 |
| Nummer 67 - 15 december 2022 |
|
|
| Winterexcursie sectie Hymenoptera: Ulvenhout en Chaam, 18 december 2022 |
Zoals in de HymenoVaria (HV) 25 al was aangekondigd wordt er dit jaar voor het eerst een winterexcursie georganiseerd. Of het een eenmalige of jaarlijks terugkerende excursie gaat worden is nu nog niet te zeggen. Dat is afhankelijk van verschillende omstandigheden. De excursie wordt geleid door Fons Verheyde, lid van de Belgische werkgroep Aculea en redactielid van de HV.
We bezoeken bossen waar dood hout blijft liggen. Met name den, eik, populier en kastanje zijn geschikt. Mogelijk ook berk. Beuk en wilg zijn niet geschikt. Zand en leem aan de voet van omgevallen bomen zijn ook geschikte biotopen. Ter plaatse is in elk geval dood hout van eik aanwezig. Het is ook afhankelijk van het stadium waarin het hout vergaan is of er iets aangetroffen gaat worden.
De weersomstandigheden zijn dit keer niet van belang. Ook als het regent gaat de excursie door. Het zal de sluipwespen niet deren, die zijn immers verscholen. Omdat de sluipwespen bij ontdekking tamelijk suf zijn, is het ook een excursie die voor fotografen zeer geschikt is.
Maximum aantal deelnemers: 10
Aanmelden via secretaris@hymenoptera-nev.nl.
top
|
| Studiedag sectie Hymenoptera: De Spinnendoders, een lastige wespenfamilie |
Op zaterdag 14 januari 2023 vindt de jaarlijkse studiedag van de sectie Hymenoptera plaats in Naturalis. Hans Nieuwenhuijsen heeft zijn spinnendodertabel geactualiseerd. Alle reden om over deze familie een studiedag te organiseren. Deelname is gratis.
Programma
Na een korte inleiding start Hans met zijn intro 'Van naamloos naar naam'. Na een korte pauze wordt vervolgd met de biologie van de spinnendoders. Dit zal duren tot ongeveer de lunchpauze, waarna we vervolgen met het praktijkgedeelte.
We streven ernaar om de tabel gratis digitaal beschikbaar te stellen en ook gedrukt tegen een gering bedrag. Informatie hierover volgt spoedig.
Graag zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk 3 januari 2023 opgeven bij Erik van der Spek.
top
|
| WWW: Xeno-canto uitgebreid met sprinkhaan- en krekelgeluiden |
Sinds begin oktober 2022 is Xeno-canto, de grootste website voor geluidsopnamen van vogels, uitgebreid met sprinkhanen en krekels. Voor iedereen die geluidsopnamen in de natuur maakt is het een uitgelezen mogelijkheid om deze nu ook te kunnen delen. Sprinkhanen en krekels zijn daarmee nu nog gemakkelijker te herkennen. Zelfs de voor mensen onhoorbare geluiden.
De website xeno-canto.org is vooral bekend bij mensen die vogelgeluiden opnemen of willen leren kennen. De website bevat geluidsopnamen van zo'n 10.000 vogelsoorten. In de soortenlijst van de website zijn nu alle sprinkhanen en krekels van de wereld toegevoegd. Dat zijn ongeveer 30.000 soorten, waarvan een substantieel deel geluid produceert. Daarvan zijn van de ruim 170 Europese soorten - waaronder alle Nederlandse soorten - al 1500 geluidsopnamen beschikbaar.
top
|
| WWW: Natuuratlas Zaanstad digitaal |
Op initiatief van de stichting Natuur- & Milieu Educatie Zaanstreek - nu bekend als Zaans Natuur & Milieu Centrum - verscheen in het najaar van 2012 de Natuuratlas Zaanstad. Daarin werden het Zaanse landschap en de ongeveer 5.000 plant- en diersoorten, waarvan bekend was dat ze daar voorkomen, gedocumenteerd met behulp van beschrijvingen, beeldmateriaal, tabellen en verspreidingskaarten. De atlas vormt nog altijd een uniek naslagwerk over de Zaanse natuur voor natuurliefhebbers, beheerders, beleidsmakers en scholieren. Er zijn in Nederland nauwelijks andere gemeenten, waar de aanwezige biodiversiteit zo compleet is geïnventariseerd én vervat in een fraai geïllustreerd boekwerk, toegankelijk voor een breed publiek. De atlas is tot stand gekomen met medewerking van alle betrokken terreinbeheerders en dankzij de inzet van talloze vrijwilligers.
Nu, exact 10 jaar later, is de Natuuratlas voor een ieder pér hoofdstuk digitaal te raadplegen én te downloaden. De auteurs bereiken zo een nog grotere lezersgroep en bovendien zal de grote hoeveelheid verspreidingsgegevens van plant- en diersoorten wetenschappelijk toegankelijker zijn. In de digitale uitgave zijn enkele opmaakfouten verbeterd, alsmede updates en aanvullingen ingevoegd. De Gemeente Zaanstad brengt vanaf 2018 de soortenrijkdom (biodiversiteit) aan planten en dieren verder in kaart, voortbordurend op de Natuuratlas. Bij gemeentelijke ontwikkelingsprojecten kan dan nog beter rekening worden gehouden met de aanwezige natuur. Raadpleeg de atlas via de website van de Gemeente Zaanstad, het Zaans Natuur & Milieu Centrum of ResearchGate.
top
|
| Ongewervelden in de pers |
Een op de drie zweefvliegsoorten redt het niet en dat is slecht nieuws voor de landbouw
Zweefvliegen zijn na bijen de belangrijkste bestuivers. Van de 890 soorten die in Europa leven, dreigen er 314 uit te sterven als gevolg van intensieve landbouw, pesticiden en klimaatverandering.
Het artikel uit Trouw van dinsdag 11 oktober is hier te lezen.
Erg bekend zijn de ondergronds levende gele weidemieren niet, maar ze zijn goud waard
Iedere week schrijft Caspar Janssen over een dier in zijn habitat. Wat typeert het dier en waarom doet het juist nu van zich spreken?
Het artikel uit de Volkskrant van zaterdag 19 oktober is hier te lezen.
Bijzondere zomersneeuw boven de Nederrijn
Eens per jaar, midden in de zomer, vindt er boven de Nederrijn een groot spektakel plaats: zomersneeuw. Duizenden eendagsvliegen komen dan massaal de rivier uit om te vervellen, paren, eitjes te leggen en dan te sterven. Slechts een dag vliegen deze haften rond, al hebben ze er dan al een heel leven achter de rug op de bodem van de rivier.
Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zaterdag 23 oktober is hier te bekijken.
Tuincentra belangrijke bron van verspreiding exotische mieren
Exotische mieren komen door middel van de import van tuinplanten in heel Nederland terecht. Dat concludeert Jinze Noordijk van EIS Kenniscentrum Insecten, die twee jaar lang op meer dan honderd tuincentra zocht naar mieren. Tweeëntwintig van de achtendertig soorten die hij vond komen oorspronkelijk niet voor in Nederland. Acht soorten bleken zelfs nieuw te zijn voor Nederland. Verslaggever Merlijn Scheiders stuit met Jinze op een problematische uitheemse mierensoort: het mediterrane draaigatje.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 6 november is hier te beluisteren.
Een mee-eter tot de dood van de gastheer erop volgt
Veel mensen loopt het water in de mond als ze garnalen, kreeft of krab voorgeschoteld krijgen. Met een portie pissebedden doe je ze veel minder een plezier.
Het artikel uit de NRC van woensdag 9 november is hier te lezen.
Nederland onder water
Welke verborgen schatten heeft Nederland te bieden? Wat is er te ontdekken in de onderwaternatuur van Nederland? Welke verrassende levensvormen treffen we aan net onder de waterspiegel? In de natuurdocumentaire Nederland onder water komt een onbekende wereld tot leven.
De documentaire gemaakt door Arthur de Bruin ging op 16 november in première en is hier te bekijken.
Strandvlooien en wiervliegen tussen aangespoelde zeewieren
Wie rond vloed over het strand loopt, kan daar in de vloedlijn aanspoelsel tegenkomen. De zee brengt onder meer wieren mee en legt die op het strand neer. Dat aanspoelsel blijkt ontzettend belangrijk voor dieren én planten op het strand. Toch wordt het vaak weggehaald voor de badgasten, omdat het kan gaan stinken en veel mensen het vies vinden. Hier op de Kop van Schouwen laten ze op veel plekken het aanspoelsel liggen. Marien bioloog Julia van Beinum is 'strandwacht' bij Stichting Anemoon. Eens per maand loopt ze over het strand om de vloedlijn te monitoren. Ze inventariseert alles wat ze tegenkomt. Wormen, zeeslakken, wieren, krabben, kwallen, mosdiertjes - alles wat aanspoelt. Want wat aanspoelt is een afspiegeling van wat leeft in zee.
Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zaterdag 19 november is hier te bekijken.
Samen overwinteren voor lieveheersbeestjes
In het najaar klonteren ze samen in menig garage of overkapping: het Aziatisch lieveheersbeestje. Dat is dan wel lekker warm, maar niet zonder gevaar. Samenklonteren is namelijk ook ideaal voor de verspreiding van ziektes. Insectendeskundige Aglaia Bouma verdiepte zich in een schimmel die ook wel bekend is als een heuse lieveheersbeestjes-SOA en vertelt erover in Vroege Vogels.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 20 november is hier te beluisteren (vanaf 2:34:35).
Wie het kleine niet eert ...
Tweederde van alle plant- en diersoorten in Nederland is insect. Van de 18.000 soorten die Nederland rijk is kennen we eigenlijk de mooiste en degenen waar we last van hebben. De vlinders, bijen en hommels enerzijds en de bedwants, steekmug en limonadewesp, maar de grote grijze massa is onbekend, en dat maakt onbemind. We maken een ontdekkingsreis op Heiplaat met een groep jongeren en kammen een stadstuin uit met Aglaia, die vroeger als de dood was voor insecten, en nu haar hele leven wijdt aan het kleine grut.
Het tv-fragment uit de uitzending van Grijsgroen op Rijnmond TV van dinsdag 22 november is hier te bekijken.
Kleine wintervlinders nu te zien
Het is nu, begin december hét moment om de kleine wintervlinder te zien. Als je na zonsondergang met een zaklamp het bos in gaat kun je ze zien zitten op de boomstammen: de mannelijke kleine wintervlinder. Wachtend op de vrouwtjes, die vleugelloos omhoog kruipen uit de bladeren op de grond. Kars Veling van de Vlinderstichting raadt iedereen aan om nu het nog kan, snel buiten te gaan kijken wanneer het donker wordt.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 4 december is hier te beluisteren (vanaf 11:00).
Zeepaardjes op het strand
Steeds vaker worden er in de winter kortsnuitzeepaardjes gevonden aan de Nederlandse kust. Het is voor de zeldzame mediterrane vis deze maanden te koud in onze wateren. Direct terugzetten in zee heeft dus geen zin. Overwinteren is wel een goede optie om zeepaardjes te helpen. Ecomare en diergaarde Blijdorp vangen de dieren op, om ze in het voorjaar weer uit te zetten. Beide organisaties doen een oproep aan strandwandelaars om de komende maanden uit te kijken naar levende aangespoelde kortsnuitzeepaardjes.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 4 december is hier te beluisteren (vanaf 45:22).
Zoeken naar de zwartvlekwinteruil
In deze decemberweken naar vlinders gaan zoeken. Wie dóet dat nou? Kars Veling van de Vlinderstichting! Want op dit moment zijn er wel degelijk vlinders actief. Hadden we het vorige week over de kleine wintervlinder. Vandaag hebben we het over de zwartvlekwinteruil. Verslaggever Henny Radstaak ging in 2019 met Kars Veling op stap in een bos in Culemborg.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 11 december is hier te beluisteren (vanaf 12:00).
top
|
| Ongewervelden op Nature Today |
Utrecht verovert titel bodemdierenstad van het jaar
Utrecht is uitgeroepen tot de 'Bodemdierenstad van het Jaar'. De stad ontvangt deze eretitel dankzij een hoge score voor de diversiteit aan bodemdieren midden in het centrum én de extra aandacht voor dat onmisbare bodemleven daar. Het is de eerste keer dat de organisatie van de landelijke Bodemdierendagen deze titel uitreikt.
Lees hier het bericht.
Braamtronkenbij bereikt Nederland
Menigeen heeft ze weleens gezien: tronkenbijen. Kleine bijtjes die 's zomers voor een insecten- of bijenhotel vliegen of die zenuwachtig met hun achterlijf trillend stuifmeel op composieten verzamelen. Deze onopvallende bijtjes worden vaak in tuinen in steden en dorpen waargenomen. Nu is er een nieuwe tronkenbij voor Nederland gevonden: de braamtronkenbij.
Lees hier het bericht.
Natuur op de stoep: limonadewesp
Stoepplanten zijn niet bij iedereen populair, en wespen staan bij de meeste mensen nog veel hoger op de ladder van minst populaire organismen. Maar net als bij stoepplanten keert het tij. In augustus dit jaar was er zelfs een wespentelweekend, georganiseerd door de Wespenstichting. Aad van Diemen vertelt meer over twee algemeen voorkomende stadswespen: leer ze kennen en waarderen.
Lees hier het bericht.
Een rif maakt een rif: babyoesters in de Rotterdamse Havens
De wilde platte oesters in de Rotterdamse havens hebben zich dit jaar weer met succes voortgeplant. Dit blijkt uit een inspectie van de bijzondere populatie die in 2017 is ontdekt in de Margriethaven. Het Noordzeeteam van ARK Natuurontwikkeling zette daar dit jaar in juli korven met gerecyclede schelpen uit. Die zijn nu - drie maanden later - al uitgegroeid tot mini-schelpdierriffen.
Lees hier het bericht.
Klimaatverandering en vlinders
We kunnen er niet omheen, ons klimaat verandert. En dat is inmiddels ook doorgedrongen bij de beleidsmakers; we zien steeds meer aandacht voor dit probleem. Maar voordat eventuele maatregelen effect hebben zijn we tientallen jaren verder. Terwijl we nu, bijvoorbeeld bij vlinders, al hele duidelijke invloeden zien.
Lees hier het bericht.
Prachtige beer komt mee met zuidelijke winden
De naam van de prachtige beer waar de titel op doelt is heel goed gekozen, want het gaat om de prachtbeer. Dit is een trekvlinder uit Afrika en Zuidelijk Europa, die maar zeer zelden in ons land wordt aangetroffen. De afgelopen week zijn er meer dan tien gezien, en wie weet wat ons nog te wachten staat.
Lees hier het bericht.
Aanpak van het mediterraan draaigatje op alle fronten
Het mediterraan draaigatje is een invasieve mier, die met planten uit mediterrane gebieden terecht kan komen in tuinen. Ze kan in enorme dichtheden voorkomen, met overlast in woonwijken tot gevolg. Door alle kennis die de afgelopen jaren is verzameld, vindt er nu gelukkig wel effectieve bestrijding plaats. Belangrijk is dat er ook steeds meer gewerkt wordt aan de bron van het probleem.
Lees hier het bericht.
De eerste veldgids voor de hommels van de Lage Landen
Met hun aaibare uiterlijk en bonte kleuren behoren hommels tot de meest bekende en geliefde insecten. Tegelijkertijd vormen ze één van de meest bedreigde groepen van bijen. Een complete veldgids voor de Lage Landen was er tot nu toe echter niet. Met het verschijnen van de Veldgids Hommels van Nederland en België is daar nu verandering in gekomen.
Lees hier het bericht.
Vliegend hert op het menu
Kwijnende eiken vormen een begeerde ontmoetingsplek voor vliegend herten, vooral als die eiken bloedende wondjes hebben. Geregeld zijn er resten van diverse dode vliegend herten onder een dergelijke boom te vinden. Tot nog toe was het gissen naar de daders. Een cameraval bracht een antwoord, en registreerde een flinke bedrijvigheid op zo'n zogenaamde sapboom.
Lees hier het bericht.
"Insecten hebben nú onze hulp nodig in opwarmende wereld"
"Als we nu geen actie ondernemen om de impact van klimaatverandering op insecten beter te begrijpen en te verminderen, dan beperken we onze kansen op een duurzame toekomst met gezonde ecosystemen drastisch."
Lees hier het bericht.
Sprinkhaan- en krekelgeluiden via Xeno-canto nu voor iedereen toegankelijk
Sinds begin oktober 2022 is Xeno-canto, de grootste website voor geluidsopnamen van vogels, uitgebreid met sprinkhanen en krekels. Voor iedereen die geluidsopnamen in de natuur maakt is het een uitgelezen mogelijkheid om deze nu ook te kunnen delen. Sprinkhanen en krekels zijn daarmee nu nog gemakkelijker te herkennen. Zelfs de voor mensen onhoorbare geluiden.
Lees hier het bericht.
Eerste muggenonderzoek op Aruba, Bonaire en Curaçao in bijna 75 jaar
In 2018 voerde Naturalis Biodiversity Center het eerste steekmuggenonderzoek uit op de Bovenwindse Eilanden - Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba - in meer dan zeventig jaar. In november worden deze onderzoeken herhaald, ditmaal op Aruba, Bonaire en Curaçao.
Lees hier het bericht.
Kempense heidelibel vindt nieuw leefgebied
De Kempense heidelibel is een buitenbeentje. Deze libel was erg zeldzaam in de Kempen, maar daar is hij inmiddels vrijwel verdwenen. In Noordwest-Overijssel daarentegen, is hij juist recent gekomen en doet hij het erg goed. Wat is het geheim van deze libel? In een artikel in het novembernummer van het Tijdschrift Vlinders van De Vlinderstichting wordt hier dieper op ingegaan.
Lees hier het bericht.
Voornse Duinen: opvallend slakkenrijk
De biodiversiteit in de Voornse Duinen is groot. Dat geldt zowel voor planten als voor dieren. Van oudsher wordt hier veel onderzoek naar gedaan. Ook naar slakken. Laagbijdegronds onderzoek leverde ruim zestig soorten op. Voorne is daarmee een waar Slakkenrijk.
Lees hier het bericht.
Prachtige fotoseries over de groei van vlinders
Via twitter kwamen er regelmatig mooie series langs van vlinders in ontwikkeling, van heel klein rupsje tot grote dikke. Een fotokunstenaar, Marlonneke Willemsen, had daar een project voor en fotografeerde allerlei dieren van klein tot groot. Hier een aantal schitterende voorbeelden van vlinders.
Lees hier het bericht.
Is er markt voor rivierkreeftvisserij en zijn er mogelijkheden voor de diervoederindustrie?
In de afgelopen eeuw hebben zich zeven exotische rivierkreeften in Nederland gevestigd. Ze veroorzaken schade aan ons ecosysteem, waterkeringen en oevers. Binnen het Kennisplatform Rivierkreeft II wordt samengewerkt om antwoorden te krijgen op vragen zoals: kan de rivierkreeftvisserij worden opgeschaald, en in hoeverre kunnen rivierkreeften als mogelijke grondstof voor diervoeders dienen?
Lees hier het bericht.
Nieuwe website: Waar zitten de beschermde soorten?
De organisaties binnen SoortenNL hebben hun data over verspreiding en voorkomen van planten en dieren bijeengebracht, en zo inzichtelijk gemaakt waar welke aandacht voor natuur en landschap nodig is. Op 2 december van 10.00 uur tot 11.00 uur wordt tijdens een online sessie de website Natuurkwaliteit gepresenteerd met informatie over 1267 bedreigde soorten in Nederland.
Lees hier het bericht.
Rivierkreeften verantwoordelijk voor dijkverschuiving Reeuwijk?
In de zomer van 2021 heeft een dijkverschuiving plaatsgevonden over circa 70 meter nabij Reeuwijk-Dorp in Zuid-Holland. Hierbij werd al snel de vraag gesteld of dit veroorzaakt is door de invasieve rode Amerikaanse rivierkreeft, die in groten getale in dit gebied voorkomt. Is de kadeverschuiving inderdaad toe te schrijven aan de kreeften?
Lees hier het bericht.
Relaties tussen eigenschappen en trends van nachtvlinders
Voor veel insectensoorten weten we niet wat de trend is. Als je de eigenschappen van een soort weet, zou je deze in theorie moeten kunnen voorspellen. In de praktijk blijkt dit erg lastig. In een recente studie is gekeken naar de relatie tussen de eigenschappen van Britse macronachtvlinders en hun trend, zowel in aantal als in verspreiding. Er blijken toch wel patronen te zijn.
Lees hier het bericht.
Natuur op de stoep: een bijzondere gaasvlieg
Het wordt winter en niet alleen mensen proberen zich te beschermen tegen de kou. Ook dieren doen dat, elk op hun eigen manier. Soms zoeken soorten voor hun overleven in het koude seizoen een beetje steun bij ons. Zoals het goudoogje, een algemeen stoepbeestje dat nu de warmte opzoekt. Het kiest een plaatsje in onze woningen, schuren en stallen om de winter veilig door te brengen.
Lees hier het bericht.
Bodemdierendagen 2022: Regenwormen trekken aan het langste eind
Hoewel de pissebedden dit jaar alweer niet winnen, staan toch de usual suspects in de Bodemdieren Top 3 van 2022. De regenwormen trekken aan het langste eind: ze eindigen net voor de spinnen en de pissebedden. De 2052 waarnemers vonden wormen in en op meer dan 83 procent van de Nederlandse tuinen, parken, schoolpleinen en zelfs balkons.
Lees hier het bericht.
Nieuwe populatie van het veenhooibeestje ontdekt
Tijdens monitoring - het in kaart brengen van natuurwaarden - worden geregeld bijzondere soorten waargenomen. Ook in 2022 was dit het geval bij een SNL-monitoring op het terrein van één van de leden van de Bosgroepen. In Drenthe werd namelijk een nieuwe populatie van het veenhooibeestje ontdekt!
Lees hier het bericht.
top
|
| Nieuws van Bestuivers.nl |
Braamtronkenbij bereikt Nederland
Menigeen heeft ze wel eens gezien: tronkenbijen. Kleine bijtjes die 's zomers voor een insecten- of bijenhotel vliegen of die zenuwachtig met hun achterlijf trillend stuifmeel op composieten verzamelen. Deze onopvallende bijtjes worden vaak in tuinen in steden en dorpen waargenomen. Nu is echter een nieuwe tronkenbij voor Nederland gevonden.
Herkenning
De braamtronkenbij Heriades rubicola lijkt sterk op de tronkenbij Heriades truncorum, maar is kleiner en oogt wat contrastrijker door de duidelijke witte haarvlekken op het gezicht. Ook is hij wat minder rommelig behaard dan de tronkenbij. De vrouwtjes van de braamtronkenbij zijn het gemakkelijkst te herkennen aan de dikte van de kop. De kop is bij de braamtronkenbij achter de ogen beduidend minder breed dan de breedte van het oog en bij de tronkenbij minstens zo breed. Mannetjes zijn veel gemakkelijker te onderscheiden. Het mannetje braamtronkenbij heeft aan het begin op zijn buik slechts wat korte haartjes staan, terwijl de tronkenbij daar dicht en lang behaard is.
Stuifmeel en holle stengels
De levenswijze van de braamtronkenbij is vergelijkbaar met die van de tronkenbij. Ze verzamelen beide stuifmeel van vooral grote composieten en nestelen in gangetjes en holle stengels. De wetenschappelijk naam luidt Heriades rubicola, waarbij rubicola 'braam bewonend' betekent. De braamtronkenbij nestelt echter net als de tronkenbij ook in gaatjes in dood hout of in andere holle stengels en takjes, terwijl de tronkenbij ook in braamtakjes nestelt. Op de vindplaats in Arnhem zaten beide soorten gezamenlijk naast elkaar op bloeiend kruiskruid. De braamtronkenbij lijkt dan ook geen hoge eisen aan zijn omgeving te stellen en zou met ons opwarmende klimaat ook elders in stedelijke omgeving kunnen verschijnen. Het kan de moeite waard zijn om 's zomers in de tuin, het park of op het balkon eens goed naar de kleine bijtjes te kijken, misschien komt u de braamtronkenbij wel tegen!
20 Rode-Lijstsoorten op 1 hectare
De Holthurnsche Hof is een landgoed te Berg en Dal, nabij Nijmegen. Dit gebiedje is voor het tweede jaar op rij gemonitord op het voorkomen van bijen.
Gezien de geringe grootte - met slechts 1,2 hectare - heeft het terrein een uitzonderlijk rijke bijenfauna, die de moeite van het behouden meer dan waard is. In totaal zijn in dit kleine gebied 101 soorten bijen waargenomen, waaronder 20 soorten van de Rode Lijst en met twee absolute topsoorten: de gewone langhoornbij Eucera longicornis en de bijbehorende broedparasiet de grote wespbij Nomada sexfasciata die beide een goede populatie hebben in het gebied.
Het rapport "Bijenmonitoring Holthurnsche Hof Berg en Dal: tweede ronde - 2022" is gratis te downloaden van Bestuivers.nl.
Overige berichten
Menno Reemer, Kees Goudsmits en John Smit
top
|
| Nederlandse Faunistische Mededelingen 59 |
Deze maand wordt nummer 59 van de Nederlandse Faunistische Mededelingen gepubliceerd.
Daarin worden weer diverse nieuwe soorten en andere wetenswaardigheden voor de Nederlandse fauna beschreven. Daaronder een nieuwe schildweinigpoot, nieuwe springstaarten, een nieuwe gaasvlieg, nieuwe sluipvliegen, een nieuwe roofvlieg, een nieuwe exotische platworm, een nieuwe halmwesp, nieuwe spinnensoorten, een nieuwe roeipootkreeft en een nieuwe bladvlieg voor Nederland. Verder bevat dit nummer een overzicht van de endeostigmate mijten van Nederland.
Het nummer valt in de loop van december bij alle donateurs van EIS Kenniscentrum Insecten in de bus.
Voor overige geïnteresseerden is nummer 59 voor € 15,- te bestellen via eis@naturalis.nl. De factuur wordt meegestuurd met de bestelling.
Je kunt natuurlijk ook donateur worden. Je ontvangt dan behalve de NFM ook de papieren EIS-Nieuwsbrief en de Entomologische Tabellen gratis. Opgeven als donateur kan via een mailtje aan eis@naturalis.nl of via deze webpagina.
Roy Kleukers
Inhoud
| 1-5 |
Eerste vondsten van de schildweinigpoot Trachypauropus cordatus voor Nederland (Myriapoda: Pauropoda: Eurypauropidae) - Berg, M.P., A. Krediet & G. Kamsteeg |
| 7-12 |
De springstaarten Sminthurides bifidus en Sminthurinus domesticus in de Hortus botanicus Leiden, nieuw voor Nederland (Collembola: Symphypleona) - Veen, K.J. van & R.F.H.M. van Bezouw |
| 13-17 |
De groene bruine gaasvlieg Hemerobius marginatus duikt op in Zuid-Limburg (Neuroptera: Hemerobiidae) - Ploeg, R., W.G. Oe & D. Drukker |
| 19-26 |
Zevende aanvulling op de naamlijst van Nederlandse sluipvliegen (Diptera: Tachinidae) - Zeegers, Th., W. van den Hoven & J. van de Westeringh |
| 27-35 |
De asgrauwe roofvlieg Machimus intermedius nieuw voor de Nederlandse en Belgische fauna (Diptera: Asilidae) - Broek, R. van den, E. de Bree & J. Mortelmans |
| 37-41 |
Eerste vondsten van de meerlijnige hamerhoofdplatworm Diversibipalium multilineatum in Nederland (Platyhelminthes: Geoplanidae) - Waart, S.A. de |
| 43-47 |
Phylloecus faunus, een nieuwe halmwesp voor Nederland (Symphyta: Cephidae) - Mol, A.W.M. |
| 49-56 |
Twee voor Nederland nieuwe spinnensoorten, Porrhoclubiona leucaspis en Tuberta maerens, gevangen in boomkronen (Araneae: Clubionidae, Cybaeidae) - Noordijk, J. |
| 57-64 |
Checklist of the endeostigmatic mites of the Netherlands (Acari: Sarcoptiformes: Endeostigmata) - Siepel, H. |
| 65-76 |
Het roeipootkreeftengenus Paracyclops in Nederland, met P. imminutus nieuw voor de fauna (Crustacea: Copepoda: Cyclopoida) - Jonker, D., M. Soesbergen & E.L. Binnebösz |
| 77-79 |
De bladvlieg Sapromyza setiventris nieuw voor Nederland (Diptera: Lauxaniidae) - Dek, J.C. |
top
|
| Veldgids Hommels van Nederland en België |
De eerste veldgids over hommels in Nederland en België. Met hun wollige verschijning en vriendelijke gezoem behoren hommels tot de bekendste en meest gewaardeerde insecten van Nederland en België. Hun kleurrijke uiterlijk doet vermoeden dat ze makkelijk op naam te brengen zijn, maar dat is lang niet altijd zo.
Voor het eerst is er nu een Nederlandstalige veldgids waarin alle soorten rijkelijk geïllustreerd zijn met foto's en fraaie tekeningen. De uitgebreide inleidende hoofdstukken geven informatie over bouw, levenswijze, biotopen, bedreigingen en bescherming. Voor lastige soorten is ook een uitgebreide morfologische tabel opgenomen. Met genitaalafbeeldingen van alle soorten.
Kos, M., V.J. Kalkman, J. de Rond & J.T. Smit 2022 2022
Veldgids Hommels van Nederland en België
KNNV Uitgeverij, 180 pp.
top
|
| De wesp. De geheimen van een onmisbaar insect |
Venijnige en nutteloze insecten zijn het, vinden veel mensen. Wespen hebben niet bepaald een goed imago. Onterecht, want als insectenverdelgers en bestuivers zijn wespen net zo belangrijk voor ecosystemen en de biodiversiteit als bijvoorbeeld bijen, vlinders en kevers.
De wesp vertoont eindeloze variaties in vorm en functie, en kent waarschijnlijk een grotere variëteit aan soorten dan welk ander dier ook. De leemwesp, plooiwesp, zaagwesp, mierwesp en mammoetwesp zijn maar een paar van de 100.000 wespensoorten die al zijn ontdekt; waarschijnlijk zijn er nog veel meer. Wespen onderscheiden zich van andere insecten door hun indrukwekkende cognitieve vaardigheden. Uit hun sociale gedrag valt op te maken hoe in het algemeen evolutionaire veranderingen hebben plaatsgevonden. En hun koloniestructuren hebben ons geleerd hoe altruïsme zich in de natuur heeft ontwikkeld.
Seirian Sumner leidt ons door de wondere wereld van deze fascinerende en mysterieuze wezens. De wesp is het eerste populairwetenschappelijke boek over dit voor ons voortbestaan onmisbare insect.
Summer, S. 2022
De wesp. De geheimen van een onmisbaar insect
Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 384 pp.
top
|
| Dragonflies & damselflies model organisms for ecological and evolutionary research. 2nd edition |
Dit boek documenteert de nieuwste ontwikkelingen in de libellenbiologie. Ondanks dat de Odonata een van de kleinste insectenorden vormen, bieden libellen een aantal voordelen voor zowel laboratorium- als veldonderzoek. Dit onderzoek levert een cruciale bijdrage aan de vooruitgang van ons begrip over insectenecologie en -evolutie. Deze nieuwe editie biedt een kritische samenvatting van de belangrijkste ontwikkelingen op deze gebieden.
De redacteuren van het boek hebben een nieuwe reeks bijdragen samengesteld uit diverse geografische gebieden van zowel junior als senior onderzoekers in de libellenbiologie. Deze omvatten theoretische en toegepaste hoofdstukken (inclusief die over bescherming en monitoring), alsmede een uitgebalanceerde keuze uit opkomende (bijv. moleculaire evolutie) en gevestigde onderzoeksthema's. Ook worden suggesties gedaan voor toekomstig onderzoek.
Dragonflies and Damselflies is geschikt voor afgestudeerde studenten en onderzoekers in de entomologie, evolutionaire biologie, populatie- en gedragsecologie, gemeenschapsecologie en conservatiebiologie. Het is van bijzonder belang voor degenen die aan insecten werken en een onmisbare referentietekst voor libellenbiologen.
Córdoba-Aguilar, A., C. Beatty & Jason Bried 2022
Dragonflies & damselflies model organisms for ecological and evolutionary research. 2nd edition
Oxford University Press, 459 pp.
top
|
| Pollinators on the edge: our European hoverflies. The European Red List of Hoverflies |
Op 11 oktober werd de European Red List of Hoverflies gepubliceerd. 314 van de 890 Europese zweefvliegsoorten is kwetsbaar, bedreigd of ernstig bedreigd. Zweefvliegen (Syrphidae) zijn van cruciaal belang voor de voedselzekerheid van de planeet, omdat ze na bijen de op een na belangrijkste bestuiversgroep ter wereld zijn, en vaak meer bloemen bezoeken dan bijen. Ze beheersen ook op natuurlijke wijze bladluizenpopulaties, kleine sapzuigende insecten die veel commerciële gewassen beschadigen.
Intensieve landbouw is de meest voorkomende bedreiging voor zweefvliegen in Europa en treft meer dan de helft (475) van alle 890 soorten. Niet-duurzame landbouwpraktijken die van invloed zijn op zweefvliegen zijn onder meer landconversie, aantasting van habitats door overbegrazing door vee en de versnippering van natuurlijke en semi-natuurlijke habitats. Bovendien treft het gebruik van pesticiden minstens 55 soorten in de hele regio. Het verlies of de aantasting van leefgebieden (met name het verlies van eeuwenoude bomen door verschillende factoren, waaronder commerciële bosbouw), stadsontwikkeling en klimaatverandering zijn andere belangrijke bedreigingen.
Op de lijst staan ook 31 Nederlandse soorten. Dat aantal is hoger dan het aantal Nederlandse soorten wilde bijen waarvoor dat geldt (zie daarover dit natuurbericht).
De rode lijst is gratis te downloaden van de Europa Web Guide.
Vujić, A., F. Gilbert, G. Flinn, E. Englefield, C.C. Ferreira, Z. Varga, F. Eggert, S. Woolcock, M. Böhm, R. Mergy, A. Ssymank, W. van Steenis, A. Aracil, R. Földesi, A. Grković, L. Mazanek, Z. Nedeljković, G.W.A. Pennards, C. Pérez, S. Radenković, A. Ricarte, S. Rojo, G. Ståhls, L.-J. van der Ent, J. van Steenis, A. Barkalov, A. Campoy, M. Janković, L. Likov, I. Lillo, X. Mengual, D. Milić, M. Milićić, T. Nielsen, G. Popov, T. Romig, A. Šebić, M. Speight, T. Tot, A. van Eck, S. Veselić, A. Andric, P. Bowles, M. De Groot, M.A. Marcos-García, J. Hadrava, X. Lair, S. Malidžan, G. Nève, D. Obreht Vidakovic, S. Popov, J.T. Smit, F. Van De Meutter, N. Veličković & J. Vrba 2022
Pollinators on the edge: our European hoverflies. The European Red List of Hoverflies
European Commission.
top
|
| Ladybirds of Europe |
De lieveheersbeestjes (Coccinellidae) vormen een populaire groep insecten. Er zijn verschillende boeken over de familie, zowel voor specialisten als voor natuuronderzoekers zonder specifieke entomologische opleiding. Er zijn diverse websites met overzichten van de lieveheersbeestjes van verschillende Europese landen met mooie foto's. Maar er was tot nu toe nog geen veldgids die alle soorten uit alle Europese landen omvatte.
Het boek "Lieveheersbeestjes van Europa" is bedoeld voor een breed publiek dat geïnteresseerd is in deze keverfamilie, inclusief enkele gebieden/eilanden die politiek tot Europa behoren maar geografisch ver verwijderd liggen. Het boek bevat geüpdatete informatie over de verspreiding van de soorten in de verschillende Europese landen. De beschrijvingen van de soorten is simpel en bondig gehouden.
Er waren veel kleine, zeldzame soorten waarvan nog geen foto's beschikbaar waren. Van deze soorten hebben de auteurs nieuwe unieke illustraties gemaakt. Omdat de kennis over de lieveheersbeestjes nog steeds evolueert, zullen de auteurs correcties en nieuwe informatie over lieveheersbeestjes toevoegen aan de webpagina Ladybirds of Europe waarvan ook een preview te downloaden is.
Nedvěd, O. & M. Djurić 2022
Ladybirds of Europe
HabiProt
top
|
| The Gelechiidae of North-West Europe |
Dit boek behandelt de microfamilie Gelechiidae van Noordwest-Europa, gedefinieerd als het gebied dat oostwaarts wordt begrensd door de Russische grens (afgezien van de regio Kaliningrad) en zuidwaarts tot ongeveer de 52e noordelijke breedtegraad. Dit betekent dat ook de 112 Nederlandse soorten uit deze familie worden behandeld.
Het bevat beschrijvingen en diagnoses van de imago's en de mannelijke en vrouwelijke genitalia voor de familie, de onderfamilies, tribes, genera en soorten. Subgenera en ondersoorten worden behandeld onder respectievelijk het relevante geslacht en de soort. Voor elke soort worden details gegeven over de biologie, inclusief een beschrijving van de larve, de waardplant en levenswijze.
De verspreiding van elke soort wordt samengevat voor alle opgenomen landen, evenals de algemene verspreiding. Waar nodig zijn opmerkingen over de morfologie, taxonomie, nomenclatuur en verspreiding toegevoegd. De tekst gaat vergezeld van illustraties van morfologische details, larven, imago's en verspreidingskaarten. Het boek bevat platen met foto's van alle soorten, hun labiale palpen en de genitaliën van zowel mannetjes als vrouwtjes.
Gregersen, K. & O. Karsholt 2022
The Gelechiidae of North-West Europe
Norwegian Entomological Society, Oslo
top
|
| A guide to the pyralid and crambid moths of Britain and Ireland |
Dit boek geeft het eerste complete overzicht van deze populaire groep motten van Groot-Brittannië en Ierland sinds Barry Goater's British pyralid moths (Harley Books, 1986).
De publicatie bevat foto's van museumspecimens, levende exemplaren en rupsen van de Pyraloidea die in Groot-Brittannië en Ierland voorkomen.
Verder bevat het boek soortbeschrijvingen, verspreidingskaarten en informatie over vergelijkbare soorten, fenologie en biologie.
Parsons, M., S. Clancy & D. Wilson 2023
A guide to the pyralid and crambid moths of Britain and Ireland
Atropos Books
top
|
| Kijk op exoten 41 |
In het 41e nummer van Kijk op Exoten onder meer artikelen over de brakwatermossel (Mytilopsis leucophaeata), de gouden mossel (Limnoperna fortunei) en het geraniumblauwtje (Cacyreus marshalli) en tijgerblauwtje (Lampides boeticus).
Op de laatste pagina van de nieuwsbrief zie je hoe je je ook aan kunt melden.
Kijk op Exoten 41 is hier te downloaden.
top
|
| Zuidelijke springspinsoort gespot in tuin |
Sjef van Overdijk vond in zijn tuin een springspin die duidelijk anders was dan de soorten die hij gewend was er te zien. Het bleek om een mannetje van Icius hamatus te gaan, een soort die nog niet bevestigd was voor Nederland. Hoewel er waarschijnlijk enkele foto's van deze spin op Waarneming.nl staan, is microscopische genitaalonderzoek nodig voor een zekere determinatie.
Icius hamatus komt oorspronkelijk voor in Zuid-Europa en Noord-Afrika. In andere landen is aangetoond dat de spin zich laat verslepen met onder andere fruit uit het mediterrane gebied. Ook voor Nederland is dit natuurlijk mogelijk en het is nu nog niet duidelijk of dit fraaie springspinnetje zich ook gaat vestigen bij ons.
Bron:
Overdijk, S. van 2022
Eerste bevestigde waarneming van de springspin Icius hamatus in Nederland (Araneae: Salticidae)
Entomologische Berichten 82 (5): 187
Foto: Sjef van Overdijk.
top
|
| Geelbuikwespvlinder gevonden met feromoon |
Nieuwe insectensoorten worden vaak per toeval gevonden, maar gerichte zoekacties leveren soms ook wat op. Van de geelbuikwespvlinder Synanthedon flaviventris was bekend dat de soort in België en Duitsland voorkomt op enkele tientallen kilometers van de Nederlandse grens.
Het Geuldal leek een mogelijke habitat in Nederland en hier werden in juli 2021 vallen met soortspecifiek feromoon opgehangen. Dit resulteerde in de vangst van tien vlinders op vijf locaties. In de daaropvolgende herfst en winter werd naar gallen gezocht wat nog eens drie waarnemingen opleverde.
De geelbuikwespvlinder heeft een tweejarige ontwikkeling. De eitjes worden gelegd op pas ontloken wilgentwijgen. In het eerste jaar leeft de rups onder de schors zonder dat dit aan de buitenkant zichtbaar is, maar in het tweede jaar vormt zich een gal.
Bron:
Hirschi, W. 2022
De geelbuikwespvlinder Synanthedon flaviventris, een nieuwe soort voor de Nederlandse fauna (Lepidoptera: Sesiidae)
Entomologische Berichten 82 (5): 182-185
Foto: Theo Garrevoet.
top
|
| Microvlinder met mos-etende rups |
In een tuin in Rozenburg (Zuid-Holland) werd op 11 september 2021 bij een vlinderval een onbekende microvlinder gevonden. Het bleek te gaan om de smalle granietmot Eudonia angustea, een nieuwe soort voor de Nederlandse fauna. De tweede waarneming volgde al snel: op 10 oktober in Noord-Deurningen (Overijssel), eveneens bij een vlinderval.
De smalle granietmot komt voor op de Britse Eilanden, Madeira en de Canarische Eilanden en in Frankrijk, het Iberisch Schiereiland en de noordelijke Middellandse Zeekust tot aan Griekenland en is vrijwel altijd in kustgebieden gevonden. In Groot-Brittannië wordt de soort echter steeds vaker ook landinwaarts aangetroffen. De rupsen van de smalle granietmot eten mossen zoals groot duinsterretje en gewoon muursterretje.
Bron:
Rijsdijk, K. 2022
Eudonia angustea (Lepidoptera: Crambidae), een nieuwe microvlinder voor Nederland
Entomologische Berichten 82 (5): 186
Foto: Karel Rijsdijk.
top
|
| Exotische bodemwants rukt op |
De Amerikaanse bodemwants Belonochilus numenius is in 2008 voor het eerst in Europa gesignaleerd, op Corsica en in Zuid-Frankrijk. De soort voelt zich op ons continent blijkbaar goed thuis, want in de jaren die volgden verspreidde ze zich over een groot deel van Europa.
In de zomer van 2022 werd ook het eerste Nederlandse dier gevonden. Het werd gevangen in een lichtval in Utrecht. Belonochilus numenius eten met hun erg lange zuigsnuit van de rijpende zaden van platanen. De eieren worden in de zaadbollen gelegd en komen in het volgend voorjaar uit.
Bron:
Aukema, B. & L. Hoogenstein 2022
De eerste vondst van de Nearctische bodemwants Belonochilus numenius in Nederland (Heteroptera: Lygaeidae)
Entomologische Berichten 82 (6): 210-211
Foto: Luc Hoogenstein.
top
|
| Maanwespvlieg ontdekt in Savelsbos |
Op 29 mei 2021 ving Tom Kompier een mannetje van de maanwespvlieg Temnostoma meridionale in het Savelsbos in Zuid-Limburg. Dit is de eerste en tot nu toe enige waarneming van deze soort in Nederland. In het aangrenzende buitenland was de maanwespvlieg tot voor kort ook niet bekend, zo werd het eerste Belgische exemplaar pas in 2013 gevonden.
De soort lijkt zich in de Lage Landen uit te breiden hoewel in de rest van Europa sprake lijkt te zijn van een achteruitgang. De maanwespvlieg is een saproxylische soort, dat zijn soorten die afhankelijk zijn van dood, rot hout. Mogelijk profiteert deze groep net als doodhoutkevers van veranderd bosbeheer in Nederland sinds de jaren 1980.
Bron:
Bree, E. de & T. Kompier 2022
Een bijzondere vondst: de maanwespvlieg Temnostoma meridionale in Nederland (Diptera: Syrphidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 58: 41-46
Foto: Tom Kompier.
top
|
| Het achtste verfdrupje |
Verfdrupjes zijn kleine wapenvliegen met een lichaamslengte van maximaal 9 mm. Ondanks de felle kleuren waaraan ze hun naam danken zijn ze niet makkelijk te vinden omdat ze geen bloemen bezoeken.
Volwassen exemplaren worden vaak gevonden bij poeltjes of stroompjes in kalkrijke omgeving waar de larven in leven. Tot nu toe waren zeven soorten uit Nederland bekend. In 2021 werden bij de Sint Pietersberg onafhankelijk van elkaar drie waarnemingen van een nieuwe soort gedaan: het oostelijk verfdrupje Oxycera meigenii.
Bron:
Zeegers, Th., B. Boon, F. Walraven & B. Oving 2022
Het oostelijk verfdrupje Oxycera meigenii, een nieuwe wapenvlieg voor Nederland (Diptera: Stratiomyidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 58: 47-51
Foto: Francien Walraven.
top
|
| Zeevogelteek spoelt aan in Katwijk |
Op 4 april 2021 vond Gijsbert Twigt een aangespoelde dode zeekoet op het strand van Katwijk. In de nek van de vogel zaten parasieten die eruit zagen als bolletjes. Het bleek te gaan om de zeevogelteek Ixodes uriae, een soort die nog niet bekend was uit Nederland.
Het verspreidingsgebied van deze tekensoort omvat grote delen van de gematigde streken van beide halfronden. Daar is deze teek een veel voorkomende parasiet op zeevogels met koloniaal broedgedrag. Op het noordelijk halfrond is de zeekoet de voorkeursgastheer.
Hoewel deze teken een terrestrische levenswijze hebben kunnen ze lange tijd onder water overleven en zelfs zuurstof uit het water opnemen. Een duik in zee samen met de gastheer is dus geen probleem voor ze.
Bron:
Langbroek, W., G. Twigt & H.J.W.M. Cremers 2022
De zeevogelteek Ixodes uriae nieuw voor Nederland, op het strand van Katwijk (Arachnida: Ixodidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 58: 91-93
Foto: Wim Langbroek.
top
|
|
top
|
| Van de redactie |
Dit is het zevenenzestigste nummer van Tentakel, de digitale nieuwsbrief over ongewervelde dieren. Deze nieuwsbrief verschijnt onregelmatig naast de reguliere papieren EIS-nieuwsbrief.
In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@naturalis.nl.
De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare e-mailprogramma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/e-mailindeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw e-mailprogramma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser. Hier zijn ook alle reeds verschenen nummers beschikbaar.
Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw e-mailadres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.
U kunt onze nieuwtjes volgen door u aan te melden via onze pagina op Facebook.
Tentakel niet ontvangen: check voor heraanmelding of reactie eerst even de spambox.
Ed Colijn
top
|