Text/HTML

Tentakel 50
Nummer 50 - 1 januari 2020

 
EIS-dag 2020: Insecten in de stad

Zaterdag 25 januari 2020
Uithof, Utrecht

Inschrijving sluit 10 januari!

De EIS-dag heeft dit jaar het thema "Insecten in de stad". Let op: in tegenstelling tot eerdere berichten vindt de dag plaats in de Uithof in Utrecht.

Met de groeiende verstedelijking ziet een toenemend aantal mensen de stad als hun thuis. Dit geldt ook voor ongewervelde dieren. De stad is een niche, die ingenomen wordt door een diversiteit aan insecten, van specialisten tot generalisten, van exoten tot aangepaste inheemse dieren.

Op de EIS-dag belichten we de stad als leefgebied voor insecten: welke dieren leven er, waar leven ze en wat kunnen we betekenen voor ongewervelde dieren in de stad?

Een dag vol lezingen en aan het einde van de dag een borrel.

Met onder andere:
  • Caspar Janssen (journalist, o.m. Volkskrant): Insecten op het balkon
  • Matt Shardlow (Buglife): Insect conservation in the UK
  • Frank Verhagen (Gemeente Eindhoven): Betaalbaar groenbeheer voor biodiversiteit
  • Anna Möller (KAD): Mediterraan draaigatje
  • Jens d'Haeseleer (Natuurpunt): Bijen in Belgische steden
  • Eva Drukker (Bureau Stadsnatuur): De biodiversiteit van groene daken
  • Albert Vliegenthart (Vlinderstichting): Kleurkeur voor bermen
  • Wouter Moerland (Bureau Stadsnatuur): Maatregelen voor insecten in steden
  • Jip Louwe Kooijmans (Vogelbescherming): Wat kunnen insecten leren van vogels in de stad?
  • Roy Kleukers & Ed Colijn (EIS): Stadsspecialisten onder de insecten
Opgeven is verplicht en kan via deze link. De inschrijving sluit op 10 januari. Kosten: € 7,50 (incl. lunch).

top

Honderd jaar NJN: reünie in 2020

De NJN (Nederlandse Jeugdbond voor Natuur) viert op zaterdag 26 september 2020 haar honderdjarig bestaan met een reünie en feest. Dit feest zal plaatsvinden in Hogeschool Larenstein in Velp. Voor dit gouden jubileum staan er speciale onderdelen op het programma, waaronder het lanceren van een boek over honderd jaar NJN.

Meer informatie over de reünie is te vinden op njn.nl/ouwe-sokken/. Alle oud-leden zullen in voorjaar 2020 een uitnodiging krijgen per mail of post.

Al een eeuw lang brengt de NJN jongeren bij elkaar met interesse in veldbiologie. Op kampen en excursies in binnen- en buitenland worden vogels, insecten, planten, zoogdieren en het zeeleven bewonderd. Alle activiteiten worden door de leden zelf georganiseerd. De NJN is daarmee een unieke vereniging in het Nederlandse verenigingenlandschap.

Heeft u interesse om dit evenement bij te wonen of wilt u meer informatie over de reünie? Neem dan contact op via reunie@njn.nl of met Renske Hoekstra, 06-44678893.

top

App: nieuwe ObsIdentify

Er is een nieuwe versie van ObsIdentify (beeldherkenning natuurfoto's) beschikbaar. Nu met meer dan 14000 soorten! De app identificeert een rijke verscheidenheid aan flora en fauna in Nederland en België op basis van foto's, biedt wetenswaardigheden over deze soorten, en stelt je in staat om je foto gemakkelijk als natuurwaarneming op te slaan en te delen met andere natuurliefhebbers op Waarneming.nl, Waarnemingen.be en Observation.org.

De beeldherkenning in ObsIdentify wordt mogelijk gemaakt door waarnemingen uit deze websites. Met jouw waarnemingen help je zo de geautomatiseerde soortherkenning te verbeteren en draag je bij aan de kennis over de natuur.

De nieuwe versie is te downloaden voor zowel Android als iOS:

top

Oprichting: Insectenwerkgroep Fryske Feriening foar Fjildbiology
Op de Friese Vrijwilligersdag Natuur 2019 heeft de nieuwe insectenwerkgroep van de Fryske Feriening foar Fjildbiology (FFF) het levenslicht gezien.

De werkgroep richt zich op het vergroten van kennis over insecten in Fryslân en leden te enthousiasmeren en stimuleren hier een bijdrage aan te leveren. Het wordt een groep waarvan de leden ten minste elke maand een keer het veld in gaan. Zowel als onderdeel van cursussen of workshops als gewoon om van elkaar te leren.

Als eerste activiteit wordt momenteel in samenwerking met EIS een cursus voor het herkennen van wilde bijen en hommels ontwikkeld. Deze cursus start begin 2020. Voor de toekomst zijn er verder ideeën over cursussen over zweefvliegen, waterinsecten, wantsen en kevers. Ook wil de groep graag aansluiten bij eventuele insectenprojecten van EIS en/of NEV.

Mensen die belangstelling hebben om deel te nemen aan deze werkgroep kunnen zich aanmelden bij een van de coördinatoren.

Jeroen Breidenbach: jeroenbreidenbach@gmail.com
Gerben Mensink: tongerboutxl@gmail.com

top

Oproep: Kopij voor Brachytron

De Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie (NVL) zoekt auteurs en onderzoekers die wetenschappelijke artikelen, (uittreksels uit) onderzoekrapporten of mededelingen over libellen en libellenstudie kunnen aanleveren voor haar blad Brachytron.

Onderwerpen met een relatie naar Nederlandse of Vlaamse gebieden en soorten hebben de voorkeur, maar ook onderzoek door Nederlandse of Vlaamse onderzoekers elders kan de moeite waard zijn om hier een podium te krijgen. Waar nodig kan assistentie worden verleend met het omwerken van een onderzoeksrapport naar een artikel.

De Brachytron redactie heeft nieuwe richtlijnen opgesteld voor het schrijven van artikelen bedoeld voor de Brachytron. De redactie hoopt hiermee de drempel voor het schrijven van artikelen te verlagen. In twee verschillende documenten wordt het e.e.a. uitgelegd:

Meer informatie over schrijfwijze en -regels in Brachytron

Brachytron: Richtlijnen voor auteurs

Voor contact: redactie@brachytron.nl of pr.nvl@brachytron.nl. Zie ook onze website.

top

Symposium en promotie: Over de (on)mogelijkheden van citizen science voor het monitoren van insecten

Op donderdagochtend 9 januari 2020 vindt in het Mercator IIIgebouw van de Radboud Universiteit te Nijmegen, Toernooiveld 1 het symposium "Over de (on)mogelijkheden van citizen science voor het monitoren van insecten" plaats.

Aansluitend, na de lunch, promoveert Sander Turnhout in de Aula van de Radboud Universiteit, Comeniuslaan 2, op zijn proefschrift "Following the River clubtail around. How games and grids transform networks of biodiversity recording and policy."

Voor het Symposium is beperkte capaciteit. Boven de 100 deelnemers zullen we werken met een wachtlijst.

Mocht u na aanmelding toch verhinderd blijken te zijn, dan waarderen we het als u zich ook weer afmeldt.

Aanmelden bij Roel Aben per mail aan kantoor@ravon.nl of telefonisch 024-7410600.

Ochtendprogramma - Dagvoorzitter: Titia Wolterbeek

09:30-10:00 Inloop met koffie/thee
10:00-10:25 De geschiedenis van libellenstudie in Nederland en het libellenproject - Marcel Wasscher & Sander Turnhout
10:25-10:50 De Kaaistoep: 50 jaar veldonderzoek naar insecten en andere kleine beestjes - Theo Zeegers
10:50-11:15 Hoe om te gaan met heterogene data van verschillende projecten? - Caspar Hallmann
11:15-11:30 Koffie/thee pauze
11:30-11:55 Atlasprojecten als katalysator voor onderzoek en bescherming - Roy Kleukers
11:55-12:20 De motivaties van natuurwaarnemers - Riyan van den Born & Wessel Ganzevoort
12:20-12:45 Nieuwe technieken en nieuwe beleidsrelevantie - Jurriën van Deijk & Theo Zeegers
12:45-13:00 Vragen, samenvatting en conclusies
13:00-14:00 Lunch


Middag- en avondprogramma

14:30 Aanvang van de verdediging proefschrift Sander Turnhout in de aula van de Radboud Universiteit, Comeniuslaan 2 Nijmegen
16:00-18:30 Felicitaties en borrel
18:30-22:30 Feest en diner in Brouwerij de Hemel, Franseplaats 1 Nijmegen

top

Symposium: Hoe blus je een heidebrand?

23 januari 2020 - 9:30-17:30 inclusief lunch en borrel
Radboud Universiteit Nijmegen

Op 23 januari 2020 organiseren SoortenNL, Institute for Science in Society en Centre for Connecting Humans with Nature het flora en faunacongres

'Hoe blus je een heidebrand? Omgaan met controverses en emoties in de natuurbescherming: bespiegelingen en praktische oplossingen'.

Tijdens het congres besteden we aandacht aan een aantal hete hangijzers in de natuurbescherming, zoals het kappen van bomen, jacht en exotenbeleid.

Er is in ruime mate aandacht voor theoretische reflectie en sympathieke praktijkvoorbeelden. Het symposium wordt ingeleid met een keynote door prof. Cees van Woerkum.

Meer informatie en inschrijving op en via ru.nl/cchn/highlights/symposium-hoe-blus-je-een-heidebrand/.

top

Genootschapsdag 2020: 110 jaar Limburgs natuuronderzoek

29 februari 2020
Bisschoppelijk College Broekhin
Bob Bouwmanstraat 30-32 te Roermond

Op zaterdag 29 februari 2020 organiseert het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg (NHGL) de 23e editie van de Genootschapsdag. Omdat het NHGL in 2020 110 jaar bestaat is het motto deze keer "110 jaar Limburgs natuuronderzoek".

Diverse sprekers zullen ingaan op een aantal bijzondere Limburgse dieren en planten in deze periode. Ze zullen echter niet alleen het historische beeld schetsen, maar ook ingaan op de actuele verspreiding van deze soorten en proberen een blik in de toekomst te geven. Tijdens het ochtendprogramma lichten leden van de studiegroepen in korte presentaties de bijzondere soorten op hun studiegebied toe. In de middag worden langere lezingen verzorgd.

Naast het uitgebreide lezingenprogramma is er ook weer een informatie- en boekenmarkt. Hier kunt u zowel nieuwe als gebruikte natuurboeken aanschaffen. Ook zijn er verschillende terreinbeheerders aanwezig zodat u contacten kunt leggen om te gaan monitoren en uw bijzondere vondsten kunt melden. Diverse werkgroepen presenteren zichzelf met een stand waar u actief aan de slag kunt.

Het programma start om 10.00 uur (zaal open om 9.30 uur) en duurt tot 16.30 uur. Tussen 9.30 en 10.00 uur, tussen 12.00 en 13.30 uur en tussen 14.30 en 15.00 uur kan de boeken- en informatiemarkt bezocht worden. Tijdens het ochtendprogramma lichten leden van de studiegroepen in korte presentaties de bijzondere vondsten op hun studiegebied toe. In de middag worden langere lezingen verzorgd. De dag wordt afgesloten met een borrel.

De dag is gratis toegankelijk, voor zowel leden als niet-leden.

Voorlopig programma
  • Ochtend
    • De Beekdonderpad, verleden, heden en toekomst? - Rob Gubbels (Waterschap Limburg)
    • Opmars van het Kaasjeskruiddikkopje - Jacques van Mastrigt (Vlinderstudiegroep)
    • Sneeuwklokjes in Zuid-Limburg, 100 jaar na dokter De Wever - Stef Keulen
    • Illustere natuuronderzoekers van Limburg - Frans Coolen
    • Aan het einde van de ochtend wordt de Algemene ledenvergadering gehouden
  • Middag
    • Bijna 110 jaar ringonderzoek bij vogels in de Groote Peel - Boena van Noorden (Vogelringgroep de Groote Peel)
    • De geschiedenis van het adderonderzoek in Limburg. Relaas van een allochtoon - Ton Lenders (Herpetologische Studiegroep)
    • Het Zinkviooltje van Heimans tot heden - Olaf Op den Kamp (Plantenstudiegroep)
    • De Hamster. Van plaagdier voor de boer tot plaagdier voor de politiek? - Gerard Muskens
    • (Donkere) pimpernelblauwtjes in Limburg: verleden, heden ........ toekomst? - Irma Wynhoff (De Vlinderstichting) en Jan Boeren (Provincie Limburg)
Meer informatie over het definitieve programma en aanmelding (voor 20 februari) is te vinden op de website van Natuurhistorisch Genootschap in Limburg.

top

Studiedag: Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie


De Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie organiseert op zaterdag 21 maart de jaarlijkse landelijke studiedag.

In 2020 wordt de NVL studiedag op dezelfde locatie georganiseerd als vorig jaar, namelijk de Gelderlandfabriek te Culemborg. Goed bereikbaar met openbaar vervoer.

Aan het programma van deze landelijke dag wordt nog gewerkt. Indien je een bijdrage wilt leveren neem dan contact op via deze pagina.

Houd voor het programma de website van de NVL in de gaten.

top

Vlaamse Libellenstudiedag 2020

De Libellenvereniging Vlaanderen vzw (odonata.be) organiseert op 22 februari 2020 de jaarlijkse Vlaamse Libellenstudiedag. De dag vindt plaats in het Natuurpunthuis Mechelen, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen.

Inschrijving
De studiedag is gratis voor LVV-leden, studenten en JNM-leden. Niet leden betalen ter plaatse 5 euro. Graag op voorhand en voor 1 februari inschrijven via deze link. Gelieve zelf voor je lunch te zorgen. Thee, koffie, water en frisdranken worden voorzien. Tijdens de pauzes zal er een boekenstand aanwezig zijn.

Hoe te bereiken
Het Natuurpunt huis ligt op een paar honderd meter van het station Mechelen (Lijn Antwerpen-Brussel).

Meer info

Alle informatie is ook hier terug te vinden.

Programma

09.30 Onthaal met thee en koffie
10.00-11.15

Libellenmonitoring: wat weten we en wat vliegt onder de radar? - Geert De Knijf, Hannes Ledegen, Toon Westra

Verovering van de Schotse hooglanden door het lantaarntje - Jozefien Demuynck

De rombouten van de Roer - Rob Geraeds


11.15-11.45 Pauze, boekenstand


11.45-12.45 Quiz - Tim Adriaens & Peter van der Schoot

Algemene ledenvergadering LVV vzw


12.45-13.30 Middagpauze, boekenstand


13.30-15.00

Oplossing en uitslag quiz - Tim Adriaens & Peter van der Schoot

Libellen in de oxbow lakes van de Elbe - Sytske Lankreijer

Klimaatsopwarming doet waterjuffers krimpen en maakt hen daardoor gevoeliger voor pesticiden - Robby Stoks


15.00-15.30 Pauze, boekenstand


15.30-17.00

Massale en unieke voortplanting van de zadellibel in het Antwerpse Stadspark - Erik Moonen & Patrick Heivers

Libellenontwikkelingen in het Meinweggebied vanaf 1980 - Jan Hermans

Biodiversiteit in zuidoost en zuidwest Europa: met het gezin op zoek naar zeldzame libellen - Michel Huysmans (met foto's van Michel Huysmans, Robert Pieters en Hans Van Gompel)


17.00 Receptie


19.00 Gezamenlijk etentje in een restaurant in Mechelen. Schrijf je in vóór 1 februari via deze link als je graag deelneemt.

top

Ongewervelden in de pers

De onderbelichte nachtvlinder
De zwartvlekwinteruil, de Spaanse vlag, de nunvlinder en de purperbeer: het zijn allemaal macronachtvlinders. In Nederland komen ruim 900 soorten voor en die staan nu allemaal in een nieuw boek. Schrijver Jeroen Voogd wil een lans breken voor deze onderbelichte groep vlinders.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 13 oktober is hier te beluisteren.


Zweefvlieg is perfecte imitator
Sander Bot is de zweefvliegdeskundige van Nederland en hij neemt Menno mee naar een grasland aan de Hunze. Samen met de Belgische Frank van de Meutter heeft Sander de eerste zweefvlieggids van Nederland samengesteld. Er zijn 350 soorten zweefvliegen in Nederland en die staan allemaal in dit boekwerk.

Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van vrijdag 18 oktober is hier te bekijken.


Libellen in het antenneveld
Vlak langs de Hunze ligt het middelpunt van de grootste radiotelescoop ter wereld. De LOFAR telescoop staat op een terp in een nat moerasgebied. Naast een belangrijke plek voor de wetenschap, is dit ook een bijzondere locatie voor dieren en planten. Tussen de antennes groeit vleesetend blaasjeskruid en boven de natte gedeeltes scheren libellen op zoek naar hun prooi.

Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van vrijdag 18 oktober is hier te bekijken.


Het Hulshorsterzand is hersteld
Het Hulshorsterzand is een stuifzand- en heidegebied tussen Harderwijk en Nunspeet, in het noordwesten van De Veluwe. Er zijn maar weinig soorten de extreme temperaturen van een binnenlands stuifzandgebied kunnen hebben. Door natuurherstel en het verbinden van de heidegebieden via een corridor neemt het aantal insecten en daarmee vogels toe. Soorten als de gele hommelroofvlieg, zandloopkevers, zandhagedissen, oorwurmen en mierenleeuwen zijn afhankelijk van een dergelijk extreme leefomgeving.

Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van vrijdag 25 oktober is hier te bekijken.


Massale insectensterfte in landbouwgebieden
Grootschalig Duits onderzoek, deze week gepubliceerd in Nature, toont massale teruggang insecten in landbouwgebieden aan.

Het krantenartikel uit het NRC van dinsdag 31 oktober is hier te lezen.


Grote oeverspin profiteert van krabbenscheer
In de Weerribben-Wieden vindt verlanding plaats, en dat is niets anders dan het dichtgroeien van open water, eigenlijk veenvorming. Er ontstaat door de goede waterkwaliteit, een drijvende mat van krabbenscheer. En deze moerasvegetatie is het leefgebied van de grote oeverspin.

Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van vrijdag 8 november is hier te bekijken.


Opsporing verzocht: de Nieuw-Zeelandse landplatworm
Ondanks dat deze exoot nog niet in ons land is aangetroffen vraagt landplatwormencoördinator van EIS Kenniscentrum insecten en andere ongewervelden, Sytske de Waart iedereen waakzaam te zijn. Want dit bodemdiertje rukt op via de import van potplanten uit verre oorden. Zo is deze platworm al in Engeland gearriveerd en zijn "collega" de Australische tweestreep is al in ons land waargenomen.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 24 november is hier te beluisteren.


Cocon van de spinnende watertor
In een poel van de Amsterdamse Waterleidingduinen vindt vrijwilliger Wim Kuijper iets bijzonders: de cocon van de spinnende watertor. Het bouwsel lijkt een beetje op een drijvend barbapapahuis met een schoorsteentje. Het vrouwtje spint de cocon en legt daar haar eieren in.

Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van vrijdag 29 november is hier te bekijken.


Deze vlinder houdt van de winter: de zwartvlekwinteruil
Op het moment dat er nauwelijks meer dagvlinders te zien zijn, duiken de nachtvlinders op die juist in de winter actief zijn. Eén daarvan is de zwartvlekwinteruil, een bruin vlindertje met een zwarte vlek op z'n vleugels, doorsneden door witte adertjes. Deze vlinder wordt pas actief in november, na de eerste vorst. Als pop zit de zwartvlekwinteruil in de strooisellaag. "Extra reden om bladeren gewoon te laten liggen en ze niet weg te blazen", zegt Kars Veling van de Vlinderstichting.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 8 december is hier te beluisteren.

top

Ongewervelden op Nature Today

Brabantse gemeenten gaan bermen ecologisch beheren voor de bij
Goed nieuws voor de bij. Dertien gemeenten in West-Brabant stappen gezamenlijk over naar ecologisch wegbermbeheer. Dit betekent uitbreiding en verbetering van de kwaliteit van het leefgebied van de honderd bijensoorten die in de streek voorkomen. De gemeenten ontvangen hiervoor elk een provinciale subsidie van € 25.000,- uit de subsidieregeling 'Leefgebied van de bij'.

Lees hier het bericht.

Actie in Gelderland voor de zadelsprinkhaan
De zadelsprinkhaan is een bedreigde soort. Onderzoek in Gelderland geeft een alarmerend beeld: 63 procent van de populaties die in de periode 1980-1999 bekend waren, zijn verdwenen. Daarmee is momenteel nog maar één derde deel van de oorspronkelijke leefgebieden van de zadelsprinkhaan bezet. Actie voor deze kenmerkende soort van kruidenrijke droge heideterreinen is nu meer dan ooit noodzakelijk.

Lees hier het bericht.

Vermiljoenkever vindt vochtige bossen in Het Groene Woud
In de vochtige leembossen van Nationaal Landschap Het Groene Woud in Brabant is de vermiljoenkever opgedoken. De zeldzame kever werd ontdekt op het dode hout van een populier in het Dommeldal, waar ARK Natuurontwikkeling werkt aan het realiseren van het Natuurnetwerk Brabant.

Lees hier het bericht.

Onderzoekers vinden zeven voor Utrecht nieuwe bijensoorten
Van de ongeveer 160 soorten wilde bijen die veldonderzoekers aantroffen bij recent onderzoek in de provincie Utrecht, zijn er zeven soorten bij die niet eerder in de Utrechtse natuur zijn gezien. Provincie Utrecht heeft opdracht gegeven tot dit onderzoek; het beschermen van de bijzondere Utrechtse natuur is één van haar kerntaken.

Lees hier het bericht.

Bermen bloeien op met nieuw maaibeleid
In het project 'De berm komt tot bloei' zet de provincie Zuid-Holland ecologisch beheer in langs circa 674 kilometer provinciale weg, zodat er meer soorten planten en insecten kunnen leven. Hoe gaat dat in zijn werk, zo'n grote omslag in de buitenruimte? Projectleider Joost Smits: "Hoe meer mensen meedoen, hoe groter het netwerk van bloeiende gebieden in het landschap."

Lees hier het bericht.

Verspreiding regenwormen voor het eerst wereldwijd geïnventariseerd
Een internationale groep van 140 biologen inventariseerde voor het eerst de wereldwijde verspreiding van regenwormen. In het wetenschappelijke tijdschrift 'Science' presenteerden ze onlangs hun inzichten. Het klimaat blijkt een belangrijke voorspeller voor de verspreiding van regenwormen. Zo komen regenwormen vooral veel voor in gematigde gebieden; in mindere mate in de tropen.

Lees hier het bericht.

Nieuwe insecten uit de Hollandse Duinen
Het in 2018 gehouden 5000-soortenjaar in Nationaal Park Hollandse Duinen (ZH) heeft geresulteerd in de ontdekking van een aantal nieuwe insectensoorten voor Nederland. Een deel daarvan is nu gepubliceerd in een themanummer van Entomologische Berichten. Een bij, een stofluis, een knut en twee cicaden zijn nu officieel aan de Nederlandse soortenlijst toegevoegd.

Lees hier het bericht.

Geringde naaldbomen leveren veel keversoorten op
In de duinen worden niet zelden exotische naaldbomen weggehaald om ruimte te geven aan inheemse soorten. PWN heeft besloten om hiertoe pleksgewijs bomen te ringen in plaats van ze te kappen. Dit betekent een flinke stimulans voor insecten. Er is gestart met kevermonitoring om dit te evalueren en de eerste resultaten zijn veelbelovend.

Lees hier het bericht.

Monstermossels in de Jagersplas
De Jagersplas in Zaandam is ooit ontstaan door het opzuigen van zand voor, onder andere, de aanleg van de A8 (de Coentunnelweg). Hoewel de plas bijna veertig meter diep is, kun je bij de ondiepe recreatiestrandjes het hele jaar zwemmen. Je kunt er echter ook onverwacht struikelen over monsterlijk grote brakwaterstrandschelpen.

Lees hier het bericht.

Kolonisatie van Ecocorridor Zwaluwenberg door de kale bosmier
In 2015 is gestart met de monitoring van de verspreiding van bosmieren op Ecocorridor Zwaluwenberg, een achthonderd meter lange ecologische verbindingszone ten zuiden van Hilversum. Het onderzoek moet de effecten aantonen van de verbindingszone op de populaties bosmieren. Uit monitoring tot 2018 blijkt dat weinig tot geen verdere uitbreiding van het leefgebied heeft plaatsgevonden.

Lees hier het bericht.

Stikstof verandert soortengemeenschappen van vlinders en bijen
Voor het eerst hebben onderzoekers de invloed van stikstofdepositie op soortgemeenschappen dagvlinders en bijen op de lange termijn geanalyseerd. Herstel van stikstofgevoelige soorten blijkt mogelijk, maar de vermindering van stikstofbelasting sinds 1990 is nog onvoldoende voor herstel op grote schaal. Voor het behoud van bestuivers is het nodig de stikstofuitstoot fors omlaag te brengen.

Lees hier het bericht.

Al veel ongewervelde dieren op de Marker Wadden
Op 13 september 2018 organiseerde EIS Kenniscentrum Insecten een excursie naar het Hoofdeiland van de Marker Wadden. Elf specialisten bemonsterden in enkele uren de fauna en dat leverde 208 soorten op. Vooral het aantal van 112 soorten kevers en 30 soorten wantsen was verrassend hoog. Voor de kortschildkever Carpelimus fuliginosus betekende het zelfs de eerste vondst in Nederland sinds 1956.

Lees hier het bericht.

Nieuwe zoetwaterkreeft voor Nederland ook in de Amerongse Bovenpolder
Tijdens visstandbemonsteringen in de Amerongse Bovenpolder vingen onderzoekers van Wageningen Environmental Research meerdere Calicotrivierkreeften (Faxonius immunis; tot voor kort bekend onder de wetenschappelijke naam Orconectes immunis). Dit is de tweede locatie in Nederland waar de soort is gevonden. Eerder dit jaar trof Bureau Waardenburg een eerste exemplaar aan langs de Waal. De soort vormt mogelijk een groot risico voor onze inheemse watergebonden flora en fauna.

Lees hier het bericht.

top

Nieuws van Bestuivers.nl

Diverse EIS-rapporten
De kwaliteit van de insectenfauna in een wegberm hangt in hoge mate af van de kwaliteit van de natuur in de omgeving. Dit is de belangrijkste conclusie die EIS Kenniscentrum Insecten trekt uit een onderzoek naar wegbermen in de provincie Overijssel. In 2019 onderzochten zij 60 bermtransecten op bijen, zweefvliegen, dagvlinders, libellen en sprinkhanen. Lees hier meer.

Landgoed Velhorst en bos- en heidegebied het Grote Veld in de Achterhoek zijn als natuurgebieden in beheer bij Natuurmonumenten. Op landgoed Velhorst worden sinds 2019 enkele voorheen intensief gebruikte landbouwpercelen omgevormd naar een kleinschalig en bloemrijk akkerlandschap. In het nabijgelegen bos- en heidegebied Grote Veld is door kap- en plagwerkzaamheden de heide hersteld, ter versterking van een ecologische corridor tussen het zuidelijke heideterrein en het Kienveen (gelegen op landgoed Velhorst). Op verzoek van Natuurmonumenten heeft EIS Kenniscentrum Insecten deze gebieden gedurende vijf dagen in 2019 volgens een gestandaardiseerde methode onderzocht. Het is de bedoeling om dit onderzoek in de komende jaren enkele malen te herhalen om zo de ontwikkeling van de bijenfauna te kunnen volgen. In totaal zijn in 2019 in alle onderzochte gebieden samen 95 bijensoorten gevonden, waaronder diverse bijzonderheden. Lees hier meer.

Elf Amsterdamse stadsparken zijn in 2019 onderzocht op hun bijenfauna. In totaal zijn er 72 bijensoorten aangetroffen. De soortenaantallen per park wisselden tussen 16 en 48. Grote stadsparken blijken rijker aan bijensoorten dan kleine. Het onderzoek is volgens een gestandaardiseerde methode uitgevoerd, zodat bij toekomstige herhalingen een beeld verkregen kan worden van ontwikkelingen in de bijenfauna van deze parken. Lees hier meer.


Honingbij vs wilde bijen
Uit diverse onderzoeken in natuurlijke omgeving waren al veel aanwijzingen bekend dat honingbijen en wilde bijen met elkaar in competitie zijn om voedselbronnen. In Parijs is nu voor het eerst onderzocht of hier in stedelijke omgeving ook sprake van is. De Franse onderzoekers vonden in Parijs een negatief verband tussen de dichtheden van (honing)bijenkasten en bloembezoek door wilde bestuivers. Vooral grote solitaire bijensoorten, hommels en bloembezoekende kevers waren duidelijk minder op bloemen aanwezig in gebieden met een hogere dichtheid aan bijenkasten. Het artikel is hier te lezen.

In de afgelopen 50 jaar is de honingbij exponentieel in aantal toegenomen in Europese landen rond de Middellandse Zee. Dit meldt een Spaanse onderzoeker in een nieuw onderzoeksartikel. Hij baseert zijn conclusie op een grote literatuurstudie van gegevens over bloembezoekende bijen in deze landen. Rond 1963 waren wilde bijen gemiddeld nog vier maal zo talrijk als de honingbij. Rond 2017 was de honingbij ongeveer even talrijk als alle honderden wilde bijensoorten bij elkaar. De onderzoeker ziet deze dominantie van de honingbij als een gevaar voor de diversiteit van wilde bijen. Het artikel is hier te lezen (let op: dit is een zogenaamde 'preprint', die nog niet aan peer review is onderworpen).

Overige berichten
Menno Reemer

top

Nederlandse Faunistische Mededelingen 53

Half december is nummer 53 van de Nederlandse Faunistische Mededelingen verschenen.

Daarin weer diverse nieuwe en herontdekte soorten en bijzondere waarnemingen voor de Nederlandse en/of Belgische fauna. Daaronder een nieuwe wolbij, een nieuwe wapenvlieg, een nieuwe sprinkhaan, een nieuwe sluipwesp, een nieuwe viltvlieg, diverse nieuwe sluipvliegen en vijf nieuwe goudoogvliegjes. Daarnaast een geïmporteerd nest van een exotische mier, een naamlijst van de Nederlandse bladvlooien en een eerste overzicht van de ongewervelden van de Markerwadden.

Het nummer is inmiddels bij alle donateurs van EIS Kenniscentrum Insecten in de bus gevallen.

Voor overige geïnteresseerden is nummer 53 voor € 15,- te bestellen via eis@naturalis.nl. De factuur wordt meegestuurd met de bestelling.

Je kunt natuurlijk ook donateur worden. Je ontvangt dan behalve de NFM ook de papieren EIS-Nieuwsbrief en de Entomologische Tabellen gratis. Opgeven als donateur kan via een mailtje aan eis@naturalis.nl of via deze webpagina.

Roy Kleukers


Inhoud

1-10 De zwartpootwolbij Anthidium septemspinosum, een verrassende nieuwe bij voor Nederland (Hymenoptera: Megachilidae) - Th. Zeegers
11-15 Exotische zwarte soldatenvlieg Hermetia illucens duikt op in Nederland (Diptera: Stratiomyidae) - J.T. Smit, Th. Zeegers & T. Cramer
17-22 Eerste waarneming van de rozevleugel Calliptamus italicus in Nederland (Orthoptera: Acrididae) - J.J.F. Verhees, P. Lemmers & R.P.W.H. Felix
23-42 Ongewervelde dieren van de Marker Wadden, een eerste indruk (Insecta, Arachnida, Mollusca) - O. Vorst, B. Aukema, M.C. de Haas, P.J. van Helsdingen, J. Huijbregts, V.J. Kalkman, R.M.J.C. Kleukers, S.J. van Leeuwen, H.J. Prijs, J. de Rond & J.T. Smit
43-47 First records of the ichneumonid Ctenochares bicolorus in Belgium and the Netherlands (Hymenoptera: Ichneumonidae) - F. Verheyde
49-53 Een geïmporteerd nest van de gevlekte cecropiamier Azteca xanthochroa (Hymenoptera: Formicidae) - J. Noordijk, J. Groothuis, K. van Veen & J. Schimmel
55-118 First checklist of the Dutch jumping plant lice since 93 years (Hemiptera: Psylloidea) - C.F.M. den Bieman, D. Burckhardt I. Malenovský & Th. Heijerman
119-122 Thereva micocephala, een nieuwe viltvlieg voor Nederland (Diptera: Therevidae) - E. de Bree, A. Wijker & T. Kompier
123-134 Zesde aanvulling op de naamlijst van Nederlandse sluipvliegen (Diptera: Tachinidae) - Th. Zeegers & F. Verheyde
135-142 Vijf goudoogvliegjes nieuw voor de Nederlandse fauna (Diptera: Chyromyidae) - E. de Bree, D. Belgers, R. van der Weele & A. Delfos


top

Verspreidingsatlas "leuke vliegen"

De verspreidingsatlas 'leuke vliegen' is verschenen. Hierin worden alle soorten behandeld van de blaaskopvliegen, dazen, roofvliegen, wapenvliegen, bastvliegen, wolzwevers en mierwolzwevers.

Per soort wordt er kort iets gezegd over de herkenning, habitat, ecologie en het voorkomen, status en trend en uiteraard zijn alle soorten voorzien van een verspreidingskaart en een vliegtijddiagram.

Het boekje is te bestellen voor € 15,- (inclusief BTW, exclusief verzending) via eis@naturalis.nl.



Smit, J.T., E. de Bree, R. van den Broek, M. Reemer, M. van Veen & Th. Zeegers 2019
Verspreidingsatlas 'leuke vliegen'. Blaaskopvliegen, dazen, roofvliegen, wapenvliegen, bastvliegen, wolzwevers & mierwolzwevers
EIS Kenniscentrum Insecten, Leiden.

top

Die Brutbilder der wichtigsten Forstinsekten

Alhoewel de subtitel vermeldt dat het een sleutel betreft voor Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland, zal dit boekje zeker ook geschikt zijn voor de Nederlandse houtbewonende insectenfauna.

Met de sleutel zijn de 100 meestvoorkomende houtbewonende aan de hand van de vraatsporen te determineren. Van elke soort is een korte beschrijving en een foto opgenomen.

Het boekje wordt ook aangeboden met de titel "Feldbestimmungsschlüssel für die Brutbilder der wichtigsten Forstinsekten Deutschland, Österreich und der Schweiz". Even zoeken naar de goedkoopste winkel kan aardig wat opleveren. De prijzen variëren van € 12,95 tot € 20,99.



Rohe, W. 2019
Die Brutbilder der wichtigsten Forstinsekten. Feldbestimmungsschlüssel für Deutschland, Österreich und die Schweiz
Quelle & Meyer, 224 pp.

top

Rode Lijst van de Belgische bijen

Walen en Vlamingen hebben de handen ineengeslagen om de eerste Rode Lijst van de bijen van België samen te stellen.

Van de 403 uit dit land bekende bijensoorten is de Rode-Lijststatus van 381 soorten bepaald en hiervan zijn er 113 op de Rode Lijst beland. Dit komt neer op 33%.

Voor het opstellen van de Belgische Rode Lijst zijn andere criteria gebruikt dan bij de Nederlandse Rode Lijst, dus de twee lijsten zijn niet zonder meer met elkaar te vergelijken. Toch zijn er veel overeenkomsten en is het interessant om te kijken welke dit zijn en waar juist de verschillen zitten.

De Engelstalige "Belgian Red List of Bees" is hier te downloaden.

Drossart, M., P. Rasmont, P. Vanormelingen, M. Dufrêne, M. Folschweiller, A. Pauly, N.J. Vereecken, S. Vray, E. Zambra, J. D'Haeseleer & D. Michez 2019
Belgian Red List of Bees
Belgian Science Policy 2018 (BRAIN-be -(Belgian Research Action through Interdisciplinary Networks), Presse universitaire de l'Université de Mons, Mons, 140 pp.

top

Die Wanzen Deutschlands. Entdecken - Beobachten - Bestimmen

Deze gids behandeld meer dan 300 in Duitsland voorkomende karakteristieke wantsen en tracht daarmee een representatief overzicht van deze insectengroep te geven. Het boek is dus niet zo compleet als het in aangekondigde "Die Wanzen Deutschlands - Ein Bestimmungsschlüssel".

Het boek geeft informatie over lichaamsbouw, ontwikkeling, levensstijl en verspreiding, karakteristieke kenmerken en gelijkende soorten. Op basis van een lijst van waardplanten is het mogelijk om specifiek te zoeken naar de wantsen die daar op leven. De auteurs sluiten af met een complete naamlijst van de in Duitsland voorkomende soorten.

Verschijnt in januari.

Jürgen Deckert & Ekkehard Wachmann 2020
Die Wanzen Deutschlands. Entdecken - Beobachten - Bestimmen
Quelle & Meyer, ca. 700 pp., ca. 750 kleurenafbeeldingen

top

Insect collection and identification

November 2019 verscheen de tweede editie van het voorheen getitelde "Arthropod collection and identification".

Het boek geeft een overzicht over alle aspecten die komen kijken bij het verzamelen en correct voorbereiden van specimens voor determinatie. Tevens opgenomen zijn gedetailleerde taxonomische sleutels tot de insecten en gerelateerde geleedpotigen, inclusief recente classificatiewijzigingen.

Verder behandelen de auteurs technieken voor moleculaire studies, methodes voor het kweken, opslaan en verzenden van specimens, en de geaccepteerde methodes voor het behandelen van forensische monsters.

Inhoud
  • Basic Tools and General Techniques
    1. Equipment and Collecting Methods
    2. Agents for Killing and Preserving
    3. Storage of Specimens
  • Classification of Insects and Mites
    1. Classification
    2. Synopsis of Insect Orders
    3. Description of Hexapod Orders
  • Appendix
    1. Liquid Preservation Formulas
    2. Mounting Small and Soft Bodied Specimens
    3. Directory - State Extension Service Directors and Administrators
    4. Submitting Specimens for Identification
Timothy J. Gibb & amp; Christian Osteo 2019
Insect Collection and Identification. Techniques for the Field and Laboratory
Academic Press, 354 pp., 400 afbeeldingen

top

Veldgids Sprinkhanen en krekels van Europa

Mei 2020 verschijnt een uitgebreide veldgids voor de Europese Orthoptera die bijna 300 soorten behandeld.

Daaronder alle soorten uit Midden- en Noord-Europa en de belangrijkste soorten uit het Middellandse Zeegebied en de Balkan.

De gids beschrijft van elke soort de kenmerken, biotoop en geluiden. Daarnaast bevat het boek bijna 700 foto's, 160 detailtekeningen en 284 verspreidingskaarten.

Heiko Bellmann, Florin Rutschmann, Christian Roesti & Axel Hochkirch 2020
Veldgids Sprinkhanen en krekels van Europa
KNNV Uitgeverij, 412 pp.

top

Bees of Europe

Dit boek vormt het eerste deel van een serie over Hymenoptera van Europa. In het eerste deel wordt een algemene inleiding gegeven over de morfologie, ecologie, evolutie, het samenstellen van een collectie van Hymenoptera. De auteurs presenteren tevens een sleutel voor de determinatie van alle superfamilies die op het Europese continent zijn vastgesteld.

Vervolgens wordt een uitgebreid overzicht over de kennis van de wilde bijen uit Europa en aangrenzende regio's gegeven, rekening houdend met de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen. Het gaat daarbij om meer dan 2000 soorten verspreid over 77 genera. Voor het determineren van deze Europese bijengenera is tevens een geïllustreerde sleutel opgenomen.

Een tweede aangekondigde titel in deze serie is Hymenoptera of Europe 2: Symphyta.

Denis Michez, Pierre Rasmont, Michaël Terzo & Nicolas J. Vereecken 2019
Hymenoptera of Europe 1: Bees of Europe
NAP Editions, 548 pp.

top

Abeilles de Belgique et des régions limitrophes

In dit boek behandelt de auteur, Alain Pauly, de bijenfamilie Halictidae voor een breed publiek van professionelen, studenten en geïnteresseerde natuurliefhebbers.

Aan de hand van identificatiesleutels kunnen de 84 soorten die in België voorkomen op naam worden gebracht. Daartoe is het boek overvloedig geïllustreerd met ruim 1200 kleurfoto's, > 90 verspreidingskaartjes en > 90 fenogrammen.

Het boek geeft bovendien voor elke soort een gedetailleerde beschrijving van de ecologie, de biotopen, de verspreiding, de fenologie, het sociaal gedrag en de IUCN Rode Lijst status. Het sluit af met een analyse van de verschillende factoren die het voortbestaan van deze boeiende bijen in België bedreigen en stelt een aantal beschermingsmaatregelen voor.

Voor meer informatie zie de Vlaamse Vereniging voor Entomologie.

Alain Pauly 2019
Abeilles de Belgique et des régions limitrophes (Insecta: Hymenoptera: Apoidea). Famille Halictidae
Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen - Brussel, 517 pp.

top

Kijk op Exoten 28

In dit 28e nummer van Kijk op Exoten onder meer een tussenstand over het vrijwilligersonderzoek rivierkreeften 2019 en de buxusmot (Cydalima perspectalis).

Op de laatste pagina van de nieuwsbrief zie je hoe je je ook aan kunt melden.

Kijk op Exoten 28 is hier te downloaden.

top

De Digitale Kokerjuffer 15 (22)

De Digitale Kokerjuffer is een nieuwsbrief van de EIS-werkgroep Kokerjuffers. De nieuwsbrief is bedoeld om geïnteresseerden in kokerjuffers of schietmotten op de hoogte te brengen van recente ontwikkelingen over Trichoptera in de Benelux.

Voorgaande nummers kunt u downloaden van de pagina van de EIS-werkgroep Kokerjuffers.

Bijdragen over Trichoptera voor toekomstige nummers zijn welkom. U kunt uw bijdragen mailen aan de redactie: David Tempelman of Koen Lock.



Inhoud

4 Bijzondere Belgische waarnemingen - Koen Lock
5 Ptilocolepus granulatus (Pictet 1834) na bijna een kwart eeuw weer aangetroffen - Hans Hop
8 Bijzondere kokerjuffers in de referentiecollectie van Hollands Noorderkwartier - Wim Langbroek & Barend de Boer
13 Bijzondere Nederlandse waarnemingen in 2019 - David Tempelman, Maria J. Sanabria & Casper Zuyderduyn
18 Content


De Digitale Kokerjuffer 15 (22) is binnenkort ook beschikbaar op de werkgroeppagina.

top

Braziliaanse zwerfspinnen in Nederland geïmporteerd

Braziliaanse zwerfspinnen (Phoneutria's) zijn van medisch belang, want ze hebben een assertieve manier van verdedigen, kaken die door de menselijke huid komen en een behoorlijk toxisch gifmengsel. Er bestaan wel paniekberichten over geïmporteerde Braziliaanse zwerfspinnen, maar een betrouwbaar overzicht ontbrak.

In 2015 werden drie spinnen uit het genus Phoneutria (oftewel 'Braziliaanse zwerfspinnen') gemeld bij EIS Kenniscentrum Insecten. Hiervan werden twee exemplaren verzameld en het derde was alleen op foto's te bewonderen. De verzamelde dieren werden als Phoneutria boliviensis gedetermineerd.

Na een zoektocht op internet en gericht rondvragen, konden nog drie vondsten van P. boliviensis achterhaald worden, één uit 2009 en twee ook uit 2015. Hoewel het incidenten blijven, doen mensen die op bedrijven werken waar plantenproducten uit Zuid- en Midden-Amerika binnenkomen er goed aan rekening te houden met deze mogelijke verstekelingen.

Bron:
Noordijk, J. 2019
In Nederland geïmporteerde 'Braziliaanse zwerfspinnen' (Araneae: Ctenidae: Phoneutria)
Entomologische Berichten 79 (6): 202-207

Foto: Theodoor Heijerman

top

Nieuw dansvliegengenus

Er waren in Nederland 172 soorten dansvliegen (Empididae) bekend. Vorig jaar is een nieuwe soort ontdekt, die behoort tot het soortenarme genus Dryodromia: D. testacea.

Deze vlieg komt in een vrij veel Europese landen voor en bijvoorbeeld uit België, Duitsland, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk was ze al bekend.

Over de biologie van de soort is niet veel bekend, behalve dat ze vaak gevonden wordt in droge bossen, foeragerend op bloemen van struiken en bomen.

Bron:
Belgers, D. 2019
Dryodromia testacea, een vertegenwoordiger van een nieuw dansvlieggenus voor Nederland (Diptera: Empididae)
Entomologische Berichten 79 (6): 235

Foto: Dick Belgers

top

Spulers wespvlinder ontdekt in Zuid-Limburg

In oktober 2017 werd in Vaals in het zuiden van de Nederlandse provincie Limburg op Chinese jeneverbes een takgezwel aangetroffen met daarin zeven rupsen van de wespvlinder Synanthedon spuleri. Drie van de rupsen werden opgekweekt tot imago, twee mannetjes en één vrouwtje.

Dit was de eerste waarneming van de soort in Nederland. In mei 2018 werd, eveneens in Vaals, een rups aangetroffen in een gezwel op een stam van ruwe berk.

Met deze nieuwe soort zijn er nu in totaal veertien soorten Nederlandse wespvlinders bekend.

Bron:
Goossens, R. & Th. Garrevoet 2019
Synanthedon spuleri, een nieuwe wespvlindersoort voor Nederland (Lepidoptera: Sesiidae)
Entomologische Berichten 79 (6): 230-233
Foto: Rudi Goosens

top

Zeldzame grasspringspin blijkt heidespringspin

De heidespringspin Evarcha michailovi werd in 2012 voor het eerst in Nederland gedetermineerd.

Nadat collectiemateriaal was bestudeerd, bleek dat deze soort al eerder in Nederland was gevangen, maar steeds foutief werd geïdentificeerd als Evarcha laetabunda, die de Nederlandse naam zeldzame grasspringspin heeft. Er bleken zelfs helemaal geen exemplaren van E. laetabunda aanwezig te zijn, waardoor de status van deze soort in Nederland dubieus is geworden.



Bron:
Vogels, J. P. Koomen, P. Tutelaers & S. IJland 2019
De heidespringspin Evarcha michailovi nieuw gemeld voor Nederland: habitatbeschrijving en determinatie Nederlandse Evarcha-soorten
Entomologische Berichten 79 (6): 217-229

Foto: Marc de Winkel

top

Thereva microcephala, een nieuwe viltvlieg

Viltvliegen vormen een kleine familie, verwant aan wolzwevers en roofvliegen.

In 2019 werden foto's van Thereva microcephala op Waarneming.nl geplaatst, uit het Vijlenerbos in Zuid-Limburg.

Dit betreft de eerste zekere waarneming van deze soort in Nederland, maar met terugwerkende kracht kon een foto uit 2014 van dezelfde plek goedgekeurd worden.

Bron:
Bree, E. de, A. Wijker & T. Kompier 2019
Thereva microcephala, een nieuwe viltvlieg voor Nederland (Diptera: Therevidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 53: 119-122

Foto: Tom Kompier

top

Nest van de gevlekte cecropiamier Azteca xanthochroa

Mieren worden makkelijk geïmporteerd met plantmateriaal, en komen zo in kassen en dierentuinen terecht. De lijst met exotische mieren in Nederland is dan ook erg lang.

Onlangs werd in Wildlands Adventure Zoo in Emmen een nest ontdekt van Azteca xanthochroa, alweer een aanvulling op de lijst.

Deze mier leeft exclusief in het tropische plantengeslacht Cecropia.

Bron:
Noordijk, J., J. Groothuis, K. van Veen & J. Schimmel 2019
Een geïmporteerd nest van de gevlekte cecropiamier Azteca xanthochroa (Hymenoptera: Formicidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 53: 49-53

Foto: Theodoor Heijerman

top

Goudoogvliegjes onder de loep

De vliegenfamilie Chyromyidae is slecht bestudeerd in Nederland.

Recent onderzoek leverde vijf nieuwe soorten voor Nederland op.

Omdat het felgele kleine vliegjes met briljant gekleurde oogjes zijn wordt als Nederlandse naam goudoogvliegjes voorgesteld.

Bron:
Bree, E. de, D. Belgers, R. van der Weele & A. Delfos 2019
Vijf goudoogvliegjes nieuw voor de Nederlandse fauna (Diptera: Chyromyidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 53: 135-142

Foto: Ben Hamers

top

Agenda t/m maart 2020
10 januari Excursie wantsenstudiegroep, Beegderheide Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
11 januari Sectie Hymenoptera, Studiedag Lasioglossum Nederlandse Entomologische Vereniging
11 januari Werkavond mollusken determineren Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
13 januari Werkavond mollusken determineren Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
16 januari Lezing rivierkreeften Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
18 januari Larvenhuidjes determinatiedag Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
22 januari Bijeenkomst dag- en nachtvlinders Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
23 januari Symposium: hoe blus je een heidebrand? deze nieuwsbrief
25 januari EIS-dag 2020 deze nieuwsbrief
25 januari 88e verenigingsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
9 februari Winterbijeenkomst Nederlandse Entomologische Vereniging
10 februari Lezing solitaire bijen Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
13 februari Varia-avond met aandacht voor 10.110 soortenjaar Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
15 februari 89e verenigingsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
17 februari Werkavond mollusken determineren Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
19 februari Bijeenkomst dag- en nachtvlinders Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
22 februari Libellenstudiedag Libellenvereniging Vlaanderen en deze nieuwsbrief
29 februari Genootschapsdag Natuurhistorisch Genootschap in Limburg en deze nieuwsbrief
5 maart Lezing nachtvlinders in de vallei van de Ziepbeek Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
7 maart Voorjaarsbijeenkomst, Sectie Everts Nederlandse Entomologische Vereniging
7 maart Dagexcursie Schiermonnikoog Nederlandse Malacologische Vereniging
9 maart Lezing sprinkhanen en krekels Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
12 maart Lezing brembewoners Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
16 maart Werkavond mollusken determineren Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
18 maart Bijeenkomst dag- en nachtvlinders Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
21 maart Studiedag, Mierenwerkgroep Nederlandse Entomologische Vereniging
21 maart Studiedag Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie en deze nieuwsbrief
21 maart 90e verenigingsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
21 maart Landelijke ANEMOONdag Stichting ANEMOON

top

Van de redactie

Dit is het vijftigste nummer van Tentakel, de digitale nieuwsbrief over ongewervelde dieren. Deze nieuwsbrief verschijnt onregelmatig naast de reguliere papieren EIS-nieuwsbrief.

In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@naturalis.nl.

De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare e-mailprogramma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/e-mailindeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw e-mailprogramma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser. Hier zijn ook alle reeds verschenen nummers beschikbaar.

Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw e-mailadres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.

U kunt onze nieuwtjes volgen door u aan te melden via onze pagina op Facebook.

Ed Colijn

top