Tentakel 34

Tentakel 34
Nummer 34 - 15 mei 2017

 
Zoektocht naar de uitgestorven gewaande slankpootvlieg Orthoceratium lacustre in Nederland: wie helpt mee?

Orthoceratium lacustre is een slankpootvlieg die in noordwest-Europa strikt gebonden is aan slikken en schorren en zilte graslanden. Tot voor kort was ze in België enkel en alleen bekend van Knokke, en meer in het bijzonder van het natuurreservaat Het Zwin, waar ze voor het laatst in 1978 was opgemerkt. Ze werd dan ook als 'Uitgestorven in Vlaanderen' bestempeld door Pollet (2000) ... tot ik midden vorig jaar een monster uit 2012 in handen kreeg waarin drie exemplaren aanwezig waren. In september 2016 werd terstond een kleine campagne op poten gezet waarbij drie potentiële leefgebieden van de soort in West-Vlaanderen werden onderzocht. En met succes, want in elk van de gebieden werd een gezonde populatie vastgesteld.

De situatie in Nederland is sterk vergelijkbaar: tot voor kort was de soort bekend van Terschelling en Ameland (Friesland), Ouddorp (Zuid-Holland) en Cadzand (Zeeland) met een laatste waarneming uit 1992. In 2012 vond Niels-Jan Dek evenwel een exemplaar van de soort in Yerseke Moer (Zeeland). De vraag blijft evenwel hoe wijd verbreid deze bijzondere vliegensoort wel is. Om dit te onderzoeken heb ik de hulp nodig van mijn collega-dipterologen, vandaar deze oproep.

Ik zet even de belangrijkste aspecten op een rijtje:
  • Waar (habitattype)? Zilte graslanden en slikken en schorren (vooral zeeaster-vegetaties op modderige plaatsen aan open poelen;
  • Wanneer? Vanaf juni tot augustus (2017), maar de beste maand is september!
  • Hoe? Je sleept de vegetatie af met een vliegennet, en de vangstopbrengst bewaar je in alcohol. Of je kunt ook witte of gele 'pan traps' plaatsen in zeeaster-vegetatie. Witte plastic potjes van hoeve-kaas of ijsroom, of botervlootjes kunnen uitstekend dienst doen als 'pan trap'. Deze vallen worden gevuld met zoutwater met detergent, ingegraven tot aan de bovenrand, en na een tweetal dagen leeggemaakt. De vangstopbrengst kan met een zeefje worden opgevangen of getrieerd en in alcohol bewaard. Zorg voor een duidelijk label met informatie over de localiteit, het gebied, de periode/datum, de methode, de verzamelaar, etc... De alcoholmonsters kunnen worden opgestuurd naar ondergetekende. Ik zorg voor de identificatie (ook van andere slankpootvliegen die eventueel in de monsters aanwezig zijn) en verwerk de resultaten tot een publicatie, waarin je als medewerker wordt vermeld.
Meedoen aan deze "queeste"? Stuur een mailtje naar mpollet.doli@gmail.com en ik neem contact met je op om te bekijken hoe we het best te werk kunnen gaan.

Marc Pollet

top

Moderator tijdlijn / Soortenexperts Jaarrond Tuintelling

Alle tuinen in Nederland tezamen vormen een potentieel natuurgebied dat 5x groter is dan de Oostvaardersplassen. Toch is de natuur in tuinen relatief onbekend. Om beter zicht te krijgen op welke soorten zich in tuinen voorkomen, en hoe het met ze gaat, is er sinds 2015 de Jaarrond Tuintelling. Bij de Jaarrond Tuintelling draait het om, zoals de naam al aangeeft, het jaarrond tellen in je tuin. Niet alleen vogels maar bijvoorbeeld ook vlinders, amfibieën, zoogdieren, insecten en planten. Iedereen kan hieraan bijdragen om beter zicht te krijgen op het leven in tuinen.

Maar de Jaarrond Tuintelling is meer dan tellen. Naast het tellen vind je er ook informatie over herkenning van soorten, het inrichten van een natuurvriendelijke tuin en kun je tuinervaringen en foto's delen met andere tellers op de eigen tijdlijn via tuintelling.nl. Voor de website zoeken wij vrijwilligers die
  1. ons willen ondersteunen met het beheer van de tijdlijn en
  2. zijn we op zoek naar specialisten die hun kennis met tuintellers willen delen.
Doel
Je helpt mee om van de Jaarrond Tuintelling een nog groter en blijvend succes te maken.

Functieomschrijvingen

Moderator Tijdlijn
De moderators zorgen voor een enthousiasmerende en sociale sfeer op de tijdlijn. Dat doen zij door het in de gaten houden van de berichten op de tijdlijn, enerzijds te reageren op berichten, tellingen en vragen (of deze onder de aandacht te brengen van experts als zij het antwoord niet weten) en anderzijds door zelf leuke berichten te plaatsen op de tijdlijn.

Functie eisen: plezier in online communicatie, humor, tact, flexibel, enthousiasme voor tuinen en alles wat daar leeft en bij voorkeur basiskennis van de meest voorkomende soorten in tuinen en/of natuurvriendelijke tuinen.

Tijdsinspanning: circa 1-2 uur per dag (flexibel verspreid), voor minimaal 1 vaste dag (meer mag) in de week, dag(en) uiteraard in overleg.

Soortenkenner Tijdlijn
De specialisten hebben kennis van 1 of meerdere soortgroepen die geteld worden voor de tuintelling en/of kennis van natuurvriendelijke tuinen en delen deze kennis door leuke inhoudelijke berichten te plaatsen over soorten en door te reageren om (herkennings-)vragen over soorten en/of vogelvriendelijke tuinen.

Functie eisen: specialistische kennis (herkenning en ecologie) van 1 of meerdere soortgroepen en/of kennis van natuurvriendelijke tuinen, enthousiasme om kennis (laagdrempelig) over te dragen, en leuk vinden om daar over te schrijven.

Tijdsinspanning: circa 1-2 uur per dag (inschatting), voor minimaal 1 vaste dag (meer mag) in de week, dag(en) uiteraard in overleg.

Waar
Je werkt vanuit huis op je eigen computer of tablet met internetverbinding.

Wanneer
De Jaarond tuintelling draait, jaar in jaar, uit 365 dagen en 24 uur per dag. We zijn op zoek naar vrijwilligers die bij voorkeur een groot gedeelte (uiteraard met uitzondering van vakanties en andere verlof) van het jaar, op 1 of meerdere vaste dagen per week beschikbaar zijn voor deze functies, voor hopelijk een langere periode.

Wat biedt Vogelbescherming
  • Begeleiding van de werkzaamheden
  • Onkostenvergoeding indien van toepassing (voor mogelijke bijeenkomsten, trainingen)
  • Vrijwilligersdag
  • Eindejaarsgeschenk
  • Korting in onze winkel
  • Vrijwilligers worden op de hoogte gehouden van vogelbescherming en de resultaten van de Jaarrond Tuintelling
  • Waardering en enthousiasme van de online tuintellers
Interesse?
Wil jij onderdeel uitmaken van onze enthousiaste club van tuintellers, en ervoor zorgen dat de tuintelling een groot succes wordt en blijft? Neem dan contact op met

Tel. 030-6937700, of reageer via het
webformulier vam het Servicecentrum, Vogelbescherming Nederland

De Jaarrond Tuintelling is een initiatief van Vogelbescherming, Sovon, De Vlinderstichting, EIS Kenniscentrum Insecten, Floron, Ravon en de Zoogdiervereniging.

top

Excursies Wantsenproject

Op 10 maart is officieel het Atlasproject wantsen van start gegaan. In 2019 moet het project leiden tot de publicatie van het vijfde en laatste deel in de serie "Verspreidingsatlas Nederlandse wantsen".

Waarnemingen van alle soorten wantsen zijn welkom maar het project richt zich vooral op de soorten van tien families: vuurwantsen, wolfsmelkwantsen, randwantsen, kromsprietwantsen, glasvleugelwantsen, viooltjeswantsen, graafwantsen, pantserwantsen, schildwantsen en kielwantsen.

Specialistische kennis is niet nodig en iedereen kan bijdragen aan dit project. Meer informatie over het project, de soorten en een link naar de veldgids wantsen staan op de projectpagina.

In het kader van het wantsenproject worden er in 2017 een groot aantal excursies georganiseerd. Deze staan open voor beginnend en gevorderde wants-o-logen. Wil je mee op een excursie stuur dan een berichtje naar Vincent Kalkman. Je ontvangt dan aanvullende informatie.

Excursies

Vr 19 - Zo 21 mei Bergen op Zoom e.o., Noord-Brabant KNNV Insectenwerkgroep Bergen op Zoom
Za 20 mei Liesbosch, Etten-Leur, Noord-Brabant Noord-Brabantse Vrijwilligersdag
Vr 2 - Ma 4 juni Grensmaas, Limburg Zomerbijeeenkomst Nederlandse Entomologische Vereniging / Wantsenkamp jeugdbonden voor Natuurstudie
Zo 18 juni Zwanenwater, Noord-Holland KNNV Noord-Holland
Za 24 juni Gaasterland, Friesland Fryske Feriening foar Fjildbiology
Za 1 juli Limitische Heide, Noord-Holland Zoektocht Zandzeggepantserwants Phimodera humeralis
Vr 25 augustus Korenburgerveen, Gelderland
Vr 1 - Zo 3 september Bergen op Zoom e.o. KNNV insectenwerkgroep Bergen op Zoom
Za 16 september Groevenbeekse heide, Gelderland Najaarsexcursie wantsen met de jeugdbonden
Za 30 september Haukerveld, Friesland KNNV Fryslân

top

Excursieprogramma Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie

Het excursieprogramma van de Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie (NVL) voor 2017 is bekend.

Ze zijn hier te vinden. Er zitten nog meer excursie-opties in de pen die later bekend zullen worden gemaakt.

Aanmelden kan vanaf nu en via bovenstaande link.

top

SnailSnap: maak een foto van een tuinslak en draag bij aan klimaatonderzoek


Kunnen planten en dieren zich wel snel genoeg aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering en verstedelijking? Naturalis, EIS Kenniscentrum Insecten en Waarneming.nl hebben de app SnailSnap ontwikkeld zodat iedereen nu op een eenvoudige manier kan meehelpen aan onderzoek naar deze vraag.

Het onderzoek richt zich op de gewone tuinslak (Cepaea nemoralis). Huisjes van de gewone tuinslak komen in veel verschillende kleuren voor. De kleur van het huisje bepaalt mede hoe goed de slak bestand is tegen hitte en droogte. Slakken met lichtere huisjes zullen bijvoorbeeld minder snel oververhit raken in de volle zon. Door klimaatverandering en verstedelijking wordt het steeds warmer in Nederland. Betekent dit dat tuinslakken dan ook lichter van kleur worden? Dit is één van de vragen die de onderzoekers hopen te beantwoorden met behulp van de SnailSnap-app.

De app is eenvoudig in gebruik. Door via de app een foto van een tuinslak te maken verzamelen gebruikers gegevens over de kleur en de locatie van de slak. Dankzij deze gegevens kunnen wetenschappers van Naturalis onderzoeken of en hoe tuinslakken zich aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering en verstedelijking.

De SnailSnap-app is vanaf nu te downloaden via Google Play. Om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen, volg de Facebook-pagina van Naturalis. Kijk voor meer informatie en voor instructies voor het maken van de foto's op snailsnap.nl.

top

Spin van het jaar 2017: Nuctenea umbratica

De keuze voor de Spin van het Jaar 2017, een project van de European Archnological Society, is dit jaar gevallen op Nuctenea umbratica. Dit is een vrij algemene wielwebspin, waar ook de bekende kruisspin toe behoort. Toch kennen weinig mensen hem, omdat het een nachtdier is. Overdag verborgen in een spleet onder een raamkozijn of schutting, vaak ook onder boomschors, 's nachts in zijn web. De Nederlandse naam zou schaduwwielwebspin moeten zijn als je de wetenschappelijke naam gewoon vertaald, maar plat vertaald heet hij platte wielwebspin, omdat hij wat afgeplat is. Dat maakt het mogelijk om goed weg te kruipen in kieren en andere nauwe ruimtes. De Engelse naam is walnut orb spider, naar men zegt vanwege de kleur, maar die is vooral donkergrijs tot zwart met lichtere randjes rond de bladfiguur op de rug. Een andere Engelse naam is evening spider, een meer begrijpelijke naam. Op de buikzijde van het achterlijf zitten twee opvallende witte vlekken, zoals bij veel wielwebspinnen, maar bij deze donker gekleurde soort zijn ze ook 's nachts goed te zien.

Het wielweb kan groot zijn, maar dat is afhankelijk van de geboden ruimte. Het is in ieder geval opvallend grofmazig, wat wellicht te maken heeft met de belangrijkste prooi van deze soort, de wat grotere nachtvlinders, maar een langpootmug wordt niet geschuwd. Een signaaldraad verbindt overdag de spin met het centrum van het web, alleen 's nachts zit hij zelf in het midden van zijn web. Zoals bij de meeste wielwebspinnen is het mannetje een stukje kleiner (ca 10 mm) dan het vrouwtje, dat wel 15 mm groot kan worden, zeker in de tijd dat ze vol eieren zit. De soort is eigenlijk het hele jaar gemakkelijk te vinden als je weet waar je moet zoeken. Er lijkt geen duidelijk begrensde paartijd te zijn. Volwassen vrouwtjes zijn een groot deel van het jaar te vinden en mannetjes van augustus tot in november. Of de soort een- of tweejarig is wordt nergens vermeld. In Nederland kan de soort nauwelijks met een andere soort worden verward. De platte vorm, donkere kleur, het wijdmazige web en nachtelijk leefwijze zijn kenmerkend. De bedoeling van het project Spin van het Jaar is mensen vertrouwd te maken met deze soort en meteen ook gegevens over zijn voorkomen te verzamelen. Daarom verzoeken wij waarnemingen (plaats, datum, bijzonderheden) op te sturen naar Peter van Helsdingen. Bijzonderheden waarin wij zijn geïnteresseerd zijn de omschrijving van de plaats van het web en de prooi.

top

Natuurfeestjes bouwen tijdens Fête de la Nature

Het jaarlijkse festival Fête de la Nature vindt dit jaar plaats op 20 en 21 mei. Doe mee aan dit grootste grassroots natuurfestival en organiseer ook een leuk natuurfeestje! Dit jaar willen we nog meer verrassende, groene evenementen houden om op die manier zo veel mogelijk mensen een dagje in de natuur te brengen.

Gratis en open festival
Fête de la Nature is een landelijk festival in de natuur. Heel Nederland wordt door Fête de la Nature uitgenodigd om samen de natuur te beleven, van wilde natuur tot stadspark. Fête de la Nature is een gratis en open festival. Dat betekent dat iedereen een leuk natuurfeestje kan aanmelden op fetedelanature.nl.

Geen initiatief is te groot of te klein voor Fête de la Nature. Voor de editie 2017 hebben zich al mooie initiatieven aangemeld, bijvoorbeeld een Clinic Natuurfotografie, een Schaapscheerdersfeest en een Waterdierenpracticum. Ook kun je de zilte zeelucht van de Zandmotor voelen en een Natuurhealing doen.

Doe mee!
Doe mee met Fête de la Nature in mei en organiseer een leuk evenement in het groen! Via de website van Fête de la Nature kun je je eigen evenement aanmelden. Op deze website staan ook tips & tops voor een mooi natuurfeestje.

top

Nieuws van Bestuivers.nl

Meer bloemen, meer hommels: open deur?
Het lijkt een open deur: waar meer bloemen bloeien, zie je meer hommels. Maar zorgt een uitbreiding van het bloemaanbod ook daadwerkelijk voor een uitbreiding van de hommelpopulatie? De resultaten van een nieuw onderzoek zojuist gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift Nature wijzen hier wel op.

De onderzoekers verzamelden gegevens van 1600 Britse kolonies van aard-, akker- en steenhommels. Uit dit onderzoek blijkt dat deze hommels profiteren van meer bloemaanbod binnen een straal van 250-1000 meter van hun nest. Hoe meer bloemen er zijn, gedurende het hele hommelseizoen, hoe meer nakomelingen een hommelkolonie produceert. Dit is goed nieuws: dit betekent namelijk dat het mogelijk is om met een structurele uitbreiding van het bloemaanbod de hommels, die het zwaar hebben in Nederland, een hand je te helpen.

Belangrijk aandachtspunt is de doorlopende beschikbaarheid van de bloemen: er moet zowel in het voorjaar als in de zomer altijd voldoende bloemaanbod zijn binnen de actieradius van het nest. De kolonies hebben immers van het vroege voorjaar tot laat in de zomer voedsel nodig. Houd hier rekening mee in het maaibeheer!

Lees hier een engelstalige samenvatting over het onderzoek.

Het Nature-artikel is hier te vinden (abonnement vereist).

Wel of niet inzaaien?
Zaaien is in dit decennium een modieus verschijnsel geworden. Veel mensen en lokale en landelijke organisaties doen hier aan mee. Er worden ook allerlei termen voor bedacht. De bekendste zijn bijenlinten, Idylles en Honey Highway. Daarnaast bestaan er tientallen kilometers akkerranden die met veel subsidiegeld jaarlijks worden ingezaaid.

Op flyers en internet zijn schitterende voorbeelden te zien waar iedereen enthousiast van wordt. Inzaaien kan iedereen wel, maar het leiden naar een duurzaam resultaat is een heel ander verhaal waar vaak niets over wordt gezegd.

Klik op deze link voor een interessant en leerzaam discussiestuk over het inzaaien van bloemenmengsels door Arie Koster en reacties daarop.

Menno Reemer

top

Nederlandse Faunistische Mededelingen 42 en 43 on-line

De publicaties uit de Nederlandse Faunistische Mededelingen 42 en 43 (2014) zijn recent als PDF on-line gezet.

Nummer 42 bevat twee artikelen over hooiwagens; plus drie steltmuggen, twee zweefvliegen, een zwarte vlieg, twee slakkendodende vliegen, een springstaart en een zeerups nieuw voor de Nederlandse fauna; overzichtsartikelen over de vliegengenera Psacadina en Anticheta; het kalkdoorntje (Tetrix tenuicornis) in de Gelderse Poort; de doornkaakzandbij (Andrena trimmerana) in Nederland; en de verspreiding van kokerjuffers in twee Nederlandse beken.

In nummer 43 aandacht voor de reuzenertswesp (Leucospis dorsigera, twee tweestaarten, een zaadkever, drie zweefvliegen, een roofvlieg, en een bamboeworm nieuw voor Nederland; overzichtsartikelen over het blaaskopvliegengenus Leopoldius en de Nederlandse kriebelmuggen (Diptera: Simuliidae); aanvullingen op de naamlijsten van de Nederlandse loopkevers en sluipvliegen; de herontdekking van de wants Julla dumosa; uitbreiding van de kokerjuffer Molanna albicans; en Blackfordia virginica als nieuwe exotische poliep in de Nederlandse wateren.

De PDFs zijn te lezen en te downloaden van de NFM-website.

top

Atlas van de libellen van Winterswijk

Twee jaar geleden is de Insectenwerkgroep KNNV Oost - Achterhoek gestart met het maken van een libellenatlas en deze is nu af. De atlas beschrijft de 21 soorten juffers en de 33 soorten echte libellen die rond Winterswijk voorkomen.

De bedoeling is het om het bestand jaarlijks bij te werken. De atlas is gemaakt op non-profit basis en zal binnenkort op de site van de KNVV afdeling Oost-Achterhoek te zien zijn.

Het PDF-bestand is van de site van de Nederlandse Vereniging voor Libbellenstudie te downloaden.

Lanjouw, R., 2017
Atlas van de libellen van Winterswijk
Insectenwerkgroep KNNV Oost - Achterhoek

top

Kijk op Exoten 19

In dit 19e nummer onder andere de toename van het muiltje (Mollusca: Crepidula fornicata) in de Oosterschelde, nieuwe informatiedocumenten over de Chinese moerasslak (Cipangopaludina chinensis) en Filipijnse tapijtschelp (Ruditapes philippinarum) en info over Aziatische boktorren.

Op de laatste pagina van de nieuwsbrief zie je hoe je je ook aan kunt melden.

Kijk op Exoten Nummer 19 is hier te downloaden.

top

Plantengallen - Gallen in Nederland

Arnold Grosscurt 2017
Plantengallen - Gallen in Nederland
KNNV Uitgeverij, ca. 400 pp. (verschijnt in juli)

Een nieuw boek met meer dan 1000 foto's en ruim 400 soorten. Met determinatiesleutels en achtergrondinformatie over o.a. interacties tussen galverwekkers en waardplanten. De galverwekkers zijn ingedeeld per groep.

Op de website van de KNNV-Uitgeverij loopt een voorintekenactie - 14% korting - € 42,95,- i.p.v. € 49,95. Deze actie loopt t/m 31 juli 2017.

top

Vijver, sloot en plas

Marten Scheffer & Jan Cuppen 2017
Vijver, sloot en plas. Ontdek de flora en fauna van de waterwereld
KNNV Uitgeverij, ca. 240 pp. (licht gewijzigde druk, verschijnt 8 juni)

"Vijver, Sloot en Plas" is een natuurgids voor iedereen met interesse in water om ons heen: de samenstelling van het water, de rol van waterorganismen, ecologie van water, ecosystemen zoals rivieren, plassen en sloten.

Het boek bevat ook allerlei praktische tips voor de aanleg van vijvers, het opzetten van simpele slootaquaria, eenvoudige experimenten, waarnemingen et cetera. Het tweede deel toont de belangrijkste organismen in deze onderwaterwereld: de meest voorkomende waterdieren en waterplanten.

"Vijver, Sloot en Plas" is toegankelijk geschreven en rijk geïllustreerd; hét standaardwerk voor beginners en gevorderden. Ook geschikt voor natuureducatie en natuuronderwijs. "Vijver, Sloot en Plas" Met gratis waterleven-app:
  • beestjes determineren
  • quizfunctie
  • waterkwaliteitstest
Voor meer info: zie de website van de KNNV-Uitgeverij.

top

Spierstruikkokermot (Coleophora spiraeella) duikt op in tuinen

Soms worden tuinplanten gekoloniseerd door herbivore soorten. Recent is de kokermot Coleophora spiraeella ontdekt op spierstruiken in tuinen in Zuid-Limburg. Mogelijk dat de aanvoer en het planten van spierstruik de verspreiding van het motje in Nederland zal vergroten. Het is de 105e kokermot die uit ons land bekend is.

Bron:
Schreurs, A. & F. Groenen 2017
Coleophora spiraeella (Lepidoptera: Coleophoridae): een nieuwe soort voor de Nederlandse Fauna
Entomologische Berichten 77: 66

Foto: Frans Cupedo

top

Drie soorten geïmporteerde jachtkrabspinnen

De familie jachtkrabspinnen (Sparassidae) heeft in Nederland slechts één inheemse vertegenwoordiger. Daarnaast waren er al enkele adventieve soorten gemeld. In een recent artikel worden nieuwe geïmporteerde soorten opgevoerd.

Eusparassus dufouri is een grote, fraaie spin, waarvan in zowel 2014 als 2016 een individu in Nederland gevonden is. Micrommata ligurina is eenmaal gevonden in 2014 en van Olios argelasius is in 2012 en tweemaal in 2014 een exemplaar gevonden.

Alle drie de soorten komen van oorsprong uit het Middellandse Zeegebied. Spinnen kunnen vaak erg lang zonder water en voedsel en worden daarom veelvuldig getransporteerd naar ons land. Sommige soorten slaan ook daadwerkelijk aan, maar dat is van deze drie soorten niet te verwachten.

Bron:
Noordijk, J. & M. de Winkel 2017
Eusparassus dufouri en andere jachtkrabspinnen (Araneae: Sparassidae) getransporteerd naar Nederland
Entomologische Berichten 77: 58-61

Foto Eusparassus dufouri: Jinze Noordijk

top

Drie nieuwe dwergcicaden

De eerste Nederlandse vangsten van Limotettix atricapillus, Zygina griseombra en Z. nivea zijn gemeld in Entomologische Berichten. Limotettix atricapillus stond in de collectie van Naturalis en was in 1992 verzameld in de Westbroekse Zodden. Limotettix atricapillus is een kenmerkende soort uit voedselarme veenmoerassen en is in haar hele areaal zeldzaam.

Zygina griseombra heeft een beperkte Noordwest-Europese verspreiding en is moeilijk te determineren, hetgeen de late ontdekking kan verklaren. Deze cicade leeft op haagbeuk en overwintert in coniferen. Zygina nivea leeft vooral op witte abeel en werd al verwacht in Nederland vanwege een sterke uitbreiding van de soort in Duitsland en de recente ontdekking in Engeland.

Bronnen:
Bieman, C.F.M. den 2017
Opmerkelijke dwergcicaden, inclusief twee nieuwe soorten voor Nederland (Homoptera: Cicadomorpha: Cicadellidae)
Entomologische Berichten 77: 42-47

Bieman, C.F.M. den & M. de Haas 2017
Zygina nivea, een nieuwe dwergcicade voor Nederland (Hemiptera: Auchenorrhyncha: Cicadellidae)
Entomologische Berichten 77: 68-69.

Foto Zygina griseombra, Wageningen: Theodoor Heijerman

top

Nieuwe dwergschorskever ontdekt

In 2015 werd de dwergschorskever Laemophloeus kraussi voor het eerst in ons land waargenomen.

Bijzonder daarbij was dat het ging om twee exemplaren die werden gevonden op twee ver van elkaar gelegen locaties (hemelsbreed 114 km van elkaar), maar beide in dezelfde week van mei.

Laemophloeus kraussi is een soort die gebonden is aan dood hout van loofbomen.

Bron:
Heijerman, Th., B. van Middelkoop & R. Wijma 2017
Laemophloeus kraussi, een nieuwe kever voor de fauna van Nederland (Coleoptera: Laemophloeidae)
Entomologische Berichten 77: 53-57

Foto: Theodoor Heijerman

top

Drie nieuwe motmugjes

Motmugjes (Psychodidae) zijn als groep gemakkelijk te herkennen aan hun karakteristieke habitus. Maar herkenning op soortniveau is veel lastiger vanwege hun geringe grootte en de noodzaak om details van antennen en mannelijke genitaliën te bestuderen.

In een artikel in Entomologische Berichten worden drie voor Nederland nieuwe soorten vermeld: Panimerus goetghebueri is verzameld in Zeeland met een Malaiseval en Seoda ambigua en S. schlitzensis zijn verzameld met een handnet nabij Leiden.

Bron:
Ciliberti, P., N.-J. Dek & G.M. Kvifte 2017
Three species of moth flies (Diptera:Psychodidae) new for the Netherlands
Entomologische Berichten 77: 62-65-57

Tekening van de mannelijke genitaliën van de drie nieuwe soorten door G.M. Kvifte

top

De graafwants Ochetostethus nanus nieuw aan het Haringvliet

Tijdens de 1000-soortendag 2016 Haringvliet is een nieuwe wants voor Nederland aangetroffen. Het betreft de graafwants Ochetostethus nanus (familie Cydnidae) die op de Meneersche Plaat werd gevonden.

Bronnen:
Smit, J. 2017
Verslag 1000-soortendag Haringvliet
EIS2017-004, EIS Kenniscentrum Insecten, Leiden

Smit, J. & B. Aukema 2017
Ochetostethus nanus, nieuwe soort voor Nederland aan het Haringvliet
Nature Today

Foto: Theodoor Heijerman

top

Eerste zekere Nederlandse vondst van de streepalona (Alona elegans)

Bij een bemonstering van twee regelmatig droogvallende poelen bij Vijlen werd op 20 februari 2015 de streepalona (Alona elegans) aangetroffen. Twee eerdere meldingen van deze watervlo in Nederland bleken onterecht waarmee deze Limburgse vondst de eerste zekere en gedocumenteerde waarneming voor Nederland is.

Bron:
Soesbergen, M. 2017
Streepalona - een uiterst zeldzame watervlo in Limburg gevonden. Met een overzicht van de watervlooien van Limburg
Natuurhistorisch Maandblad 106: 86-89

Foto: Martin Soesbergen

top

Agenda t/m juli 2017
19-20 mei 1000-soortendag Noordelijke Oeverlanden vorige Tentakel
19-21 mei Voorjaarsweekend KNNV Landelijke Insecten Werkgroep vorige Tentakel
19-21 mei Wantsenexcursie Bergen op Zoom e.o. deze nieuwsbrief
20 mei Wantsenexcursie Liesbosch, Etten-Leur deze nieuwsbrief
20 mei Molluskenexcursie Keutenberg Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
20 mei Bijeninventarisatie: Sterschotsheide, Kamp C, Teunenberg in Westerlo Werkgroep Aculea - Natuurpunt
20 mei Libellenexcursie Het Molsbroek op 6 poten (Lokeren) Libellen Vereniging Vlaanderen vzw
20-21 mei Fête de la Nature deze Tentakel
21 mei Zweefvliegentocht in het Gentbos Natuurpunt
22, 29 mei Cursus : Libellen Natuurpunt
23, 30 mei Cursus : Honingbijen en wilde bijen Natuurpunt
25-28 mei Sectie Diptera, Dipteraweekend Nederlandse Entomologische Vereniging
27 mei 59e verenigingsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
27 mei Libellenexcursie Kiersche Wijde Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
2-4 juni NEV Zomerbijeenkomst Nederlandse Entomologische Vereniging
2-4 juni Wantsenexcursies Grensmaas, Limburg deze nieuwsbrief
3 juni Excursie Witsnuitlibellen Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
3 juni Inventarisatie bijen en wespen in Mispeldonk Werkgroep Aculea - Natuurpunt
9 juni Wantsenexcursie Gronseledel Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
10 juni Libellenexcursie op de Wurft en Buitengoor (Postel) Libellen Vereniging Vlaanderen vzw
10 juni Op zoek naar wespvlinders op het Klein schietveld in Brasschaat Natuurpunt
10-11 juni BioBlitz: GaiaZOO vorige Tentakel
17 juni Sektie Everts, Extra excursie Nederlandse Entomologische Vereniging
17 juni Libellenexcursie Leersumse Veld Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
17 juni Molluskenexcursie Blitterswijk Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
17 juni Libellenexcursie Groen Neerland Libellen Vereniging Vlaanderen vzw
17 juni Op zoek naar wilde bijen in de Damvallei Werkgroep Aculea - Natuurpunt
18 juni Wantsenexcursie Zwanenwater, Noord-Holland deze nieuwsbrief
18 juni Wilde bijen in de Kleiputten van Ploegsteert Werkgroep Aculea - Natuurpunt
18 juni Libellenexcursie Zwarte Beek Libellen Vereniging Vlaanderen vzw
24 juni Wantsenexcursie Gaasterland, Friesland deze nieuwsbrief
24 juni Libellenexcursie De Linie en de Fondatie (Eksaarde) Libellen Vereniging Vlaanderen vzw
24 juni 60e verenigingsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
30 juni - 2 juli Genootschapsweekend Midden-Limburg ten oosten van de Maas Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
1 juli Wantsenexcursie Limitische Heide, Noord-Holland deze nieuwsbrief
1 juli Molluskenexcursie Norgerholt en stroomdal Vledder Aa Nederlandse Malacologische Vereniging
1 juli Nachtvlinderavond in de Kalkense Meersen Natuurpunt
8 juli Mierenwerkgroep, Excursie Nederlandse Entomologische Vereniging
8 juli Zomerbijeninventarisatie op de Zandbergen (Kontich-Edegem) Werkgroep Aculea - Natuurpunt
8 juli Libellenexcursie Pikhakendonk- 't Ven (Boortmeerbeek - Rijmenam) Libellen Vereniging Vlaanderen vzw
15 juli Wantsenexcursie Annendaalsebos Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
20-23 juli 3de Aculeaweekend in Laforêt Werkgroep Aculea - Natuurpunt
22 juli Molluskenexcursie Spick Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
29 juli Libellenexcursie Leersumse Veld Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
30 juli Libellenexcursie Stropersbos (Stekene) Libellen Vereniging Vlaanderen vzw

top

Van de redactie

Dit is het vierendertigste nummer van Tentakel, de digitale nieuwsbrief over ongewervelde dieren. Deze nieuwsbrief verschijnt onregelmatig naast de reguliere papieren EIS-nieuwsbrief.

In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@naturalis.nl.

De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare e-mailprogramma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/e-mailindeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw e-mailprogramma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser.

Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw e-mailadres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.

Ed Colijn

top

Index

De reeds verschenen nummers van Tentakel.

Tentakel 69 - 12 april 2023
Tentakel 68 - 22 februari 2023
Tentakel 67 - 15 december 2022
Tentakel 66 -18 oktober 2022
Tentakel 65 - 30 augustus 2022
Tentakel 64- 14 juni 2022
Tentakel 63 - 14 april 2022
Tentakel 62 - 20 januari 2022
Tentakel 61 - 15 december 2021
Tentakel 60 - 13 oktober 2021
Tentakel 59 -23 april 2021
Tentakel 58 - 13 april 2021
Tentakel 57 - 17 februari 2021
Tentakel 56 - 5 januari 2021
Tentakel 55 - 20 oktober 2020
Tentakel 54 - 25 augustus 2020
Tentakel 53 - 7 juli 2020
Tentakel 52 - 1 mei 2020
Tentakel 51 - 25 februari 2020
Tentakel 50 - 1 januari 2020
Tentakel 49 - 22 oktober 2019
Tentakel 48 - 27 augustus 2019
Tentakel 47 - 10 juli 2019
Tentakel 46 - 9 mei 2019
Tentakel 45 - 13 maart 2019
Tentakel 44 - 1 januari 2019
Tentakel 43 - 24 oktober 2018
Tentakel 42 - 22 augustus 2018
Tentakel 41 - 26 juni 2018
Tentakel 40 - 1 mei 2018
Tentakel 39 - 22 februari 2018
Tentakel 38 - 1 januari 2018
Tentakel 37 - 13 november 2017
Tentakel 36 - 5 september 2017
Tentakel 35 - 12 juli 2017
Tentakel 34 - 15 mei 2017
Tentakel 33 - 16 maart 2017
Tentakel 32 - 25 januari 2017
Tentakel 31 - 25 oktober 2016
Tentakel 30 - 21 juli 2016
Tentakel 29 - 25 mei 2016
Tentakel 28 - 24 maart 2016
Tentakel 27 - 18 januari 2016
Tentakel 26 - 16 december 2015
Tentakel 25 - 25 september 2015
Tentakel 24 - 6 augustus 2015
Tentakel 23 - 4 juni 2015
Tentakel 22 - 22 april 2015
Tentakel 21 - 26 februari 2015
Tentakel 20 -17 december 2014
Tentakel 19 -12 juni 2014
Tentakel 18 -20 maart 2014
Tentakel 17 -19 december 2013
Tentakel 16 - 2 november 2013
Tentakel 15 - 25 juli 2013
Tentakel 14 - 2 mei 2013
Tentakel 13 - 14 januari 2013
Tentakel 12 - 14 december 2012
Tentakel 11 - 19 juli 2012
Tentakel 10 - 8 mei 2012
Tentakel 9 - 8 maart 2012
Tentakel 8 - 1 december 2011
Tentakel 7 - 28 juli 2011
Tentakel 6 - 6 april 2011
Tentakel 5 - 23 december 2010
Tentakel 4 - 15 november 2010
Tentakel 3 - 15 september 2010
Tentakel 2 - 10 augustus 2010
Tentakel 1 - juli 2010