In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@ncbnaturalis.nl
De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare email-programma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/email-indeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw email-programma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser.
Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw email-adres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.
Ed Colijn
top
Ed komt uit Flevoland waar hij zich de afgelopen jaren heeft bezig gehouden met de inventarisatie van dag- en nachtvlinders, libellen en sprinkhanen. Hij zal zich dit jaar onder andere bezig houden met de professionalisering en het bijhouden van de EIS-databases, het coördinatorschap van de libellenvalidatie binnen de Nationale Databank Flora en Fauna, het organiseren van sprinkhaanexcursies (zie ook deze nieuwsbrief), het maken van deze digitale nieuwsbrief, werken aan het soortenregister en het opzetten van een vliegend hert-project voor de Veluwe.
Ed Colijn & Menno Reemer
Een maand later, op 14 augustus, brengen we een bezoek aan het Taarlosche diep bij het Ballooërveld op zoek naar zompsprinkhanen (Chorthippus montanus). 17 september wordt het excursieseizoen afgesloten met een inventarisatie van zadelsprinkhanen (Ephippiger ephippiger) op het Herikhuizerveld, beter bekend als de Posbank.
De excursies zijn geschikt voor zowel beginnende als reeds gevorderde geïnteresseerden. Het aantal deelnemers aan alle activiteiten is beperkt tot maximaal 12. Deelname is gratis. Meer informatie en aanmelding via eis@ncbnaturalis.nl.
Libellen Samen met de Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie en de Vlinderstichting worden diverse libellenexcursies georganiseerd. Op 17 juli zijn er twee excursies naar de Groenlanden in de Gelderse Poort, 8 augustus een excursie in de Millingerwaard en op 22 en 29 oktober is het mogelijk de libellencollectie van Naturalis te bezoeken. Na afloop van het seizoen zal in november een determinatiedag voor libellenhuidjes worden georganiseerd. Meer informatie en wijze van opgave is te vinden op de website van de Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie.
Waar? De dag vindt plaats in Boswachterij Staphorst bij de werkschuur en camping van Staatsbosbeheer (Amersfoort-coördinaat 214-515). Boswachterij Staphorst is voor veel mensen een onbekend gebied. Toch is er veel te beleven Een groot deel van het gebied bestaat uit naaldbos van 70 jaar of ouder afgewisseld met loofbos. In het gebied bevinden zich meerdere heideterreinen met vennen.
Wanneer? De 1000-soortendag vindt plaats op zaterdag 28 augustus maar een deel van de activiteiten begint al op vrijdagavond en loopt door tot zondag.
Wie? We zijn te gast bij Staatsbosbeheer. De activiteiten worden georganiseerd door de PGO‘s, Waarneming.nl en enkele andere landelijke natuurverenigingen. De excursies zijn gericht op actieve vrijwilligers. Voor de dag wordt dus niet een algemeen publiek uitgenodigd.
Wat? In totaal worden er een twintigtal excursies gehouden variërend van slakken tot libellen en van planten tot lieveheerbeestjes. Het is ook mogelijk om zelf het gebied in te gaan. In juli wordt een volledig excursieprogramma aangekondigd.
Verwerking gegevens Voor een deel van de groepen wordt er op de dag zelf een complete lijst bijgehouden. Voor andere groepen (bijen, vliegen, kevers) is dit niet mogelijk en van deze groepen wordt alleen een schatting van het aantal soorten gemaakt. Een teller met het aantal soorten voor het gebied is te zien op Waarneming.nl. Slapen, drinken en eten? De camping van Staatsbosbeheer is gedurende het weekend gratis. Koffie en thee is aanwezig. Op zaterdagavond is er een barbecue voor mensen die zich van te voren hebben aangemeld. Staatsbosbeheer maakt de werkschuren leeg zodat er gelegenheid is om bij regen te schuilen.
Aanmelden? Aanmelden hoeft niet. Je moet je wel aanmelden als je gebruik wilt maken van de camping of als je mee wilt doen met de barbecue. Stuur dan een mailtje naar Vincent Kalkman (vincent.kalkman@ncbnaturalis.nl).
Vergunning ontvangen? Op het einde van het jaar willen we natuurlijk een zo compleet mogelijke lijst hebben van wat er in het gebied voorkomt. We hopen dan ook dat zoveel mogelijk mensen al in de zomer het gebied ingaan. Vergunning voor veldwerk worden centraal geregeld. Stuur hiervoor een mailtje naar (vincent.kalkman@ncbnaturalis.nl) met vermelding van je naam en de dier- of plantengroep waaraan je werkt.
Vincent Kalkman
Insecten zijn de meest voorkomende organismen op aarde die ook altijd in de nabijheid van mensen te vinden zijn. Echter, voor velen zullen de prachtige details van deze diertjes onbekend zijn. Deels omdat het vaak te klein is om zomaar te bekijken en deels omdat de meeste mensen insecten lastig en eng vinden. En onbekend maakt onbemind. De tentoonstelling 'Kopstukken' nodigt uit tot persoonlijke kennismaking. Toeschouwers staan oog in oog met de snorzweefvlieg en de goudoogdaas en nog eens 22 geportretteerde Nederlandse insecten die stuk voor stuk persoonlijkheden worden.
Wim van Egmond is gespecialiseerd fotomicrograaf; hij legt onderwerpen vast die met het blote oog niet of nauwelijks te zien zijn. Met behulp van nieuwe fotografische technieken maakt hij een wereld zichtbaar die voor de mens onzichtbaar is. Hij doet dit op zo'n manier dat het echte kunstwerken worden. Op zijn website www.micropolitan.org kunnen vele voorbeelden bekeken worden; waaronder raderdieren, algen, allerlei planktonische organismen, etc. Ook werkt Wim op het moment samen met EIS om vele van zijn foto's in het aankomende boek over de Nederlandse biodiversiteit te laten verschijnen.
Jinze Noordijk
Parasieten vind je overal in de natuur. Op slinkse manier maken ze misbruik van andere organismen om aan hun voedsel te komen of een klusje te laten opknappen. Des te langer ze van hun gastheer gebruik kunnen maken, des te beter. De arme gastheer wordt er niet gelukkiger van: malaise is zijn deel of uiteindelijk zelfs de dood.
Parasieten gebruiken eenvoudige tot zeer complexe strategieën om hun gastheren te vinden en gebruiken. De expositie geeft hier een beeld van.
Programma
14.00 uur: start parasietenmarkt tijdens de markt zullen er continu korte lezingen zijn over de parasieten die tijdens de vakantie voor ons op de loer liggen
16.00 uur: opening welkom door Dr. Paul L.Th. Beuk, bioloog NHMM korte voordracht door Dr. Bart G.J. Knols, malariadeskundige
openingshandeling
De expositie is gedurende de hele middag en vervolgens tot 7 november te bezoeken.
Elke dag zie je dan een nieuw bericht met een nieuwe foto verschijnen. Het onderwerp is altijd een dier- of plantensoort waarover iets interessants te melden is.
Door de medewerking van EIS komen vaak ongewervelden aan bod. Leuk om in de gaten te houden dus, elke keer als je je computer opstart bijvoorbeeld.
De Natuurwidget is te downloaden via www.nederlandsesoorten.nl/natuurwidget.
Menno Reemer
In klein comité heeft al enig overleg plaatsgevonden tussen potentiële leden van de werkgroep, is een bibliografie samengesteld, zijn ideeën uitgewisseld en zijn de eerste bijna 1000 waarnemingen gecontroleerd en opgenomen in een nieuwe Silphidae-database. Om de aandacht voor aaskevers te vergroten zullen specifieke aaskeverexcursies worden georganiseerd en een website worden ontwikkeld waarop onder andere een digitale determineersleutel zal worden aangeboden. Behalve het controleren en registreren van faunistische gegevens wil de Silphidae-werkgroep ook ecologische data verzamelen. Uiteindelijk moet dit resulteren in een nieuw deeltje in de serie Entomologische Tabellen.
Werkgroep Aaskevers (Silphidae) Ed Colijn EIS-Nederland Postbus 9517 2300 RA Leiden Tel: 071-5687594 Email: ed.colijn@ncbnaturalis.nl
Het project wordt uitgevoerd in samenwerking met NIOZ, IMARES en Rijks Universiteit Groningen, Aquasense, GiMaRIS en Ecosub. In de toekomst kan het aantal betrokken organisaties nog verder uitbreiden.
Het boek is bedoeld voor iedereen die - beroepsmatig of uit interesse - informatie zoekt over levende weekdieren: strandzoekers, schelpenverzamelaars, sportduikers, natuurliefhebbers, waterbeheerders, beleidsmakers, onderzoekers en vrijwilligers.
Meer informatie over het project is te vinden op de website van Stichting ANEMOON.
Het gaat om de volgende kaarten:
Grote kevers. Deze zoekkaart is bedoeld als hulpmiddel om het vliegend hert te onderscheiden van alle verwante of gelijkende keversoorten. De kaart behandelt 14 soorten of genera aan de hand van duidelijke veldfoto's. Verder is een halve A4 met algemene informatie over het vliegend hert opgenomen (inclusief verspreidingskaartje). Te downloaden van www.naturalis.nl/vliegendhert
Geelgerande waterroofkevers. Met deze kaart kunnen alle Nederlandse geelgerande waterroofkevers en het gelijkende genus Cybister op naam worden gebracht. De achterzijde van de kaart bevat beknopte verspreidingsinformatie over alle soorten. Te downloaden van www.naturalis.nl/geelgerande
Kreeften. Dit betreft een herdruk van de zoekkaart uit 2008. In tegenstelling tot de vorige kaart is de herdruk gelamineerd en zijn er wetenschappelijke namen toegevoegd. Te downloaden van www.naturalis.nl/kreeften
Bram Koese
Limburg is met 3569 soorten de meest soortenrijke provincie, in Flevoland komen de minste soorten voor, net iets meer dan 1000 soorten kevers. Het is voor het eerst in meer dan 40 jaar dat zo’n overzicht is gemaakt: sinds de vorige catalogus uit 1966 is ons land 333 soorten kevers rijker. Maar deze toename van soorten betekent nog niet dat het goed gaat met de biodiversiteit van kevers: 475 soorten zijn namelijk sinds 1966 nooit meer waargenomen, zoals de juchtleerkever, de eenhoorn-mestkever en diverse soorten truffelkevers. Er zijn dus meer keversoorten verdwenen in Nederland dan er bij zijn gekomen.
Met deze catalogus is na te gaan welke kevers de afgelopen 150 jaar in Nederland geleefd hebben. Daarnaast is het voorkomen in de twaalf provincies vermeld, waarmee een beknopt beeld wordt gegeven van de verspreiding. Bovendien worden twee perioden (vanaf 1967 en daarvoor) onderscheiden, waardoor ook de potentiële achteruitgang zichtbaar wordt.
De nieuwe kevercatalogus is te bestellen bij de NEV of via de boekhandel.
Roy Kleukers
Van een groot deel van de houtbewonende kevers kon de status door gebrek aan informatie niet bepaald en het werkelijk percentage bedreigde soorten is in deze groep waarschijnlijk hoger. Bij de dagvlinders en houtbewonende kevers worden de meeste bedreigde soorten gevonden in centraal Europa terwijl bij de libellen vooral soorten van het Middellandse Zeegebied het slecht doen.
De Europese Rode lijsten van dagvlinders en libellen hebben een Nederlands tintje doordat een groot deel van het werk is uitgevoerd bij de Vlinderstichting en EIS-Nederland. In 2011 komt de Europese Rode lijst van de mollusken uit.
De samenvatting en PDF's van de verschillende rapporten is te vinden op: ec.europa.eu/environment/nature/conservation/species/redlist
De uitgave bevat enkele algemene hoofdstukken over de boorvliegen, een uitgebreide determinatietabel en soortbesprekingen. Er zijn vele kleurenfoto’s opgenomen en platen met vleugelpatronen van Adri Karman.
Het boekje zal binnenkort worden verstuurd aan de abonnees van Nederlandse Faunistische Mededelingen en de leden van de NEV die via de website hebben aangegeven dat ze hier prijs op stellen.
Jansen, E.A., 2010 Kruipende huisjes (Molluskeninventarisatie Flevoland) Stichting Anemoon / Natura Parva
Kalkman, V.J., J.-P. Boudot, K.-J. Conze, G. de Knijf, E. Dyatlova, S. Ferreira, M. Jovic, E. Riservato & G. Sahlén, 2010 European Red List of dragonflies Publications Office of the European Union, Luxembourg Gratis te downloaden van European Red Lists
Kuchlein, J.H. & L.E.J. Bot, 2010 Identification keys to the Microlepidoptera of the Netherlands KNNV Uitgeverij
Nieto, A. & K.N.A. Alexander, 2010 European Red List of saproxylic beetles Gratis te downloaden van European Red Lists
Smit, J.T., 2010 De Nederlandse boorvliegen (Tephritidae) Entomologische Tabellen 5: 1-159
Soes, D.M. & B. Koese, 2010 Invasive freshwater crayfish in the Netherlands: a preliminary risk analysis EIS Nederland
van Swaay, C.A.M., A. Cuttelod, S. Collins, D. Maes, M. López Munguira, M. Sasic, J. Settele, R. Verovnik, T. Verstrael, M. Warren, M. Wiemers & I. Wynhoff, 2010 European Red List of butterflies Gratis te downloaden van European Red Lists
Vorst, O., 2010 Catalogus van de Nederlandse kevers Nederlandse Entomologische Vereniging
De reeds verschenen nummers van Tentakel.
Tentakel 69 - 12 april 2023 Tentakel 68 - 22 februari 2023 Tentakel 67 - 15 december 2022 Tentakel 66 -18 oktober 2022 Tentakel 65 - 30 augustus 2022 Tentakel 64- 14 juni 2022 Tentakel 63 - 14 april 2022 Tentakel 62 - 20 januari 2022 Tentakel 61 - 15 december 2021 Tentakel 60 - 13 oktober 2021 Tentakel 59 -23 april 2021 Tentakel 58 - 13 april 2021 Tentakel 57 - 17 februari 2021 Tentakel 56 - 5 januari 2021 Tentakel 55 - 20 oktober 2020 Tentakel 54 - 25 augustus 2020 Tentakel 53 - 7 juli 2020 Tentakel 52 - 1 mei 2020 Tentakel 51 - 25 februari 2020 Tentakel 50 - 1 januari 2020 Tentakel 49 - 22 oktober 2019 Tentakel 48 - 27 augustus 2019 Tentakel 47 - 10 juli 2019 Tentakel 46 - 9 mei 2019 Tentakel 45 - 13 maart 2019 Tentakel 44 - 1 januari 2019 Tentakel 43 - 24 oktober 2018 Tentakel 42 - 22 augustus 2018 Tentakel 41 - 26 juni 2018 Tentakel 40 - 1 mei 2018 Tentakel 39 - 22 februari 2018 Tentakel 38 - 1 januari 2018 Tentakel 37 - 13 november 2017 Tentakel 36 - 5 september 2017 Tentakel 35 - 12 juli 2017 Tentakel 34 - 15 mei 2017 Tentakel 33 - 16 maart 2017 Tentakel 32 - 25 januari 2017 Tentakel 31 - 25 oktober 2016 Tentakel 30 - 21 juli 2016 Tentakel 29 - 25 mei 2016 Tentakel 28 - 24 maart 2016 Tentakel 27 - 18 januari 2016 Tentakel 26 - 16 december 2015 Tentakel 25 - 25 september 2015 Tentakel 24 - 6 augustus 2015 Tentakel 23 - 4 juni 2015 Tentakel 22 - 22 april 2015 Tentakel 21 - 26 februari 2015 Tentakel 20 -17 december 2014 Tentakel 19 -12 juni 2014 Tentakel 18 -20 maart 2014 Tentakel 17 -19 december 2013 Tentakel 16 - 2 november 2013 Tentakel 15 - 25 juli 2013 Tentakel 14 - 2 mei 2013 Tentakel 13 - 14 januari 2013 Tentakel 12 - 14 december 2012 Tentakel 11 - 19 juli 2012 Tentakel 10 - 8 mei 2012 Tentakel 9 - 8 maart 2012 Tentakel 8 - 1 december 2011 Tentakel 7 - 28 juli 2011 Tentakel 6 - 6 april 2011 Tentakel 5 - 23 december 2010 Tentakel 4 - 15 november 2010 Tentakel 3 - 15 september 2010 Tentakel 2 - 10 augustus 2010 Tentakel 1 - juli 2010