 |
| Nummer 66 - 18 oktober 2022 |
|
|
| Vacature: Projectmedewerker PR en vrijwilligers |
We zijn op zoek naar een nieuwe collega die onze passie voor insecten en andere ongewervelden deelt. In deze functie word je onderdeel van het team van EIS Kenniscentrum Insecten. Als Projectmedewerker PR en Vrijwilligers organiseer je bijeenkomsten, coördineer je onze sociale media en website en ondersteun je de projectleiders op het gebied van vrijwilligers en media. Je helpt met het opzetten van nieuwe projecten, bijvoorbeeld op het gebied van insecten in de stad.
EIS brengt de Nederlandse insecten in kaart, draagt bij aan de bescherming van bedreigde soorten en voert projecten uit voor veel verschillende opdrachtgevers. We werken samen met vele natuurorganisaties om de kennis over de Nederlandse soorten uit te breiden en te delen. Meer informatie over onze organisatie, medewerkers en werkzaamheden vind je op eis-nederland.nl.
Functie-eisen
- MBO- of HBO-opleiding in de groene sector of op het gebied van communicatie, of een door ervaring verkregen gelijkwaardig niveau;
- ervaring met pr, websites en/of begeleiden van vrijwilligers in de natuursector;
- interesse in insecten en andere ongewervelde dieren;
- een goed netwerk in de groene sector;
- goede schriftelijke en mondelinge communicatieve vaardigheden.
Wat bieden wij?
- Een functie voor 32 uur per week;
- een aanstelling voor een jaar;
- een salaris in schaal 8 (2424-3101,- euro bruto per maand, 32 uur per week), conform de Museum CAO;
- een dynamische werkomgeving in een enthousiast en betrokken team;
- een afwisselende functie, met ruimte voor eigen initiatief.
Procedure
Indien je belangstelling hebt voor deze functie stuur dan een sollicitatiebrief met curriculum vitae aan roy.kleukers@naturalis.nl. Deadline voor de sollicitaties is 1 november 2022. De beoogde startdatum is 1 januari 2023. De gesprekken zullen medio november worden gevoerd. Nadere informatie over de vacature is te verkrijgen bij Roy Kleukers (directeur) via roy.kleukers@naturalis.nl of 071-7519314.
top
|
| Rode lijst: Veel Nederlandse zweefvliegen op Europese Rode Lijst |
Niet minder dan 31 Nederlandse soorten zweefvliegen komen voor de Europese Rode Lijst, die gisteren door de IUCN gepubliceerd is. Soorten op de Rode Lijst lopen een risico om uit Europa - en dus ook uit Nederland - te verdwijnen. Acht soorten hebben de status van 'bedreigd', 11 'kwetsbaar' en 12 'gevoelig'. Het aantal Nederlandse soorten is veel hoger dan het aantal Nederlandse soorten wilde bijen op een eerdere Europese Rode Lijst Bijen (namelijk 10). De bedreigde Nederlandse zweefvliegen zijn vooral soorten waarvan de larven leven in dood hout (n=9), moerassen en zilte gebieden (n=8), heidevelden (n=8) en in mierennesten (n=4).
Eerder dit jaar werd al duidelijk dat het aantal zweefvliegen de afgelopen decennia in het bos "Boeschoten" op de Veluwe heel sterk achteruit gegaan was. Op de Rode Lijst voor Vlaanderen, die vorig jaar gepubliceerd werd, komen niet minder dan 136 soorten zweefvliegen voor die uit Vlaanderen dreigen te verdwijnen. De auteurs van de Europese Rode Lijst zweefvliegen wijzen erop, dat voor veel Europese soorten geen betrouwbare abundantietrend beschikbaar is, maar dat bovengenoemde studies suggereren dat die vaak negatief kan zijn. Bij gevolg geeft de huidige Europese Rode Lijst door gebrek aan data nog een te positief beeld.
Als belangrijkste drie oorzaken voor de bedreiging van zweefvliegen noemen de auteurs landbouw en watermanagement, bebouwing en aantasting van natuurreservaten. Ook klimaatverandering leidt tot verandering van de zweefvliegfauna. Genoemde oorzaken zijn ook voor de achteruitgang van zweefvliegen in ons land heel herkenbaar. Anders dan voor Vlaanderen, is er voor Nederland nog geen Rode Lijst zweefvliegen beschikbaar. Gezien de vele aanwijzingen van achteruitgang van zweefvliegen in ons land en hun belangrijke rol als bestuivers, bestrijders van bladluizen en als bioindicators voor bossen, moerasgebieden en heidevelden is het van groot belang dat nu ook voor ons land een rode lijst opgesteld gaat worden.
Foto: De duinheidedwerg Pelecocera lusitanica, een Nederlandse zweefvlieg op de Europese Rode Lijst, kenmerkend voor heidevelden. © Menno Reemer, EIS
Nederlandse soorten op de Europese lijst naar bedreigingsklasse
✝ = uit ons land verdwenen
[het Nederlandse Soortenregister geeft een overzicht van de totale inheemse fauna]
| Bedreigd |
| Callicera fagesii |
donkere glanszweefvlieg |
| Cheilosia morio |
sparrengitje |
| Chrysogaster rondanii |
breedkopdoflijfje |
| Eumerus tarsalis |
grote bollenzweefvlieg |
| Microdon major |
grote knikspriet |
| Neoascia unifasciata |
Limburgse korsetzweefvlieg |
| Paragus albifrons |
gevlekt kalkkrieltje |
| Pipiza accola |
zwervende platbek |
| Kwetsbaar |
| Callicera aenea |
gele glanszweefvlieg |
| Callicera aurata |
gouden glanszweefvlieg |
| Callicera rufa |
dennenglanszweefvlieg |
| Chalcosyrphus eunotus |
gestreepte molmzweefvlieg |
| Chalcosyrphus femoratus (✝) |
grote rooddijbladloper |
| Chrysogaster basalis |
blauw doflijfje |
| Lejops vittatus |
heenzweefvlieg |
| Microdon myrmicae |
moerasknikspriet |
| Psarus abdominalis (✝) |
vermiljoenzweefvlieg |
| Sphaerophoria potentillae |
hoogveenlanglijf |
| Trichopsomyia lucida |
grootbekplatbek |
| Gevoelig |
| Brachyopa vittata |
grote sapzweefvlieg |
| Chrysogaster virescens |
groen doflijfje |
| Chrysotoxum octomaculatum |
heidefopwesp |
| Microdon analis |
bosknikspriet |
| Microdon devius |
kalkknikspriet |
| Pelecocera lusitanica |
duinheidedwerg |
| Pipizella annulata |
grote langsprietplatbek |
| Platycheirus immarginatus |
kustplatvoetje |
| Sphaerophoria fatarum |
kleine gevlekte langlijf |
| Sphaerophoria loewi |
zilte langlijf |
| Sphaerophoria virgata |
heidelanglijf |
| Temnostoma meridionale |
maanwespvlieg |
top
|
| Overlijdensbericht: Jan Krikken en Aat Barendregt |
Begin september zijn kort na elkaar twee prominente Nederlandse entomologen overleden: Jan Krikken en Aat Barendregt.
Jan Krikken (1944) was oud-conservator kevers en wetenschappelijk directeur bij Naturalis. In die laatste hoedanigheid was hij ook het aanspreekpunt voor EIS. Jan was een specialist op het gebied van bladsprietkevers en forensische entomologie. In de periode 1988-1998 was hij lid van het bestuur van de Nederlandse Entomologische Vereniging. Jan overleed op 2 september in Leiderdorp.
Aat Barendregt (1951) werkte van 1984 tot aan zijn pensioen in 2017 als aquatisch ecoloog en docent bij de Universiteit van Utrecht. Zijn jeugdbondstabel voor de zweefvliegen heeft veel van de huidige zweefvliegspecialisten geënthousiasmeerd voor deze groep. Ook de vorig jaar gepubliceerde Entomologische Tabel slakkendodende vliegen is van zijn hand. Aat was sinds vijf jaar gepensioneerd en zat nog vol plannen. Vorige maand was hij nog in Mongolië voor veldwerk. Aat overleed op 4 september in Voorthuizen.
Jan en Aat zullen gemist worden!
top
|
| Soortenjaar Gelderse Poort: Slakken- en hooiwagenexcursies |
Slakken
Op 22 oktober wordt in het kader van het 5000-soortenjaar in de Gelderse Poort een slakkenexcursie gehouden.
Verzamelplaats is de parkeerplaats bij het Berghoofdseveer nabij Pont Oude Rijn aan de Berghoofdseweg. Vanaf deze locatie gaan we te voet op zoek naar land en zoetwatermollusken in de Rijnstrangen.
Afhankelijk van de tijd bezoeken we in de loop van de dag met de auto nog twee andere gebieden voor de liefhebbers, waarschijnlijk een leuke polder en nog een oostelijk deel van de Rijnstrangen.
Tip: laarzen mee en vergeet je lunch niet. Tegen het einde van de middag keren we weer terug op de parkeerplaats. Voor opgave kan je een mail sturen naar Andele Boorsma onder vermelding van je naam en telefoonnummer.
Hooiwagens
Op 5 november wordt in de Gelderse Poort een hooiwagenexcursie gehouden.
Verzamelplaats is Het Wapen van Bemmel (Dorpsstraat 52). Hier drinken we eerst een kop koffie of een ander drankje. Als het vochtgehalte op peil is gebracht gaan we vanaf deze locatie enkele gebieden nabij Bemmel bezoeken. In de middag wordt ook de Rijnstrangen bezocht.
Er is geen eindtijd, maar tussentijds afhaken kan altijd. Opgeven kan door een mail te sturen naar Jinze Noordijk onder vermelding van je naam en telefoonnummer. Het maximum aantal deelnemers is 10.
top
|
| Ongewervelden in de pers |
Rivier de Grensmaas
Rob Geraeds vertelt over de kevers van dit gebied.
Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zaterdag 27 augustus is hier te bekijken (vanaf 05:04 en 08:03).
Een boek vol insecten
Weinig mensen zullen loopkevers, sluipwespen en schildwantsen echt aaibaar vinden. Maar dat is onterecht, vindt de Vlaamse bioloog en fotograaf Rik Delhem. Hij is al jaren gefascineerd door de prachtige verschijning van insecten. Gewapend met zijn fototoestel legt hij elk detail vast van kevers, torren en andere kleine dieren. Door de insecten enorm uit te vergroten worden allerlei bijzondere details van de mini lijfjes zichtbaar. Van de piepkleine haartjes op de poten tot de spectaculair mooie kleuren van deze dieren. Onlangs verscheen zijn fotoboek 'een boek vol insecten'.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 28 augustus is hier te beluisteren.
Zenderen van Aziatische hoornaars
"Het toppunt van elegantie" noemt EIS-entomoloog Theo Zeegers het vlieggedrag van de Aziatische hoornaar. In 2017 werd deze wesp voor het eerst in ons land gezien en sindsdien nemen de aantallen langzaam toe. De Aziatische hoornaar is afkomstig uit Zuidoost-Azië, maar lijkt zich in Europa als invasieve exoot gedragen, omdat hij het vooral op honingbijen heeft voorzien. Vanwege haar plaats op de Unielijst van de Europese Unie geldt een bestrijdingsplicht.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 28 augustus is hier te beluisteren.
Marmerkreeft hoort hier niet, maar is er toch: 'Grote ecologische gevolgen'
In Gelderland zitten ze met een klein probleem, of eigenlijk een groot probleem in kleine vorm: marmerkreeftjes van een paar centimeter lang. De dieren komen eigenlijk niet voor in Nederland, maar zijn ooit als huisdier gehouden en in de Gelderse natuur losgelaten. Daar eten ze Nederlandse diersoorten op.
Het tv-fragment uit de uitzending van RTL-nieuws van zondag 31 augustus is hier te bekijken (vanaf 17:00).
Vliegend hert is dol op rottende eiken
Het Dal van de Mosbeek is bij uitstek een goede plek voor het vliegend hert, de grootste kever van Nederland. Deze kever, die zeer indrukwekkend is, is afhankelijk van rottend eikenhout dat aangetast is door schimmel. De larven leven van dat dode eikenhout, en de volwassen exemplaren drinken het wondvocht van de oude eiken.
Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zaterdag 3 september is hier te bekijken.
Zeldzame waterbeestjes in het Dal van de Mosbeek
Met Rink Wiggers op zoek naar watermijten en watergaasvlieg in het Dal van de Mosbeek.
Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zaterdag 3 september is hier te bekijken (vanaf 26:00).
Valse wolfspin
Na een sensatiebelust artikel in het AD over de valse wolfspin Zoropsis spinimana ontstond een mediastorm over deze "levensgevaarlijke" soort. Gelukkig werden al snel allerlei genuanceerde reacties gepubliceerd. Daaronder ook het natuurbericht van de spinnenspecialist van EIS (zie daar). Hier onder enkele van deze berichten.
Valse wolfspin neemt in aantallen toe, maar is totaal ongevaarlijk voor mensen
De factcheck- en verificatiedesk van Fontys Journalistiek van vrijdag 9 september is hier te lezen.
Speciale aandacht tijdens spinnentelweekend voor zuidelijke nieuwkomer: de 'giftige' valse wolfspin
Het artikel uit de Volkskrant van zondag 11 september is hier te lezen.
Valse wolfspin komt steeds vaker voor in Nederland
Het tv-fragment uit de uitzending van het Jeugdjournaal van dinsdag 13 september is hier te bekijken.
Insect van het jaar: de waterschorpioen
Na een gloedvol betoog van 'ambassadeur' Pieter Derks werd de waterschorpioen dit voorjaar 'Insect van het jaar 2022'. Omdat de soort zich nú makkelijk laat zien, zijn we op twee derde van 'Het jaar van ...' pas naar dit bizarre beestje op zoek gegaan, samen met de organisatoren van de verkiezing, Aglaia Bouma en Menno Schilthuizen van Taxon Foundation.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 11 september is hier te beluisteren.
'Termieten stoten steeds meer broeikasgassen uit'
Termieten doen een flinke duit in het zakje van klimaatverandering. En dat neemt in een warmere wereld alleen maar toe, wijst nieuw onderzoek uit.
Het artikel uit de Kijk van vrijdag 23 september is hier te lezen.
Dynamiek van zeenaaktslakken
We hebben het vaak over klimaatverandering en de effecten op de natuur, maar dat is dan meestal boven water. Ónder water is het niet anders: met zachte winters en een zomerse watertemperatuur van 22 graden gebeurt daar ook van alles. Bioloog Peter van Bragt verzamelde waarnemingen van zeenaaktslakken in de Zeeuwse wateren over een periode van 41 jaar. En wat blijkt? De dynamiek is vooral de laatste jaren enorm veranderd.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 25 september is hier te beluisteren (vanaf 48:20).
Pissenbed en andere bodemdieren
Tijdens de bodemdierendagen richten wij onze blik op wat er onder onze voeten leeft. Tijdens de 8e editie van de Bodemdierendagen zoeken mensen in het hele land als citizen scientist mee naar dat onmisbare leven onder onze voeten. Dit jaar met speciale aandacht voor de bodemdieren in de stad.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 25 september is hier te beluisteren (vanaf 2:08:35).
De talloze nachtvlinders op de Plantage
Op de bloemrijke graslanden van Plantage Willem III kun je overdag de meest kleurrijke vlinders tegengekomen. Maar ook 's nachts blijkt dit afwisselende gebied een waar vlinderparadijs. Dan ontwaken de nachtvlinders. Ook deze motten zijn prachtige dieren en onmisbaar in ons ecosysteem.
Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zaterdag 30 september is hier te bekijken.
Sprinkhanen op Plantage Willem III
Vroeger was het een tabaksplantage, maar nu is Plantage Willem III een prachtig heuvelachtig natuurgebied waar galloways, koniks, damherten en konijnen grazen. Het is het zuidwestelijke puntje van de Utrechtse Heuvelrug, een landschap met bloemrijke graslanden, heide en smeltwaterdalen uit de ijstijden. Met Roy Kleukers op zoek naar sprinkhanen.
Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zaterdag 30 september is hier te bekijken (vanaf 09:11 en 17:35).
Herken de 'onderkruipsels' in het Rijksmuseum
Meer dan 1000 kleurrijke vlinders, harige spinnen en glimmende padden krioelen dit najaar door het Rijksmuseum. Maar wat voor diertjes zie je allemaal? Om dat te weten te komen roept het Rijksmuseum de hulp in van de Vroege Vogels luisteraars en kijkers. Weet jij wat je ziet op deze afbeeldingen? Laat het ons weten en voor de grootste onderkruipsels-kenner liggen er twee entreebewijzen voor de tentoonstelling klaar!
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 2 oktober is hier te beluisteren.
Langs het Miljoenenlijntje op zoek naar de rotskaardespin en muurhooiwagen
In 2014 is Vroege Vogels al eens bij het Miljoenenlijntje geweest met bioloog Jinze Noordijk. Hij houdt daar de populaties van zeldzame rotskaardespin en muurhooiwagen in de gaten.
Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zaterdag 8 oktober is hier te bekijken (vanaf 32:22).
Bijzondere mieren langs het spoor
Maar Jinze komt nog met een andere reden graag naar het Miljoenenlijntje: mieren.
Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zaterdag 8 oktober is hier te bekijken.
Langs het Miljoenenlijntje keert de boshommel terug
Langs het Miljoenenlijntje mogen wegbermen begroeid raken, worden er groene akkerranden aangelegd en bloeien er het hele jaar rond planten. Deze inspanningen zijn onderdeel van het 'boshommelproject', een initiatief in het Geuldal om een bij-vriendelijk landschap te creëren. De hoop is dat zeldzame bijensoorten zoals de boshommel terugkeren naar Nederland.
Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zaterdag 8 oktober is hier te bekijken.
Trots van De Mieden: de zeldzame groene glazenmaker
De groene glazenmaker is de trots van de beheerders van De Mieden. Het is een grote libel waarvan de vrouwtjes volledig groen zijn en de mannetjes ook deels blauw. In natuurgebied De Mieden bevindt zich een grote populatie van deze zeldzame soort. De piek van de vliegtijd ligt in augustus, maar ook tijdens het bezoek van Vroege Vogels aan De Mieden zullen ze nog actief zijn. Boswachter Gjerryt Hoekstra van Staatsbosbeheer inventariseert elk jaar de groene glazenmaker. Hij gaat met ons op pad.
Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zaterdag 15 oktober is hier te bekijken.
top
|
| Ongewervelden op Nature Today |
Hulp bij herkennen libellen
De nazomer is een tijd dat er veel libellen te zien zijn. Vooral de grotere 'echte' libellen zijn er volop. Veel van de glazenmakers en heidelibellen lijken op elkaar, maar als je weet waarop je moet letten dan kun je ze vaak best op naam brengen. Daarvoor zijn er op de site van De Vlinderstichting handige hulpjes als herkenningskaarten en -cursussen.
Lees hier het bericht.
Dopheigalmug: een nieuwe soort voor Nederland
Op 29 juni ontdekte onze ecoloog Maarten Immerzeel tijdens veldwerk een vreemd uitziende plant van gewone dophei. Bij het raadplegen van de website 'Plantparasieten van Europa' bleek de vergroeiing veroorzaakt door de galmug Wachtliella ericina, een voor Nederland nieuwe soort. Hans Roskam, gallenexpert en auteur van 'Plant Galls of Europe', bevestigde de determinatie na het zien van de foto's.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de bruine vuurvlinder
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag de bruine vuurvlinder.
Lees hier het bericht.
Snavelinsecten die hun soort hun naam gaven op de foto
Elke nieuwe soort wordt eerst beschreven en formeel gepubliceerd aan de hand van een oorspronkelijk exemplaar. Bij de afdeling Collectie van Naturalis worden deze allereerste exemplaren nu digitaal geregistreerd en opgeslagen voor onderzoek in de toekomst. De eersten die aan de beurt zijn, zijn de snavelinsecten zoals bladluizen en cicaden.
Lees hier het bericht.
Getijdeslakje wisselt naam (en meer?)
Recent kreeg het bijzondere getijdeslakje Mercuria spec. een andere wetenschappelijke naam. Daarmee ontstond ineens de vraag: heeft dat invloed op een eventuele beschermingsstatus? Onlogisch, onwenselijk, maar niet onmogelijk. Het dilemma van een belangrijke indicator voor een hoogwaardig zoetwatergetijdengebied.
Lees hier het bericht.
Hoe zeldzaam is de brede geelgerande waterroofkever in Nederland?
De brede geelgerande waterroofkever Dytiscus latissimus is de grootste en tevens een van de meest zeldzame en best beschermde soorten waterroofkevers van Europa. In Nederland komt de soort alleen nog voor in enkele vennen in Drenthe. Net als in 2010 en 2016 voert Stichting Bargerveen in 2022 een onderzoek uit naar de verspreiding en populatiegrootte van deze indrukwekkende keversoort in de Drentse vennen.
Lees hier het bericht.
Speerwaterjuffer en het stikstofprobleem uitgelegd
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag de speerwaterjuffer. Met uitlegfilmpje stikstofprobleem.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de heivlinder
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag de heivlinder.
Lees hier het bericht.
Nog even over de valse wolfspin
In september is er altijd veel aandacht voor spinnen. De algemene kruisspin is groot en de jaarlijkse spinnentelling, waar iedereen aan mee kan doen, wordt gehouden. Een mooi moment om uit te leggen hoe boeiend spinnen zijn en hoe leuk het is dat deze dieren vlakbij huis geobserveerd kunnen worden. Soms pakt de aandacht anders uit, zoals gisteren met de valse wolfspin Zoropsis spinimana.
Lees hier het bericht.
Natuur op de stoep: klimopbij
Eind augustus tot eind september bloeit de klimop. Niet óp de stoep, maar wel daarnaast en daarboven. Klimop is een stadsplant die zich in mijn bijzondere belangstelling mag verheugen. Dat heeft alles te maken met mijn interesse voor insecten; wilde bijen en wespen in het bijzonder. Heel veel insectensoorten komen op bloeiende klimop af, waaronder de klimopbij Colletes hederae.
Lees hier het bericht.
Vliegtuigkever blijkt uniek voor Nederland
63 jaar geleden werd een kever beschreven die werd gevangen in een vliegtuig in Miami. Tot nu was niet duidelijk waar deze soort vandaan kwam. Een recente verzamelexcursie op Curaçao leidde tot de oplossing.
Lees hier het bericht.
Spinnentelling 2022: de kruisspin op één, gevolgd door de grote trilspin en de venstersectorspin
Spinnentellers hadden op zaterdag te maken met wisselvallig weer, terwijl het op zondag zonnig was. Een typisch septemberweekend dus, met genoeg spinnen te zien tijdens de Spinnentelling. Voor de tiende keer op rij was de kruisspin de meest waargenomen soort. Het gemiddelde aantal waargenomen spinnen per tuin was gelijk aan de afgelopen vier jaar, maar dat is wel lager dan in de jaren daarvoor.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de argusvlinder
De gevolgen die het teveel aan stikstof heeft op de natuur is complex en voor veel mensen blijft het onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag de argusvlinder.
Lees hier het bericht.
Stikstof en het stomp elfje
De gevolgen die het teveel aan stikstof heeft op de natuur is complex en voor veel mensen blijft het onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag het stomp elfje Meliscaeva cinctella.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de nauwe korfslak
De gevolgen die het teveel aan stikstof heeft op de natuur is complex en voor veel mensen blijft het onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag de nauwe korfslak Vertigo angustior.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de kommavlinder
De gevolgen die het teveel aan stikstof heeft op de natuur is complex en voor veel mensen blijft het onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag de kommavlinder.
Lees hier het bericht.
Stikstof en Gray's kustslak
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag Gray's kustslak Assiminea grayana.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de tengere grasjuffer
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag de tengere grasjuffer.
Lees hier het bericht.
Witlijnprachtuil: nieuw voor Nederland
In de Millingerwaard bij Nijmegen is in augustus een nieuwe nachtvlindersoort voor Nederland ontdekt, de witlijnprachtuil Grammodes stolida. Het is een trekvlinder die vanuit Afrika en Zuid-Europa de meeste landen in Noord-Europa weet te bereiken.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de kromzitter
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag de kromzitter Asteroscopus sphinx.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de kleverige poelslak
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag de kleverige poelslak Myxas glutinosa.
Lees hier het bericht.
Stikstof en het geelsprietdikkopje
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag het geelsprietdikkopje.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de platte schijfhoren
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken. Vandaag de platte schijfhoren Anisus vorticulus.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de kleine wintervlinder
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken. Vandaag de kleine wintervlinder Operophtera brumata.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de veldkrekel
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag de veldkrekel Gryllus campestris.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de nachtpauwoog
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken. Vandaag de nachtpauwoog Saturnia pavonia.
Lees hier het bericht.
Groen strand is grandioos voor grazende kwelderslakken
Een groengekleurd strand is weer eens wat anders. Plakkaten algen die op de bodem groeien, maken stukjes van onze kust tot een opvallende biotoop. Voor de kwelderslak Alderia modesta is dat goed nieuws.
Lees hier het bericht.
Stikstof en de veenbesparelmoervlinder
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag de veenbesparelmoervlinder.
Lees hier het bericht.
Unieke beelden uitkomst eikenprocessievlinders uit grondnesten
Voor het eerst is op film vastgelegd hoe eikenprocessievlinders uit de grond kruipen en daarna hun vleugels oppompen. De eikenprocessievlinders die op film zijn vastgelegd kropen in 2020 als rups de grond in. In 2021 kwamen ze even boven de grond om te eten waarna ze weer de grond in gingen om te verpoppen. Deze zomer kropen ze als vlinder voor de camera uit de grond.
Lees hier het bericht.
Stikstof en het heideblauwtje
De gevolgen van het teveel aan stikstof voor de natuur zijn complex en voor veel mensen blijven ze onduidelijk en vaag. Maar de overmatige stikstofdepositie heeft wel degelijk hele concrete gevolgen voor planten en dieren in ons land. Door korte soortportretten probeert SoortenNL het probleem van stikstof inzichtelijk te maken, vandaag het heideblauwtje.
Lees hier het bericht.
7 oktober 1922: spinnen
Het is spinnentijd. Heb je wel eens een kruisspin met een loep bekeken? Jac. P. Thijsse deed dat honderd jaar geleden uitgebreid met de vele kruisspinnen in zijn tuin. Hij schreef er een beeldende column over.
Lees hier het bericht.
Bijenlandschap IJsselmonde van start
Begin 2022 is een nieuw Bijenlandschap gestart op het eiland IJsselmonde, ten zuiden van Rotterdam. Het doel van het Bijenlandschap is om te zorgen voor meer leefgebied voor wilde bijen en andere dieren. Door samen te werken met de terreineigenaren en -beheerders van het eiland worden steeds meer plekken natuurvriendelijk(er) beheerd.
Lees hier het bericht.
Onderkruipsels te zien in het Rijksmuseum
Meer dan duizend kleurrijke vlinders, harige spinnen en glimmende padden krioelen dit najaar door het Rijksmuseum. 'Onderkruipsels' heet de tentoonstelling die tot en met 15 januari 2023 te zien is. Op de kunstwerken wordt weerspiegeld hoe de blik op alles wat kruipt en krioelt in de loop van de tijd is veranderd. Maar welke dieren zijn er eigenlijk precies afgebeeld?
Lees hier het bericht.
Veel Nederlandse zweefvliegen op Europese Rode Lijst
Niet minder dan 31 Nederlandse soorten zweefvliegen komen voor de Europese Rode Lijst, die gisteren door de IUCN gepubliceerd is. Soorten die op de Rode Lijst staan, lopen een risico om uit Europa - en dus ook uit Nederland - te verdwijnen. Acht Nederlandse soorten hebben de status 'bedreigd', elf zijn 'kwetsbaar' en twaalf soorten 'gevoelig'.
Lees hier het bericht.
14 oktober 1922: Spinnen II, Spinnenvrijage
"Mijn dikke kruisspin heeft een klein vrijertje met een hazenhart. Hij leeft, zoolang als 't duurt, in vreeze en beven. Daar heeft hij alle reden toe, want hij heeft altijd veel kans door zijn Dulcinea verslonden te worden, nog eer zijn liefdebee verhoord is." Een week na zijn column over spinnen volgt deel twee. Je beeld van spinnen zal na het lezen van de column voorgoed veranderd zijn.
Lees hier het bericht.
Boerenknoopje symbool voor aanpassing en samenwerking
Het rapport van Johan Remkes roept alle partijen binnen de stikstofproblematiek op tot samenwerking. Ervan uitgaande dat het lukt de problemen op te lossen, introduceren we bij deze een symbool uit de natuur voor samenwerking en aanpassing: het boerenknoopje!
Lees hier het bericht.
Dood hout gaat steeds meer leven
EIS Kenniscentrum Insecten ontwikkelt een database waarin alle in Nederland voorkomende ongewervelden van dood hout worden opgenomen. Recent verscheen een artikel over de in de database opgenomen kevers in Nederland die van dood hout afhankelijk zijn. Het gaat langzaam beter met de bewoners van dood hout, maar het niveau van een natuurlijk bos hebben we nog lang niet bereikt.
Lees hier het bericht.
top
|
| The surprising lives of bark beetles |
Als beruchte vijanden van bosbouwers en verachte verspreiders van de iepenziekte, hebben bast- of schorskevers een slechte reputatie. Ze staan bekend als 's werelds ergste bosplaag. Ze kauwen houtwinsten op en doden gezonde bomen waardoor bossen van carbon sinks worden omgezet in koolstofbronnen. Maar entomoloog Jiri Hulcr ziet meer in deze "kwaadaardige" snuitkevers en geeft een kijkje van dichterbij - letterlijk! Samen met wetenschapsjournalist Marc Abrahams biedt Hulcr een grappige en informatieve introductie tot deze onderbelichte en ondergewaardeerde insecten.
Dit boek transformeert baanbrekend onderzoek tot een plezierige rondleiding door de miniatuurwereld van deze charmante beestjes. Levendige macrofotografie legt elk aspect van het leven van de schorskever in verbluffend detail vast, van hun dramatische familieverhalen en opmerkelijk vertederende uiterlijk tot hun paringsstrategieën en de geheime schimmelkwekerijen waar ze hun eigen "ambrosia" cultiveren.
Je leert tijdens het lezen hoeveel we niet weten over schorskevers en wat dat betekent voor de pogingen van de wetenschap om ze onder controle te houden. Of je nu een wetenschapper bent die op zoek is naar moderne strategieën voor plaagbestrijding of dat je je gewoon afvraagt of je bomen in de achtertuin gevaar lopen, "The surprising lives of bark beetles" zal je de nieuwste ontdekkingen op het gebied van keversymbiose, moleculaire biologie, en ecologie beter leren te begrijpen. Maar wees gewaarschuwd: aan het einde van het boek ben je misschien vervuld van genegenheid voor deze schattige en verbazingwekkende kevers.
Hulcr, J. & M. Abrahams 2022
The surprising lives of bark beetles. Mighty foresters of the insect world
University Press of Florida, 112 pp.
top
|
| Een boek vol insecten. Kleine beestjes in het groot |
Een uitzonderlijk kleurrijke kijk op insecten, door de lens van een macrofotograaf.
Wist je dat je schatten kunt vinden in een rotte boomstronk, of onder een steen? Kevers, torren en andere insecten zijn minuscuul en kunnen zich heel goed verschuilen, maar als je héél dicht gaat kijken... ontdek je hun pracht.
Bewonder de zwartlijven, de glanzend groene loopkevers, de giftig rode vuurwants en de knalgele coloradokever tot in het kleinste detail, maar leer ook waarom ze deze kleuren hebben, hoe ze zich hebben aangepast, hoe ze jagen en zich verstoppen.
Dit spectaculaire kijkboek brengt de wereld van de insecten héél dichtbij, zonder vergrootglas.
Delhem, R. 2022
Een boek vol insecten. Kleine beestjes in het groot
Lannoo, 80 pp.
top
|
| Kijk op Exoten 40 |
In het 40e nummer van Kijk op Exoten onder andere artikelen over ongewervelden over de 22 nieuwe soorten op de Unielijst invasieve exoten, exotische weekdieren uit zoet en brak water, de gevlekte lantaarndager Lycorma delicatula en iepenspintkevers.
Op de laatste pagina van de nieuwsbrief zie je hoe je je ook aan kunt melden.
Kijk op Exoten 40 is hier te downloaden.
top
|
| Zoekbeeld Special: Exoten van zoet en brak water |
In juli 2022 verscheen, in het kader van het Signaleringsproject Exoten, een apart nummer van het digitale nieuwsblad Zoekbeeld van Stichting ANEMOON. Deze special is gewijd aan weekdieren uit zoet en brak water, afkomstig van buiten West-Europa. Het betreft 32 geïntroduceerde soorten, waaronder ook dieren die behalve in brak water ook in zee (kunnen) voorkomen. Echt mariene soorten die nauwelijks in brak water leven, zijn weggelaten.
Het overzicht bevat, naast recent geïntroduceerde exoten, ook soorten die al lang in ons land 'ingeburgerd' zijn. De introductie van tweekleppigen als de driehoeksmossel Dreissena polymorpha en brakwatermossel Mytilopsis leucophaeata, beide al decennialang een belangrijke voedselbron voor vogels, vond al (ver) voor 1900 plaats. Hetzelfde geldt voor de puntige blaashoren Physella acuta, eeltslak Lithoglyphus naticoides en Zuiderzee-schijfslak Corambe obscura. Van de 32 exoten komen er twaalf uit Noord-Amerika, elf uit Azië, vijf uit het Ponto-Kaspische gebied, een uit Zuid-Amerika en een uit Nieuw-Zeeland. Voor twee soorten geldt dat de herkomst niet bekend is. Er lijkt geen verband te zijn tussen de mate van invasiviteit en de herkomst.
De special van Zoekbeeld is hier te downloaden.
top
|
| Eerste vondst van een landsnoerworm in Nederland |
In 2019 en 2021 werd een exotische landsnoerworm gevonden in een tuin in Wijchen. Het gaat om Argonemertes dendyi, die van oorsprong uit Australië komt, maar zich al 80 jaar geleden over de hele wereld begon te verspreiden, waarschijnlijk via de internationale potplantenhandel.
Het diertje is 1,5 cm groot, crèmekleurig tot bruinroze, maar niet egaal gekleurd. Op de rug bevinden zich twee chocoladebruine strepen, met name op het laatste derde gedeelte. De onderkant is bleek. Bij de vrouwtjes zijn grote ovaria zichtbaar door de huid. Volwassen dieren hebben 20 tot 180 ogen, verdeeld over vier duidelijk van elkaar onderscheiden groepen dichtbij de kop.
Qua uiterlijk en leefwijze lijken landsnoerwormen op landplatwormen, maar ze onderscheiden zich hiervan omdat ze een soort slurf (proboscis) hebben die ze uit hun mondopening aan de voorkant kunnen schieten, waarmee ze op prooien jagen of zichzelf (snel) voortbewegen. Een ander onderscheid is dat landsnoerwormen clusters van oogjes hebben; landplatwormen hebben of twee ogen, of een rij oogjes langs de rand van het beest.
Landsnoerwormen komen voor op koele, vochtige en donkere plaatsen zoals bossen, rivieroevers, takken begroeid met mos en onder stukken hout op vochtige grond of bladeren. Landsnoerwormen zijn jagers en eten andere kleine bodemdiertjes, maar wat deze soort eet is niet bekend.
Bron:
Waart, S.A. de 2022
Eerste waarneming van een landsnoerworm in Nederland: Argonemertes dendyi (Nemertea)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 58: 17-21
Foto: Henny Pen-de Jong.
top
|
| Een nieuwe kniptor voor Nederland |
Op 20 juli 2020 werd in de uiterwaarden bij Lobith een kniptor ontdekt die nog niet eerder in Nederland werd aangetroffen. Het bleek te gaan om een exemplaar van Drasterius bimaculatus dat werd gevonden tussen een groot aantal exemplaren van een andere kniptor, Negastrius pulchellus.
Volwassen exemplaren van Drasterius bimaculatus zijn te vinden in droogstaand gras langs zandige rivieroevers. De larven leven in humus maar kunnen ook worden gevonden in composthopen of onder rottende planten. De soort is bekend uit vrijwel alle landen ten oosten en zuiden van Nederland. Uit België is tot nu toe ook slechts één vondst bekend.
Bron:
Verhoogt, K. 2022
Drasterius bimaculatus, een toevoeging aan de Nederlandse kniptorrenfauna (Coleoptera: Elateridae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 58: 94-96
Foto: Rik Delhem.
top
|
| Wederom een nieuwe doodhoutkever voor Nederland |
Het gaat goed met de doodhoutkevers in Nederland. Sinds de wijzigingen in het bosbeheer in de jaren 1980 zijn al rond de 90 obligaat aan dood hout gebonden kevers gevonden die nieuw bleken te zijn voor de Nederlandse fauna. De meest recente ontdekking betreft Nacerdes carniolica.
Deze schijnboktor (familie Oedemeridae) is sinds 2019 op diverse locaties in Nederland tijdens warme nachten verzameld in lichtvallen en op smeer. Nacerdes carniolica is op dit moment bekend uit de provincies Gelderland en Limburg.
De larven van de soort leven in dood naaldhout. De imago's zijn het meest actief vanaf de schemering en worden dan aangetrokken door licht en smeer maar bezoeken ook geurende bloemen. Overdag zijn ze lastiger te vinden. Ze verblijven dan onder schors en bladeren.
Bron:
Buesink, R. 2022
De schijnboktor Nacerdes carniolica nieuw voor de Nederlandse fauna (Coleoptera: Oedemeridae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 58: 33-40
Foto: Willem Vergoossen.
top
|
| De eerste kortstaartzweepschorpioen |
In het laatste nummer van Entomologische Berichten wordt de eerste Nederlandse vondst beschreven van een vertegenwoordiger van de spinachtige orde Schizomida. In het Engels heet deze groep short-tailed whipscorpions, waardoor kortstaartzweepschorpioenen als Nederlandse groepsnaam voorgesteld wordt.
In 2022 werd een exemplaar van Stenochrus portoricensis gevonden in een tuincentrum onder een pot met een kamerplant. Deze van oorsprong Centraal-Amerikaanse en/of Caribische soort is in meerdere Europese landen bekend van populaties in tropische kassen en in Spanje ook van het buitengebied.
De Nederlandse vondst geeft aan dat ze wordt versleept met sierplanten en aangenomen mag worden dat ook in Nederlandse kassen populaties van deze kleine spinachtige aanwezig zijn.
Bron:
Noordijk, J. & Th. Heijerman 2022
Een vondst van de exoot Stenochrus portoricensis, vertegenwoordiger van een niet eerder in Nederland aangetroffen orde van spinachtigen (Arachnida: Schizomida)
Entomologische Berichten 82 (5): 178-181
Foto: Willem Vergoossen.
top
|
|
top
|
| Van de redactie |
Dit is het zesenzestigste nummer van Tentakel, de digitale nieuwsbrief over ongewervelde dieren. Deze nieuwsbrief verschijnt onregelmatig naast de reguliere papieren EIS-nieuwsbrief.
In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@naturalis.nl.
De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare e-mailprogramma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/e-mailindeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw e-mailprogramma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser. Hier zijn ook alle reeds verschenen nummers beschikbaar.
Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw e-mailadres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.
U kunt onze nieuwtjes volgen door u aan te melden via onze pagina op Facebook.
Tentakel niet ontvangen: check voor heraanmelding of reactie eerst even de spambox.
Ed Colijn
top
|