de vallei van de Ziepbeek Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
6 maart Determinatiedag loopkevers Naturalis & EIS Kenniscentrum Insecten: deze nieuwsbrief
7 maart Voorjaarsbijeenkomst, Sektie Everts Nederlandse Entomologische Vereniging
7 maart Dagexcursie Schiermonnikoog Nederlandse Malacologische Vereniging
9 maart Lezing sprinkhanen en krekels Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
12 maart Lezing brembewoners Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
6 maart Symposium Citizen science KNNV afdeling Tilburg en deze nieuwsbrief
16 maart Werkavond mollusken determineren Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
18 maart Bijeenkomst dag- en nachtvlinders Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
19 maart Voorjaarsbijeenkomst wantsenstudiegroep Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
20 maart Excursie wantsenstudiegroep Schinveldse bossen Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
21 maart Studiedag, Mierenwerkgroep Nederlandse Entomologische Vereniging
21 maart Studiedag Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie en deze nieuwsbrief
21 maart 90e verenigingsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
21 maart Landelijke ANEMOONdag Stichting ANEMOON
24 maart Excursie benedenloop Vlootbeek, studiegroep EPT Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
31 maart Excursie Rode beek, studiegroep EPT Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
4 april Voorjaarsvergadering Nederlandse Malacologische Vereniging
4 april Voorjaarsbijeenkomst, Sectie Snellen Nederlandse Entomologische Vereniging
7 april Excursie macrofauna van de Roer, studiegroep EPT Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
16 april Lentebijeenkomst Nederlandse Entomologische Vereniging
18 april Voorjaarsexcursie, sectie Hymenoptera Nederlandse Entomologische Vereniging
18 april Excursie monding van de Swalm, molluskenstudiegroep Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
20 april Werkavond mollusken determineren Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
21 april Excursie kwelstroompjes van de Rodebeek, studiegroep EPT Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
22 april Bijeenkomst dag- en nachtvlinders Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
25 april 91e verenigingsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
26 april BioBlitz Maastricht Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
5 mei Excursie macrofauna van de Roer, studiegroep EPT Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
9 mei Voorjaarsexcursie, Sektie Everts Nederlandse Entomologische Vereniging
9 mei Excursie Everlose beek / Blerick, molluskenstudiegroep Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
9 mei Excursie donkere waterjuffer Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie en deze nieuwsbrief
9-10 mei Weekendexcursie Oostelijke Zeeschelde (Westerschelde) Nederlandse Malacologische Vereniging
15 mei Excursie Selzerbeek, studiegroep EPT Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
16 mei Excursie Mariaveen, libellenstudiegroep Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
18 mei Werkavond mollusken determineren Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
19 mei Excursie Selzerbeek, Cottesserbeek en Noorbeek, studiegroep EPT Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
20 mei Bijeenkomst dag- en nachtvlinders Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
22 (bij slecht weer 23) mei Excursie: Insecten op licht Insectenwerkgroep KNNV Tilburg
23 mei 92e verenigingsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
26 mei Excursie Grensmaas, studiegroep EPT Natuurhistorisch Genootschap in Limburg

top

Van de redactie

Dit is het eenenvijftigste nummer van Tentakel, de digitale nieuwsbrief over ongewervelde dieren. Deze nieuwsbrief verschijnt onregelmatig naast de reguliere papieren EIS-nieuwsbrief.

In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@naturalis.nl.

De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare e-mailprogramma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/e-mailindeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw e-mailprogramma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser. Hier zijn ook alle reeds verschenen nummers beschikbaar.

Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw e-mailadres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.

U kunt onze nieuwtjes volgen door u aan te melden via onze pagina op Facebook.

Ed Colijn

top