 |
| Nummer 68 - 22 februari 2023 |
|
|
| EIS-dag 2023: Van valse wolfspin tot hamerhoofdplatworm |
De lasten en lusten van exotische ongewervelden.
EIS Kenniscentrum Insecten organiseert 18 maart een dag voor iedereen die geïnteresseerd is in insecten en andere ongewervelde dieren. Dit jaar is het thema exotische ongewervelden. De bijeenkomst wordt gehouden in Burgers' Zoo. We hebben een gevarieerd lezingenprogramma, stands van diverse organisaties en mogelijkheid tot bezoek van Burgers' Zoo. Medewerkers van EIS zullen in de pauze klaar voor u staan met interessante informatie en er is gelegenheid om specifieke vragen te stellen.
De dag kost € 10. Hier zit de entreeprijs, koffie en thee en 2 drankjes tijdens de borrel in. Vanwege de drukte bij het restaurant wordt aangeraden om uw eigen lunch mee te nemen. U kunt zich opgeven voor de dag door hier het formulier in te vullen. Maak het geld over zoals aangegeven in het formulier. Na betaling is uw inschrijving definitief en ontvangt u per email informatie en een entreebewijs. Wees er snel bij want vol = vol, sluitingsdatum is 1 maart.
Hopelijk tot ziens op 18 maart!
Programma:
| 9:45 |
Binnenkomst bij Burgers' Zoo |
| 10:00-10:30 |
Ontvangst met koffie en thee |
| |
|
| 10:30-10:40 |
Openingswoord - Bart van Tooren (EIS bestuur) |
| 10:40-11:00 |
Exotische ongewervelden in Nederland - Jinze Noordijk (EIS) |
| 11:00-11:20 |
Leren samenleven met de Aziatische hoornaar - Theo Zeegers (EIS) |
| 11:20-11:40 |
Wie is er bang voor de valse wolfspin? - Sjef van Overdijk (Spinnetjes.com) |
| 11:40-12:00 |
Monitoring van uitheemse landplatwormen in Nederlandse kassen - Sytske de Waart (Naturalis) |
| |
|
| 12:00-13:30 |
Lunchpauze (met gelegenheid om door Burgers' Zoo te lopen en de informatiemarkt te bezoeken; eigen lunch meenemen) |
| |
Buiten het thema om: |
| 13:30-13:40 |
EIS Kenniscentrum Insecten in 2023 - Roy Kleukers (EIS) |
| 13:40-13:50 |
Het Grote Gaasvliegenproject: Zeg Ja tegen Neuropterida! - Daan Drukker (EIS) |
| 13:50-14:00 |
Zweefvliegen in het rood - John Smit (EIS) |
| 14:00-14:10 |
ARISE - de nationale infrastructuur voor het herkennen van alle soorten in Nederland - Elaine van Ommen Kloeke (Naturalis) |
| 14:10-14:30 |
Exoten: niet meer weg te denken uit het urbane ecosysteem - Menno Schilthuizen (Stichting Taxon Foundation & Naturalis) |
| 14:30-14:50 |
Exoten in het beleid - Henk Groenewoud (NVWA, Team Invasieve Exoten) |
| |
|
| 14:50-15:20 |
Koffie/theepauze |
| |
|
| 15.20-15.40 |
Problemen en functies van invertebraten in Burgers' Bush - Joep Wensing (voormalig bioloog Burgers' Zoo) |
| 15:40-16:00 |
Hebben vogels nut? Uitheemse rivierkreeften op het menu van de fuut en andere vogels - Bram Koese (EIS) |
| |
|
| 16:00-17:00 |
Borrel |
| 17:00 |
Afsluiting van de dag |
top
|
| Symposium: Kokerjuffers/schietmotten als indicatoren van waterkwaliteit, biodiversiteit en herstel |
Op 31 maart 2023 wordt bij het Waterschap De Dommel het symposium "Kokerjuffers/schietmotten als indicatoren van waterkwaliteit, biodiversiteit en herstel" georganiseerd. In de afgelopen jaren hebben kokerjuffers en schietmotten steeds meer aandacht gekregen van waarnemers, onderzoekers en beheerders.
Op het symposium zal tevens het boek "De schietmotten van de Benelux" officieel worden gepresenteerd.
Je kunt je aanmelden per e-mail bij m.sanabria@aquon.nl.
Wij zien er naar uit u in Boxtel te ontmoeten!
Namens de organisatie:
Mark Scheepens (Waterschap de Dommel)
Maria J. Sanabria (AQUON)
David Tempelman
Programma (voorlopig)
| 10:00-10:30 |
Welkom, inloop met koffie en thee |
| 10:30-10:45 |
Welkomstwoord - Mark Scheepens (Waterschap de Dommel) |
| 10:45-11:15 |
10 jaar monitoring van Oligostomis reticulata - Mark Scheepens (Waterschap de Dommel) & Maria J. Sanabria (Aquon) |
| 11:15-11:45 |
Trichoptera en water kwaliteit - Wolfram Graf (Universiteit Wenen) |
| 11:45-12:00 |
Uitleg lunchpauze en middagprogramma - Mark Scheepens (Waterschap de Dommel) |
| |
|
| 12:00-13:00 |
Lunchpauze |
| |
|
| 13:00-13:30 |
Verspreiding van kokerjuffers in Europa DAET - Peter J. Neu (Trichoptera-specialist Trier) |
| 13:30-14:00 |
Trichoptera en biodiversiteit (Rode Lijst) - Alain Dohet (LIST instituut Luxemburg) |
| 14:00-14:45 |
Schietmotten en beekherstel - Ralf Verdonschot (WUR) |
| |
|
| 14:45-15:00 |
Pauze |
| |
|
| 15:00-15:45 |
Officiële presentatie boek "De schietmotten van de Benelux" - David Tempelman |
| 15:45-16:00 |
Symbolisch uitgave van het eerste boek aan Bas Higler - David Tempelman |
| 16:00-16:15 |
Uitreiking boeken contribuanten - Laura de Wilde |
| |
|
| 16:15-17:00 |
Borrel |
top
|
| Oproep: Gezocht nieuwe bestuursleden en voorzitter NEV |
Het bestuur van de NEV is op zoek naar een nieuwe Uitgever en een nieuwe Penningmeester. Wie meer willen weten over het Penningmeesterschap of de Uitgeverij, aarzel niet om het desbestreffende bestuurslid te benaderen. Naast deze twee bestuursfunctie is het bestuur nu ook op zoek naar een nieuwe voorzitter. Vanwege gezondheidsproblemen kan de huidige voorzitter zijn functie niet meer volwaardig vervullen. Hij heeft besloten zijn tweede termijn niet af te maken en ruimte te bieden aan nieuw, jong en energiek talent.
Als voorzitter van de NEV ben je een spin in het web van de Nederlandse entomologie. De NEV staat voor een constant groot aantal leden, voldoende financiën, internationaal gewaardeerde entomologische uitgaven, één van de grootste entomologische bibliotheken ter wereld en allerlei mogelijkheden om onderzoek naar insecten (zowel door professionals als door amateurs) te bevorderen en contacten tussen entomologen te verstevigen, o.a. via gespecialiseerde secties. De nieuwe voorzitter heeft de taak én de mogelijkheden om hier de komende jaren richting aan te geven in samenwerking met zes bestuursleden. We zijn wat dat betreft in een interessant tijdperk beland: overgang van publicaties op papier naar online; de roep om meer virtuele of hybride bijeenkomsten i.p.v. lijfelijke samenkomsten; wel of niet meedoen aan acties tegen de schrikbarende achteruitgang van insecten in de natuur; alleen leden ondersteunen of ook meer naar buiten treden en informatie over insecten s.l. uitdragen.
Technisch gesproken: de voorzitter leidt alle NEV-vergaderingen (10 bestuursvergaderingen, 4 landelijke bijeenkomsten waaronder de zomerbijeenkomst en de Algemene Leden Vergadering) en vertegenwoordigt de NEV 'in woord en geschrift' als daartoe aanleiding is, bijvoorbeeld bij het aangaan van samenwerkingen, afsluiten van contracten of het uitreiken van prijzen. Zij/hij biedt ondersteuning aan de andere zes bestuursleden waar dat nodig is, bijvoorbeeld bij onderhandelingen met uitgevers van NEV-tijdschriften, of aanvaarding van erfenissen via een notaris. De voorzitter wordt in functie benoemd en hoeft volgens de statuten geen lid te zijn van de NEV. Enige entomologische belangstelling is natuurlijk wel een pre. De functie is onbezoldigd, maar alle nodige reis- en verblijfskosten worden vergoed.
De voorzitter van de NEV is tevens voorzitter en lid van het dagelijks bestuur van de Uyttenboogaart-Eliasen Stichting en de Van Groenendael-Krijger Stichting, die behoorlijke sommen geld beschikbaar hebben voor de bevordering van de entomologie. Deze stichtingen houden doorgaans twee vergaderingen per jaar, aansluitend op een NEV-bestuursvergadering.
Kortom: een boeiende en afwisselende functie waarbij je daadwerkelijk iets kunt betekenen voor de entomologie in Nederland. Wil je meer weten? Graag! Neem contact op met de huidige voorzitter Peter Koomen via voorzitter@nev.nl. De NEV kent geen glazen plafond!
top
|
| Studieweek: Insecten |
Van 1 juli t/m 7 juli 2023 organiseert de KNNV een studieweek Insecten in Gorssel. Voor natuurliefhebbers die zich een week in de wereld van de insecten willen verdiepen is dit een uitgelezen kans. Hiervoor worden excursies, oefeningen in het veld en korte lezingen georganiseerd. Deze week is bedoeld voor mensen die nog niet veel weten maar wel geïnteresseerd zijn in insecten en hun bescherming en daar ervaring mee op willen doen. Bij de studiereis is een starterskit inbegrepen. Een week waar een actieve houding van de deelnemers wordt verwacht.
Met deze studieweek krijgen de deelnemers inzicht en ervaring in de diverse groepen van insecten en hun rol in de Nederlandse natuur, en gaan ervaring opdoen met:
- vangstmethoden;
- fotograferen van insecten;
- determineren;
- diverse land- en waterbiotopen;
- waarneming.nl en ObsMapp.
De standplaats is de Stayokay in Gorssel (Gelderland), een Noors jachthuis dat de koning van Noorwegen aan koningin Wilhelmina heeft geschonken. De Stayokay ligt circa vijf kilometer ten oosten van bebouwde kom van Gorssel in de kring van Dorth. De gebieden die bezocht worden: de Gorsselse Heide, landgoed Dorth, een biologisch groentetuin, de Dortherbeek en de directe omgeving van de Stayokay. Hier is een gevarieerd aanbod van planten, struiken en bomen die de nodige insecten herbergen en die het verschil tussen natuur- en cultuurlandschap laten ervaren. Het verplaatsen gaat lopend en per fiets.
Voor meer informatie kun je contact opnemen met secretaris@arc.knnv.nl o.v.v. studiereis Insecten. Inschrijven vóór 1 april 2023.
top
|
| Excursies en bijeenkomst: Wantsenstudiegroep Natuurhistorisch Genootschap in Limburg |
Onder voorbehoud hierbij het voorlopige programma van de wantsenstudiegroep. Het definitieve programma zal op de vergadering van 20 april worden vastgesteld. Uiteraard is het programma ook afhankelijk van het verkrijgen van de benodigde vergunningen van de terreinbeheerders. Maar deze data kun je alvast in je agenda zetten.
Bijeenkomst
20 april bijeenkomst Wantsenstudiegroep (IVN ruimte Genootschap), Kapellerpoort 1, Roermond.
Voorlopig programma
- Uyttenboogaart-Eliasenprijs Berend Aukema
- Stand van zaken boek Pentatomomorpha van Limburg
- Nieuwe soorten in Limburg 2022
- Binnenkort te verwachten nieuwe soorten
Excursieprogramma
- 12 mei - Ecoduct Weerterbergen, Weert
- 26 mei - Holtmühle/Groeve Wambach, Tegelen
- 17 juni - Genootschapsweekend: Lichtenberg/Cannerhei Pietersberg, Maastricht
- 30 juni - Meggelveld, Thorn
- 14 juli - Bemelerberg, Bemelen
- 28 juli - Heimansgroeve/Bellet, Cottessen
- 11 augustus - Schlangenberg, Aachen
- 25 augustus - Mookerheide, Mook
- 8 september - ENCI groeve Pietersberg, Maastricht (waterwantsen)
Voor de aanmeldprocedure en de definitieve data zie de email enkele weken tevoren of het Natuurhistorisch Maandblad.
top
|
| Online cursus: Wilde bijen |
Aculea, de wilde bijen- en wespenwerkgroep van de Belgische organisatie Natuurpunt, start 7 maart met een online-cursus "Wilde bijen".
Jij kent minstens één van de ongeveer 400 soorten bijen in België; de honingbij! En er hangt vast een bijenhotel in je tuin voor al die andere "wilde bijen". Maar wat zijn "wilde bijen"? Dat is een rijke en gediversifieerde groep, elk met zijn eigenheden waar veel over te vertellen valt. De ene graaft een nestje in het zand, de andere huist in een holle rietstengel of gebruikt een oude kevergang in een stuk hout als kraamkamer.
Wil je kennismaken met die 399 andere soorten, en meer te weten komen over de dagelijkse gasten in je tuin? In deze cursus leer je wilde bijen op naam brengen en bekijken we hun fascinerende levenswijze. Zo kom je alles te weten over roodgatjes en geeltipjes, zilveren fluitjes en gouden slakkenhuisbijen. In 4 weken leer je de wilde bijen herkennen en bekijken we hun levenswijze, nestplaatsen en voedselvoorkeur. Je krijgt ook praktische tips voor de eigen tuin.
Opzet
Je krijgt bij aanvang van de cursus toegang tot een online leeromgeving. Vanaf 7 maart krijg je elke week toegang tot nieuwe modules met videomateriaal, oefeningen en extra's. Deze kan je op eigen tempo doorlopen. Er zijn geen vaste tijdstippen. Doorheen deze periode van vier weken beantwoord onze expert Joeri je vragen via het forum. We ronden af net voor de paasvakantie.
Prijs
Voor deze cursus zijn verschillende tarieven van toepassing
- Steuntarief: met een paar extra euro maak je onze activiteiten betaalbaar voor iedereen - 48 euro
- Steuntarief leden | Standaardtarief niet-leden: dekt de kosten van je cursus - 42 euro
- Ledentarief: als lid van Natuurpunt kan je genieten van een korting - 36 euro
- Sociaal tarief: voor wie het wat minder breed heeft - 20 euro
Meer informatie is te vinden op de website van Natuurpunt.
top
|
| Verkiezing: Insect van het jaar |
Taxon Foundation wil het belang benadrukken van de allerkleinste diertjes.
Daarom organiseren we i.s.m. EIS Kenniscentrum Insecten, de Nederlandse Entomologische Vereniging en Naturalis Biodiversity Center het project Insect van het Jaar.
Op deze website is nu mogelijk jouw favoriete insect te nomineren. Die maakt dan kans één van de vijf te worden die gaan meedingen in de verkiezing van 2023!
Vertel ons wat de soort zo bijzonder maakt en upload zo mogelijk een foto of tekening.
top
|
| Ongewervelden in de pers |
Kleine diertjes uit de Zwarte Zee in de IJssel
Al sinds de middeleeuwen is de IJssel een belangrijke vaarroute die verre landen aan elkaar verbindt. Toch ziet deze er tegenwoordig heel anders uit. De brede waterweg met zandoevers en natte bossen heeft plaatsgemaakt voor een diepe vaargeul met stortstenen kades. Dat heeft veel invloed gehad op wat er langs de rivier leeft, ook op de allerkleinste wezens: de macrofauna.
Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zaterdag 17 december is hier te bekijken.
Overwinterende sluipwespen
Als de temperatuur onder de 5 graden Celsius zakt, trekken veel insecten zich terug voor een 'winterslaap'. Met de Vlaamse liefhebber Fons Verheyde gaan we op zoek naar 'slapende sluipwespen' in het bevroren Ulvenhoutse Bos. De vele dode bomen die daar staan, na het herstel van oude kwelstromen, blijken een walhalla voor insecten zoals de dikbeksluipwesp.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 25 december is hier te beluisteren.
Parasitaire gal verrijkt natuur
Een gal is wildgroei bij planten die wordt veroorzaakt door parasieten. In deze wildgroei zijn de parasieten veilig én vinden ze voldoende voedsel. Gallen hebben amper negatieve invloed op de plant, integendeel, ze verrijken de natuur juist volgens gallenexpert Matthijs Courbois. Nu veel bomen bladloos zijn, zijn een aantal soorten goed te vinden. In de Wageningse uiterwaarden zoekt Matthijs naar deze winterse gallen. Verslaggever Gert Elbertsen volgt hem daarbij op de voet.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 25 december is hier te beluisteren.
Nieuwe vlinders ontdekt in collectie Naturalis
Rob de Vos, collectiemanager vlinders van Naturalis is een gelukkig man. Twee jaar geleden ontdekte een van zijn stagiaires een nieuwe vlindersoort en dit jaar is het helemaal feest: stagiaire Linda Vink ontdekte maar liefst drie nieuwe soorten. Verslaggever Merlijn Schneiders zoekt de dolgelukkige stagebegeleider en zijn stagiair op in Naturalis.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 15 januari is hier te beluisteren (vanaf 44:35).
Insecten in de vogelkijkhut
Het is guur en koud buiten. Voor de meeste insecten valt er op dit moment niks te halen in de natuur. Ze zitten rond deze tijd van het jaar dus ook het liefste binnen te wachten tot het beter wordt. De winterrust, noemen insectenkenners dat. En stilzittende insecten kun je goed van dichtbij bekijken! Onze verslaggever Pleun Aarts gaat mee zoeken, op een wel heel onverwachte plek...
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 15 januari is hier te beluisteren (vanaf 1:10:00).
2000 soorten in je tuin
Natuurliefhebber Jochem Kühnen in Beek-Ubbergen is een paar jaar geleden begonnen met het tellen van alle plant- en diersoorten die hij in zijn tuin tegenkomt. Behalve de planten die hij ooit zelf in z'n tuin heeft geplant. Verslaggever Henny Radstaak was al eens bij hem in juni 2020. Toen zat Jochem op al 1152 soorten...
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 15 januari is hier te beluisteren (vanaf 1:20:40).
Wintermuggen
Micha d'Oliviera vertelt over de herkenning en het leven van wintermuggen.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 15 januari is hier te beluisteren (vanaf 2:08:00).
Leer de kunst van het wetenschappelijk illustreren in Maastricht
De spieren van een leeuw, de bijttechnieken van een haai of de levenswijze van een boshommel. Het zijn zo maar een paar voorbeelden van wetenschappelijke illustraties die afgelopen jaren werden gemaakt door studenten in Maastricht. Hier kun je namelijk, als enige plek in Europa, een opleiding volgen om wetenschappelijk te tekenen. En dan is het ook nog de enige ter wereld die zich ook richt op het dierenrijk.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 22 januari is hier te beluisteren.
Zombiemieren
Jaren geleden ziet microbioloog Charissa de Bekker de BCC documentaire Planet Earth. Wanneer ze een fragment over zombiemieren voorbij ziet komen, is ze meteen verkocht door de griezelige schoonheid van dit fenomeen. Ze besluit onderzoek te gaan doen naar deze mieren en vertrekt naar daarvoor naar Florida. Nu is ze terug bij de Universiteit Utrecht en zit ze bij ons aan tafel.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 22 januari is hier te beluisteren (vanaf 2:09:05).
2000 soorten in je tuin
Jochem Kühnen uit Beek-Ubbergen, bij Nijmegen, heeft maar liefst 2000 soorten in zijn tuin - vorige week hadden we hem al even kort aan de telefoon. Behalve de planten die uit zichzelf daar zijn gekomen telt hij natuurlijk de vogels, zoogdieren en amfibieën, maar vooral heel veel insecten. Verslaggever Henny Radstaak is bij Jochem Kühnen in de tuin...
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 22 januari is hier te beluisteren (vanaf 2:30:40).
Mieren lopen systematischer dan gedacht
Verkennende mieren lopen niet willekeurig maar meer als een meanderende rivier, ontdekten twee wetenschappers. Jinze Noordijk becommentarieert nieuw onderzoek.
Het artikel uit de Kijk van dinsdag 31 januari is hier te lezen.
Weinigpoten
We kennen allemaal de duizendpoot en de miljoenpoot. Maar je hebt ook de 'weinigpoot'. Onlangs werd, in een tuin in Bodegraven en nog een paar andere plekken, een schild-weinigpoot ontdekt. En dat is een nieuwe soort voor Nederland! Het is de tiende weinigpoot van ons land. Maar wat zijn het eigenlijk? We gingen op pad met bodemdieren-expert Matty Berg van de Vrije Universiteit.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 5 februari is hier te beluisteren (vanaf 2:32:00).
Vroege Vogels presenteert: Strand
Het strand is een geliefde én een dynamische plek. Ruben Smit neemt je in deze natuurdocumentaire mee in de wereld van de strandbroeders, de jacht van de zeestrandloopkevers en de boksende heremietkreeften. We volgen een familie dwergsterns die moeten overleven op een schelpenbank op de grens van water en land. Vanaf eind mei zoeken ze naar een geschikte plek om hun eieren uit te broeden. De wind, het zand, de hitte en de meeuwen, maar ook mensen (en hun honden) bedreigen de vogels en alle kleine diertjes die er leven. Alleen de allersterkste organismen zullen overleven.
De film uitgezonden door Vroege Vogels op zondag 5 februari is hier te bekijken.
Op de sofa
Wie is aan zet? Overheden, grote bedrijven, burgers? In Boven Water onderzoeken Maarten en Floor of we als samenleving kunnen veranderen en hoe we dat kunnen doen. In aflevering 4 van "Boven Water" is collega Theo Zeegers te horen, over onderzoek aan zweefvliegen en insectenachteruitgang in het algemeen.
De podcast uit het NRC van woensdag 8 februari is hier te beluisteren.
Kruiden en bloemen verstevigen de dijken van de toekomst
"Niet alleen de dijken worden daardoor steviger, maar ook de biodiversiteit die de laatste decennia enorm is achteruitgegaan wordt daarmee een handje geholpen", zegt Nils van Rooijen van Wageningen Universiteit. "Nederland heeft duizenden kilometers aan dijken, dat zouden allemaal snelwegen voor insecten kunnen worden". Vooralsnog wijzen de golftesten uit dat de bloem- en kruidenrijke dijken inderdaad veel steviger zijn dan de 'gewone' grasdijken. De wortels van tientallen verschillende kruidensoorten houden de dijk bij elkaar. De volgende stap is dat wordt gekeken welke kruidenmengsels het meest geschikt zijn om de dijken van de toekomst mee in te zaaien.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 12 februari is hier te beluisteren.
Zeesterren
Winterse strandenwandelaars zijn ze misschien tegengekomen; zeesterren. Ze liggen op dit moment volop op bepaalde Nederlandse stranden. Hoe deze eigenaardige dieren daar terecht zijn gekomen en hoe erg dat massale aanspoelen is, verteld Wilbert Kerkhof van de strandwerkgroep aan Vroege Vogels. Normaal gesproken leven de bodembewonende zeesterren net een stukje de zee in op de zogeheten vooroever. Niet alleen zeesterren leven daar, maar bijvoorbeeld ook zeesterren en talloze vissen. "Het moet daar krioelen van het leven", aldus Kerkhof.
Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 12 februari is hier te beluisteren (vanaf 2:10:50).
top
|
| Ongewervelden op Nature Today |
Winterjuffers
We krijgen bij De Vlinderstichting nog af en toe mailtjes en telefoontjes van mensen die een juffertje hebben gezien en dat heel bijzonder vinden in december. En zeker, de echte libellentijd is al weken voorbij, maar je kunt eigenlijk de hele winter juffers vinden. Als het zonnig en niet te koud is zijn ze ook soms actief.
Lees hier het bericht.
Geraniumblauwtje en tijgerblauwtje: geen invasieve exoten
Het geraniumblauwtje is een exoot in Europa, die in het zuiden als invasief wordt gezien. Ook in Nederland duikt dit blauwtje op. Dat geldt ook voor het tijgerblauwtje, maar dat is een soort die in Zuid-Europa een inheemse standvlinder is en die ook in ons land steeds regelmatiger wordt gezien.
Lees hier het bericht.
Tekenvirus verspreidt zich, kans op infectie zeer klein
Het tekenencefalitisvirus (TBEV) is een door teken overdraagbaar virus dat in grote delen van Europa en Azië voorkomt. Infectie kan leiden tot hersen(vlies)ontsteking en langdurige (neurologische) klachten. In 2015 is het virus voor het eerst gevonden op de Sallandse Heuvelrug. Verschillende varianten van het virus komen inmiddels in meerdere gebieden voor, maar de kans op infectie is zeer klein.
Lees hier het bericht.
Krillgarnalen in Nederland!
Kinderen met enige interesse in de natuur weten verrassend vaak het antwoord op de vraag: 'wat eten de grootste walvissen in zee?'. Het antwoord is: hele kleine garnaaltjes. Deze garnaalachtigen, krill genaamd, leven vooral in de open zee. Maar ze zijn nu ook ontdekt in de Oosterschelde.
Lees hier het bericht.
Rode Lijst Zweefvliegen in de maak
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft EIS Kenniscentrum Insecten opdracht gegeven om in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek een Rode Lijst voor de zweefvliegen te gaan opstellen. Het is voor het eerst dat voor deze groep van belangrijke bestuivers een Rode Lijst voor ons land opgesteld wordt. Het streven is dat de Rode Lijst eind 2023 gepubliceerd wordt.
Lees hier het bericht.
Meer dan een eeuw verandering van Nederlandse libellen
We hebben in Nederland, dankzij duizenden waarnemers, een grote hoeveelheid gegevens over libellen. Hierdoor weten we welke libellensoorten vooruitgaan en welke afnemen. Normaal gesproken berekenen we de trend vanaf begin jaren negentig, maar de veranderingen in de periode daarvoor blijven daarmee buiten beeld. We hebben nu de huidige trends in een historisch perspectief geplaatst.
Lees hier het bericht.
Naturalis-stagiaire ontdekt drie nieuwe vlindersoorten
Studente Linda Vink van de Aeres Hogeschool heeft tijdens haar stage bij Naturalis drie nieuwe soorten uilvlinders van Nieuw-Guinea beschreven. Op dit eiland zijn heel veel vlindersoorten, en maar weinig vlinderdeskundigen. Toch is het heel bijzonder dat er drie nieuwe soorten tijdens één stage werden ontdekt.
Lees hier het bericht.
Week van de wintermug
Het is een opvallende verschijning tijdens de wintermaanden: zwermen met dansende muggen op luwe plekjes. Zelfs als er sneeuw ligt kun je ze aantreffen! Maar wat zijn dit voor diertjes, die niet eens kunnen steken? Om dat eens uit te lichten, is het deze week de 'Week van de Wintermug'.
Lees hier het bericht.
Hoge temperatuur slecht voor overwinterende vlinders
Deze winter is, met een korte koude onderbreking, veel warmer dan gemiddeld. Dat betekent dat veel overwinterende vlinders uit hun winterslaap komen en dat is geen goed nieuws. Veel vlinders overwinteren als ei, rups of pop. Wat deze temperaturen daarvoor betekenen is helemaal onduidelijk. Zelfs als het nu weer snel kouder zou worden, is mogelijk het kwaad al geschied.
Lees hier het bericht.
Natuur op de stoep: zilvervisje en papiervisje
Insecten zijn koudbloedige dieren en daarom zul je er in de winter maar weinig zien op stoepplanten. Binnen is het warm en daar kun je ze wel vinden. Het zilvervisje is één van die insecten die in huizen leeft als kostganger: ze eten mee.
Lees hier het bericht.
Week van de winterjuffers
Libellen kom je niet of nauwelijks tegen in de winter, want ze zijn vrijwel allemaal larve of eitje in of bij het water en die zie je niet gemakkelijk. Toch zijn er twee juffertjes die nu, in de winter, als libel aanwezig zijn. Dat zijn de vrij algemene bruine winterjuffer en de zeldzame noordse winterjuffer. Daarom is het nu de week van de winterjuffers.
Lees hier het bericht.
Pas op de plaats voor het scheefbloemwitje
In 2015 verscheen het eerste scheefbloemwitje in ons land en in de jaren erna was er sprake van een zeer sterke uitbreiding. Inmiddels is dit witje al verspreid door vrijwel het hele land gezien, maar in het afgelopen jaar, 2022, is de sterke uitbreiding wel tot stilstand gekomen.
Lees hier het bericht.
Hoe was het libellenjaar 2022?
We blijven maar te maken hebben met extremen. De zomers van 2018, 2019 en 2020 waren erg droog, daarna volgde een uitermate natte zomer in 2021 en 2022 was weer extreem droog. In het beheergebied van Waterschap Rijn en IJssel werd in 2022 zelfs het grootste maximale neerslagtekort in zestig jaar gemeten. Hoe reageren de libellen hierop?
Lees hier het bericht.
Uitbundig mosdiertje: een nieuwe exoot in zoet water
Het zoetwatermosdiertje Hislopia prolixa werd in 2011 in Japan ontdekt en beschreven. Nu, tien jaar later, verschijnt het voor het eerst in Europa. Gaat deze gloednieuwe exoot de wereld veroveren?
Lees hier het bericht.
Nachtvlinderjaar 2022, meer dan een miljoen waarnemingen!
Dat nachtvlinders populair zijn, zien we aan de enorme toename aan waarnemingen. In 2022 zijn we de magische grens van 10.000.000 waarnemingen in Noctua, de meest complete nachtvlinderdatabase in beheer van de Werkgroep Vlinderfaunistiek en De Vlinderstichting gepasseerd. Alleen in 2022 waren er maar liefst 1,14 miljoen nachtvlinderwaarnemingen. Hoe was het gesteld met de nachtvlinders in 2022?
Lees hier het bericht.
Dagvlinders herkennen is niet moeilijk
Veel mensen houden van vlinders, vinden ze mooi en gaan graag op pad om ze te zien te krijgen. Voor een goede bescherming is het ook belangrijk dat we weten welke soorten waar voorkomen. Daarom vragen we mensen om de vlinders die ze zien door te geven. Vaak krijgen we als antwoord: "Ja, maar ik kan ze niet uit elkaar houden". Daarom kunt u bij De Vlinderstichting herkenningskaarten downloaden.
Lees hier het bericht.
Gastheren geven vorm aan piepkleine erwtenkrabbetjes
Erwtenkrabbetjes komen voor in veel verschillende gastheer-soorten: mosselen, zeekomkommers, zee-egels, en ga zo door. Elk van deze micro-leefomgevingen heeft zijn eigen 'selectiedruk' - het ene erwtenkrabbetje kan beter leven in een specifieke gastheer dan het andere. De meeste krabbetjes zijn hierdoor geëvolueerd tot ware specialisten, en dat is ze aan te zien.
Lees hier het bericht.
Eerste vondsten van de schildweinigpoot in Nederland
Weinigpoten zijn verwant aan duizendpoten en miljoenpoten. Het zijn hele kleine bodemdieren en het is daarom niet verwonderlijk dat er weinig over bekend is. Er zijn wereldwijd slechts enkele specialisten die deze dieren bestuderen. Weinigpoten zijn pas in 2004 voor het eerst uit Nederland gemeld. Met de vondst van de schildweinigpoot zijn er nu tien soorten uit ons land bekend.
Lees hier het bericht.
Vier jaar BIMAG: 'Boeren Insecten Monitoring Agrarisch Gebied'
Afgelopen vier jaar hebben 115 zeer gemotiveerde agrariërs nacht- en dagvlinders geteld op hun boerenbedrijf. Zij verzamelden hiermee belangrijke informatie over de vlinderstand op het platteland. Door nachtvlinders te monitoren op erf, regulier beheerde percelen en percelen met een natuurmaatregel toonden zij de positieve invloed van natuurvriendelijke maatregelen aan op hun bedrijf.
Lees hier het bericht.
top
|
| Nieuws van Bestuivers.nl |
Op naar een zandhommelzuidas!
De zandhommel is in Nederland een zeer zeldzame soort (Rode Lijst: Ernstig bedreigd) en een icoonsoort voor de provincie Zuid-Holland. Ze komt alleen nog voor in een tweetal geïsoleerde kerngebieden - het Haringvliet en de Biesbosch - en is ernstig bedreigd in haar voortbestaan door gevaren als genetische verarming en de kwetsbaarheid van de kleine populaties. In de laatste jaren is in diverse onderzoeksprojecten kennis verzameld over de zandhommel. De aandacht voor de soort leidde tot de vorming van het concept Zandhommelzuidas: een verbinding tussen de twee resterende populaties via de zuidrand van de Hoeksche Waard. Dit rapport brengt verslag uit van de eerste stap in de realisatie van deze 'zuidas'. In 2022 is daarvoor een tweedelig veldonderzoek gedaan door onderzoekers van EIS Kenniscentrum Insecten. Het gedragsonderzoek in en rond de Korendijkse Slikken leerde ons meer over de behoeften van de zandhommel. Het tweede deel, de gebiedsinventarisatie, bestond uit een verkenning van de gehele zuidrand van de Hoeksche Waard en de noordoostrand van Goeree-Overflakkee om de kansen voor de zandhommel in kaart te brengen.
Uit de resultaten blijkt dat de zandhommel foerageert op een diversiteit aan planten, waarbij vlinderbloemigen (vooral klavers en wikkes), gewone smeerwortel en distels van bijzonder belang lijken. De locatie van de nesten is nog grotendeels onbekend, maar de eerste signalen wijzen op een voorkeur voor plekken met een structuurrijke en tijdens ten minste de lente en zomer onverstoorde vegetatie. Vanwege de grote actieradius van hommels moet er een groot en stabiel leefgebied beschikbaar zijn. In het projectgebied wordt de zandhommel momenteel vrijwel nooit op meer dan zo'n 500-1000 meter van de buitendijkse natuurgebieden gezien, veruit de meeste waarnemingen worden gedaan in en rond grote natuurterreinen.
Op basis van de resultaten geeft het rapport aanbevelingen voor inrichting en beheer van de gebieden langs de 'zandhommelzuidas'. De zuidrand van de Hoeksche Waard biedt unieke aanknopingspunten voor de bescherming van de zandhommel. Veel van de gewenste aanpassingen betreffen een proces van jaren, waarvoor veel overleg nodig is met alle betrokken partijen. Het realiseren van de Zandhommelzuidas is echter essentieel, niet alleen voor de zandhommel maar ook voor de talloze andere dieren, waaronder landelijk bedreigde soorten zoals de patrijs, veldleeuwerik, gewone oliekever, moshommel en argusvlinder. Het rapport is hier te lezen.
Wat moet er in een bloemenmix? 
Zaadmengsels voor bloemrijke bermen en akkerranden, je kunt ze her en der aanschaffen. Sommige zijn uit den boze omdat ze met behulp van bestrijdingsmiddelen tegen insecten geteeld zijn. Dat je die niet moet hebben, is duidelijk. Maar welke gifvrije zaadmengsels moet je dan wel gebruiken? Welke plantensoorten leveren het meeste op voor bijen en andere bloembezoekende insecten? Met deze vraag onderzochten Britse onderzoekers de populariteit van enkele verschillende zaadmengsels onder wilde bijen.
De Britten onderzochten vier zaadmengsels. Twee er van zijn standaardmengsels die veel gebruikt worden in Britse projecten voor agrarisch natuurbeheer. De twee andere werden door de onderzoekers zelf ontwikkeld op basis van eigen onderzoek en gepubliceerde onderzoeksliteratuur. Voor elk van deze mengsels stelden zij vast hoeveel bijen de bloemen bezochten en tot hoeveel verschillende soorten deze behoorden.
Eén van de eigen zaadmengsels van de onderzoekers leverde het meeste op, zowel voor hommels als voor solitaire bijen en zowel in aantallen exemplaren als in aantallen soorten. Slechts 11 plantensoorten waren nodig om alle tijdens het onderzoek aangetroffen wilde bijensoorten van voedsel te voorzien. De top 3 in dit onderzoek bestond uit paardenbloem, speerdistel en peen. Net als in eerdere onderzoeken bleken dus algemene, inheemse plantensoorten het meest in trek bij de bijen.
Het artikel is hier te lezen (open access).
Overige berichten
Menno Reemer
top
|
| Entomologische Tabellen 14: De schietmotten van de Benelux |
Binnenkort verschijnt alweer de 14e Entomologische Tabellen: De schietmotten van de Benelux. Schietmotten zijn vlinderachtige insecten met behaarde vleugels. De larven leven in het water en staan bekend als kokerjuffers. Het zijn belangrijke indicatoren voor de ecologische kwaliteit van het water. Schietmotten worden 's nachts aangetrokken door licht en verschijnen dan op de lakens van nachtvlinderonderzoekers.
Deze publicatie bevat de eerste determinatietabel voor de schietmotten van de Benelux. De tabel valt uiteen in 21 deeltabellen, grotendeels gebaseerd op de zogenaamde sporenformule. Het aantal sporen per poot is namelijk essentieel voor de determinatie. De tabellen worden geïllustreerd met talloze originele foto's en lijntekeningen.
Uit de Benelux zijn 232 soorten schietmotten bekend: 182 in Nederland, 215 in België en 189 in Luxemburg. Verder zijn 11 soorten uit aangrenzende gebieden opgenomen. In de soortbesprekingen wordt de kennis per soort samengevat, inclusief notities over de habitat en zeldzaamheid. Van veel soorten is een veldfoto opgenomen. Hopelijk zal deze uitgave de studie van deze interessante insecten stimuleren en ook bijdragen aan het behoud van hun leefgebieden.
Het boek wordt op 31 maart op het symposium "Kokerjuffers/schietmotten als indicatoren van herstel, waterkwaliteit en biodiversiteit" gepresenteerd.
NB: De tabel zal pas na het symposium worden verstuurd aan de NFM-abonnees en de NEV-leden die toezending in hun NEV-account hebben aangegeven. Ook bestellingen worden pas na het symposium verwerkt.
Tempelman, D., K. Lock, M.J. Sanabria, C. Zuyderduyn & B. Koese 2022
De schietmotten van de Benelux (Trichoptera)
Entomologische Tabellen 14: 1-408
top
|
| The genus Carabus in Belgium (Coleoptera: Carabidae) |
Ief Peeters schreef zijn ervaringen en kennis over het genus Carabus in België op in een boek van 260 pagina's. De tekst is vanwege de internationale belangstelling voor dit loopkevergenus in het Engels opgesteld.
Het boek is systematisch opgezet en bevat, behalve een inleiding, achttien hoofdstukken over de morfologie, de biologie en de historische en actuele verspreiding in België van alle Belgische Carabus-soorten. Ook wordt aandacht besteed aan hun rol als predatoren, als prooien van vogels, insectenetende zoogdieren en reptielen, en hun parasieten zoals mijten en bepaalde wormen.
In hoofdstuk 8 worden de zestien soorten die ooit in België zijn waargenomen uitvoerig besproken. Sommige van deze soorten zijn bedreigd of al uitgestorven. Het boek bevat tevens 389 kleurenfoto's.
Peeters, I. 2022
The genus Carabus in Belgium (Coleoptera: Carabidae)
Vlaamse Vereniging voor Entomologie
top
|
| Mijn 1000 soortentuin - Vind alles dat in je tuin vliegt, kruipt, loopt, zwemt en groeit |
In tuinen leven veel meer soorten dieren en planten dan je denkt. Luc Hoogenstein ging de uitdaging aan om binnen een jaar 1000 soorten in zijn tuin waar te nemen. Deze zoektocht overtrof zijn stoutste verwachting; maar liefst 1500 soorten trof hij aan in zijn heel gewone stadstuin!
Hoe? "Mijn 1000 soortentuin" is een praktische handleiding, waarin Luc beschrijft wat je nodig hebt om zoveel soorten in je eigen tuin te vinden - van boeken en websites tot loepjes, mobiele telefoon en apps - en geeft hij tips-and-tricks om planten, vogels, libellen, vlinders en nachtvlinders, bodemdieren, korstmossen, mossen en zoogdieren te vinden of in je tuin te 'lokken'. Dit alles doorspekt hij met humorvolle anekdotes.
In het boek is ook een zoekkaart opgenomen waarmee je zelf aan de slag kunt in jouw eigen tuin.
Hoogenstein, L. 2023
Mijn 1000 soortentuin - Vind alles dat in je tuin vliegt, kruipt, loopt, zwemt en groeit
Noordboek, 208 pp.
top
|
| British and Irish Stoneflies (Plecoptera) |
Plecoptera (steenvliegen) vormen een belangrijk onderdeel van de Britse en Ierse zoetwateren en komen het meest voor in schone bovenloopstromen en op steenachtige en rotsachtige oevers van meren. Dit boek biedt sleutels voor zowel de imago's als de larven van de 35 soorten die in Groot-Brittannië en Ierland voorkomen.
Daarbij bevat het boek informatie over hun verspreiding inclusief verspreidingskaarten, de levenswijze en ecologie. Het boek vormt een omvangrijke bron van bestaande en nieuwe kennis over steenvliegen voor iedereen die geïnteresseerd is in zoetwaterecologie en entomologie.
Macadam, C.R., H.B. Feeley & J. Doe 2022
British and Irish stoneflies (Plecoptera). Key to the adults and larvae with notes on their distribution, life histories and ecology
Freshwater Biological Association Scientific Publications 73: 1-215
top
|
| Bees of the world. A guide to every family |
De meeste mensen stellen zich bij bijen alleen de westerse gedomesticeerde honingbij voor, insecten die in grote, sociaal complexe samenlevingen leven in een korf met een enkele koningin en duizenden werksters. Maar deze bekende bij is slechts een van de meer dan 20.000 soorten bijen - en bijna geen een van die wilde bijen lijkt op de honingbij. In Bees of the World schetst Laurence Packer, een van 's werelds meest vooraanstaande experts op het gebied van wilde bijen, de verbazingwekkende diversiteit van bijen - van grootte en uiterlijk tot nesten en sociale organisatie.
Bees of the World biedt duidelijke, nauwkeurige beschrijvingen van de zeven bijenfamilies en presenteert alle belangrijke informatie over hun genera, leefwijzen en -gebieden. Het boek is geïllustreerd met bijzondere en vaak zeldzame foto's die bijen laten zien in hun natuurlijke leefgebieden - foerageren, nestelen, hun larven, en meer. Het boek onthult de geheimen van deze buitengewone insecten, evenals hun belang in het wereldwijde ecosysteem en de manieren waarop mensen kunnen helpen om ze te beschermen.
Packer, L. 2023
Bees of the world. A guide to every family
Princeton University Press, 240 pp., 217 kleurenfoto's
top
|
| The lives of beetles. A natural history of Coleoptera |
Met zo'n 400.000 soorten behoren kevers tot de grootste en meest succesvolle groepen organismen op aarde Ze zijn goed voor ongeveer een vijfde van alle planten- en diersoorten. Geen enkel ander dier vertoont zo'n buitengewoon scala aan grootte, vormen en kleuren. Ze zijn vaak klein, stevig en compact en zijn ongelooflijk goed uitgerust om voedsel te vinden, zich voort te planten en predatoren te vermijden. Bovendien zijn hun rollen als herbivoren, predatoren en recyclers van cruciaal belang voor de duurzaamheid van terrestrische ecosystemen. In dit rijkelijk geïllustreerde boek presenteert keverexpert en auteur Arthur Evans een uitnodigende en uitgebreide introductie in het fascinerende leven van de kevers op aarde.
The Lives of beetles is algemeen van opzet en zit vol met de nieuwste wetenschappelijke bevindingen die op een toegankelijke manier gepresenteerd worden. Afzonderlijke hoofdstukken behandelen de vorm en functie van kevers; evolutie, diversiteit, classificatie en verspreiding; communicatie, reproductie en ontwikkeling; voedingsgewoonten; toepassingen in de geneeskunde, wetenschap en technologie; en studie en bescherming. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met negen geïllustreerde profielen die de levens belichten van enkele van 's werelds mooiste en interessantste soorten. Het boek bevat ook een up-to-date classificatie van de families, een verklarende woordenlijst en suggesties voor verder lezen.
Evans, A.V. 2023
The lives of beetles. A natural history of Coleoptera
Princeton University Press, 288 pp., 150+ kleurenfoto's
top
|
| Ticks. Biology, ecology, and diseases |
Dit boek geeft een gedetailleerd overzicht van de fascinerende wereld van de biologie en ecologie van teken. De auteur bespreekt de overdracht van ziekten op mensen en vee, beoordeelt de impact van menselijk gedrag en klimaatverandering op de tekenbiologie en beschrijft hoe dit de toekomstige overdracht van ziekten zal beïnvloeden.
Het boek, geschreven door een expert op het gebied van teken en door hen overdraagbare ziekten, onderzoekt de unieke biologie van teken en hoe het de overdracht van enkele van de meest verwoestende ziekten beïnvloedt. In diverse hoofdstukken geeft het boek up-to-date informatie over de onderlinge relatie tussen teken en de gewervelde dieren waarmee ze zich voeden.
Daarnaast bevat het boek informatie over recente wetenschappelijke ontdekkingen rond teken, inclusief reviews over bestrijdingsmethoden en ziekteoverdracht. Andere secties behandelen de recente opkomst van door teken overgedragen ziekteverwekkers, waardoor dit boek een ideale informatiebron is voor geïnteresseerde wetenschappers, clinici, dierenartsen en experts op het gebied van tekenbiologie.
Johnson, J. 2022
Ticks. Biology, ecology, and diseases
Academic Press, 244 pp.
top
|
| In the past 100 years dragonflies declined and recovered by habitat restoration and climate change |
Er is in Nederland een grote hoeveelheid gegevens over libellen beschikbaar. Hierdoor is goed bekend welke libellensoorten vooruitgaan en welke afnemen. Normaal gesproken wordt de trend voor libellen berekend vanaf begin jaren negentig, maar de veranderingen in de periode daarvoor blijven daarmee buiten beeld. Recent is een artikel verschenen waarin de huidige trends in een historisch perspectief geplaatst worden. De analyse is gebaseerd op Nederlandse libellengegevens van meer dan 100 jaar.
Uit de analyse blijkt dat libellen in de periodes 1850-1950 en 1975-1990 als gevolg van verslechtering van de waterkwaliteit sterk afgenomen zijn. In de periode daarna werden sterke stijgingen gemeten, waarbij veel soorten hun eerdere achteruitgang compenseerden. De factoren die een rol speelden bij deze veranderingen, verschoven in de loop van de tijd. Tot 1975 namen libellensoorten af als gevolg van verslechtering van de watersystemen. Na 1975 droegen zowel klimaatverandering als habitatherstel bij aan het herstel van veel soorten. Het herstel van libellengemeenschappen was het meest succesvol in stromend water en het minst effectief in vennen.
Het artikel is gratis te downloaden van de website van Biological Conservation.
Strien, A.J. van & R.H.A. van Grunsven 2023
In the past 100 years dragonflies declined and recovered by habitat restoration and climate change
Biological Conservation 277: 109865
top
|
| Berlijnse slurfwatervlo in het Haringvliet |
Slurfwatervlooien (Bosminidae) zijn als familie eenvoudig te herkennen aan de tot een 'slurf' met het rostrum vergroeide eerste antennne. In het Haringvliet werd bij onderzoek naar zoöplankton onverwacht de Berlijnse slurfwatervlo Eubosmina berolinensis aangetroffen. Deze watervlo heeft haar verspreidingsgebied rond het zuiden van de Oostzee.
De vondst is ook verrassend omdat het een soort is van voedselarme tot matig voedselrijke, diepere meren, een habitat dat in Nederland zeldzaam is. Het Haringvliet was zeer voedselrijk in de jaren 1970, maar de voedselrijkdom is de laatste vijftig jaar sterk afgenomen en benadert nu een matig voedselrijk systeem dat voldoet aan de habitatvoorkeur van de Berlijnse slurfwatervlo.
Bron:
Soesbergen, M. & D. Jonker 2022
De watervlo Eubosmina berolinensis nieuw voor de Nederlandse fauna
Nederlandse Faunistische Mededelingen 58: 83-90
Foto: Martin Soesbergen.
top
|
| Een tweede sikkelsprinkhaan voor Nederland |
De zuidelijke sikkelsprinkhaan Phaneroptera nana is een soort uit Zuid-, Midden en Oost-Europa die zich naar het noorden uitbreidt en daarom al enige tijd in Nederland werd verwacht. De eerste Nederlandse waarnemingen werden gedaan door Rob Voesten in het buitengebied van Maashees op 16 september 2019. Dit werd echter door de sterke gelijkenis met de sikkelsprinkhaan Phaneroptera falcata pas bij controle van foto's op Waarneming.nl in oktober 2020 ontdekt.
Hoewel de zuidelijke sikkelsprinkhaan Nederland waarschijnlijk op eigen kracht zou kunnen bereiken, gaat het bij deze eerste waarnemingen in een boomkwekerij vermoedelijk om verplaatsing door de mens. Het feit dat deze sabelsprinkhaan in Californië een invasieve exoot is laat zien dat de soort zich met behulp van de mens succesvol buiten het natuurlijk verspreidingsgebied kan vestigen.
Bron:
Brekelmans, F.L.A., R.P.W.M. Voesten, B. Odé, A. Jacobs & K. Lock 2022
De zuidelijke sikkelsprinkhaan Phaneroptera nana nieuw voor Nederland en België (Orthoptera)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 58: 23-32
Foto: Floris Brekelmans.
top
|
| Gegolfde maskerbij bij Rhenen gevonden |
Maskerbijen doen op het eerste gezicht weinig aan bijen denken: ze zijn schaars behaard en overwegend zwart met een witte of gele tekening op kop en poten. Daarmee lijken ze meer op kleine wespjes dan op bijen. Ook hun gedrag wijkt af van de typische bij: ze hebben geen uitwendige structuren voor het verzamelen van stuifmeel en vervoeren dit in hun krop naar het nest.
In de zomer van 2021 werden op een braakliggend terrein bij Rhenen een mannetje en een vrouwtje gevangen van de gegolfde maskerbij Hylaeus sinuatus. Deze soort was nog niet eerder in Nederland aangetroffen. De Nederlandse én wetenschappelijke naam dankt deze soort aan de witte tekening op de kop van het mannetje, het zogenaamde masker waar dit bijengenus zijn Nederlandse naam aan dankt. De rand daarvan is namelijk naast de antenne-inplant karakteristiek golfachtig van vorm.
Bron:
Goudsmits, K. & J.T. Smit 2022
De gegolfde maskerbij Hylaeus sinuatus nieuw voor Nederland (Hymenoptera: Colletidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 58: 59-64
Foto: John Smit.
top
|
| Weinig bekend over nieuwe weinigpoot |
Weinigpoten behoren net als miljoenpoten en duizendpoten tot de veelpotigen. De meeste soorten zijn niet veel groter dan een millimeter en waarschijnlijk is er daarom maar weinig bekend over hun voorkomen en ecologie. Uit Nederland waren tot nu toe negen soorten bekend. Recent werd op twee locaties in Nederland de tiende soort ontdekt.
De eerste vondst van de schildweinigpoot Trachypauropus cordatus was op 17 december 2018 in een bosje in de Maas-uiterwaarden bij Eijsden de tweede op 26 oktober 2019 in een tuin te Bodegraven. Bij de laatste vondst gaat het waarschijnlijk om een introductie door menselijk toedoen. De schildweinigpoot heeft een overwegend zuidelijke verspreiding en de vindplaatsen in Nederland zijn de meest noordelijke in Europa tot nu toe.
Bron:
Berg, M.P., A. Krediet & G. Kamsteeg 2022
Eerste vondsten van de schildweinigpoot Trachypauropus cordatus voor Nederland (Myriapoda: Pauropoda: Eurypauropidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 59: 1-6
Foto: Gertjan Kamsteeg.
top
|
| Twee nieuwe springstaarten uit Leidse Hortus |
In verwarmde kassen van dierentuinen en botanische tuinen worden regelmatig nieuwe soorten voor de Nederlandse fauna ontdekt. Het gaat daarbij voornamelijk om kleine ongewervelden zoals mieren, spinnen en platwormen. Tropische soorten vinden in deze kunstmatige habitateilanden een veilig heenkomen. Ze komen hier veelal terecht door uitwisseling van planten tussen tuinen.
In 2021 werden in de tropische kassen van de Hortus botanicus in Leiden de springstaarten Sminthurides bifidus en Sminthurinus domesticus aangetroffen. Deze soorten waren nog niet eerder voor Nederland gemeld. Het oorspronkelijke verspreidingsgebied is onbekend. Nederland hoort daar in ieder geval niet bij want beide soorten komen in noordelijk Europa niet in de vrije natuur voor.
Bron:
Veen K.J. van & R.F.H.M. van Bezouw 2022
De springstaarten Sminthurides bifidus en Sminthurinus domesticus in de Hortus botanicus Leiden, nieuw voor Nederland (Collembola: Symphypleona)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 59: 7-12
Foto Sminthurinus domesticus: Roel van Bezouw.
top
|
| Sommige sluipvliegen houden van heet |
De familie der sluipvliegen telt 338 soorten in Nederland. Recent werden twee nieuwe soorten in Nederland gevonden en hiermee komt het totaal aantal soorten dat ooit in Nederland is vastgesteld op 340. In beide gevallen lijkt het te gaan om uitbreiding van het areaal als gevolg van klimaatverandering.
Spallanzia hebes werd voor het eerst waargenomen in Ede op 2 juli 2020 door Aat Schaftenaar. De meeste overige waarnemingen stammen ook uit Gelderland, maar inmiddels is de soort ook in Drenthe, Noord-Brabant en Limburg aangetroffen. De soort parasiteert op rupsen van uilen. Het tot nu toe enige exemplaar van Elomya lateralis werd in Hoenderloo gezien op 6 juni 2021 door Jorick van de Westeringh. Deze sluipvlieg parasiteert op een groot aantal soorten wantsen.
Bron:
Zeegers, Th., W. van den Hoven & J. van de Westeringh 2022
Zevende aanvulling op de naamlijst van Nederlandse sluipvliegen (Diptera: Tachinidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 59: 19-26
Foto Spallanzia hebes: Aat Schaftenaar.
top
|
| Groene bruine gaasvlieg duikt op |
In Landsrade werden in de zeer warme nacht van 19 op 20 juli 2022 tijdens het nachtvlinderen meerdere exemplaren van een opvallend getekende gaasvlieg op het laken aangetroffen. Het bleek te gaan om de groene bruine gaasvlieg Hemerobius marginatus, een nieuwe soort voor Nederland. In het veld is de groene bruine gaasvlieg goed te herkennen. Het is namelijk de enige vertegenwoordiger van de familie bruine gaasvliegen (Hemerobiidae) met een groene kleur.
Hierdoor lijkt deze soort enigszins op een soort van de familie groene gaasvliegen (Chrysopidae), maar de brede gevlekte vleugels sluiten die familie uit. De bruine groene gaasvlieg is voor de verandering nu eens niet een zuidelijke soort die naar het noorden oprukt. De soort heeft in Europa zijn zuidgrens in de Alpen en de Karpaten en is wijdverbreid in Noord-Europa.
Bron:
Ploeg, R., W.G. Oe & D. Drukker 2022
De groene bruine gaasvlieg Hemerobius marginatus duikt op in Zuid-Limburg (Neuroptera: Hemerobiidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 59: 13-18
Foto: Wouter Oe.
top
|
| Spinnen uit boomkronen |
In Nederland is nog maar weinig onderzoek gedaan naar de geleedpotige fauna van boomkronen. In 2021 zijn in De Kaaistoep bij Tilburg enkele bomen voorzien van vallen in de kroon. De Kaaistoep is mogelijk het best onderzochte stuk natuur van Nederland, maar dit onderzoek leverde desalniettemin zes nieuwe spinnensoorten voor het gebied op, waaronder twee nieuwe soorten voor Nederland.
Porrhoclubiona leucaspis was behalve een nieuwe soort voor Nederland ook de meest algemene spinnensoort in het onderzoek. Ze werd in alle boomsoorten gevangen en met alle valtypen. Van de andere nieuwe soort, Tuberta maerens, werd slechts één mannetje gevangen. Deze spin wordt ook in het buitenland nergens algemeen aangetroffen. Mogelijk heeft dit te maken met het feit dat ze gemiddeld minder dan drie eieren in een eizak legt, wat zeer laag is voor een spin.
Bron:
Noordijk, J. 2022
Twee voor Nederland nieuwe spinnensoorten, Porrhoclubiona leucaspis en Tuberta maerens, gevangen in boomkronen (Araneae: Clubionidae, Cybaeidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 59: 49-56
Foto Porrhoclubiona leucaspis: Jitte Groothuis.
top
|
| Asgrauwe roofvlieg laat zich zien |
Uit Nederland waren twee soorten roofvliegen van het genus Machimus bekend. Beide soorten hebben geheel zwarte dijen, maar de schenen zijn aan de basis rood gekleurd. In augustus 2019 ving de Duitse roofvliegenkenner Markus Gebel op de Sint-Pietersberg een Machimus-soort met geheel zwarte poten. Het bleek hier te gaan om de asgrauwe roofvlieg Machimus intermedius.
Deze soort heeft een lange vliegtijd en gedraagt zich opvallend: ze verplaatst zich vaak en gaat regelmatig op mensen zitten. Omdat de Sint-Pietersberg vaak door entomologen wordt bezocht is het niet voor te stellen dat de soort hier in het verleden niet opgemerkt zou zijn. Het gaat hier dus vrijwel zeker om een recente uitbreiding. Hiermee komt het aantal uit Nederland bekende soorten roofvliegen op 42.
Bron:
Broek, R. van den, E. de Bree & J. Mortelmans 2022
De asgrauwe roofvlieg Machimus intermedius nieuw voor de Nederlandse en Belgische fauna (Diptera: Asilidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 59: 27-36
Foto: Rick Geling.
top
|
|
top
|
| Van de redactie |
Dit is het achtenzestigste nummer van Tentakel, de digitale nieuwsbrief over ongewervelde dieren. Deze nieuwsbrief verschijnt onregelmatig naast de reguliere papieren EIS-nieuwsbrief.
In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@naturalis.nl.
De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare e-mailprogramma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/e-mailindeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw e-mailprogramma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser. Hier zijn ook alle reeds verschenen nummers beschikbaar.
Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw e-mailadres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.
U kunt onze nieuwtjes volgen door u aan te melden via onze pagina op Facebook.
Tentakel niet ontvangen: check voor heraanmelding of reactie eerst even de spambox.
Ed Colijn
top
|