Tentakel 57

Tentakel 57
Nummer 57 - 17 februari 2021

 
Europees Hommelsymposium

Op zaterdag 20 en zaterdag 27 februari organiseert EIS Kenniscentrum Insecten een Europees symposium over hommels.

Tijdens deze twee online-bijeenkomsten zullen Belgische, Britse, Duitse, Italiaanse en Nederlandse hommeldeskundigen spreken over uiteenlopende onderwerpen rond de ecologie en bescherming van hommels.

Een unieke bijeenkomst die je niet mag missen! Er wordt Engels gesproken, maar laat je je hier vooral niet door weerhouden.

Deelname is gratis. Je kunt je aanmelden op bestuivers.nl/hommelsymposium.

Programme Saturday February 20th

9:30-9:45 Welcome by host of conference - Dr. Vincent Kalkman (Naturalis Biodiversity Center)
9:45-10:10 Mind the Gap: the effect of seasonal resource gaps on bumblebees - Dr. Thomas Timberlake (University of Bristol)
10:10-10:35 Asian bumblebees as the key to European bumblebees - Dr. Paul Williams (Natural History Museum London)
10:35-11:00 Bumblebees in Dutch meadows - Anthonie Stip (Dutch Butterfly Conservation)
11:00-11:25 Working with farmers to create bumblebee friendly habitat - Dr. Nikki Gammans (Bumblebee Conservation Trust)
11:25-11:50 Climate and land use change impacts on bumblebees - Dr. Leon Marshall (Université Libre de Bruxelles and Naturalis)
11:50-12:15 Bumblebee foraging and cold adapted bumblebees of the Alps - Dr. Paolo Biella (University of Milano-Bicocca)
12:15-12:30 Closing remarks - Dr. Vincent Kalkman (Naturalis Biodiversity Center)


Programme Saturday February 27th

9:30-9:45 Welcome by host of conference - Dr. Vincent Kalkman (Naturalis Biodiversity Center)
9:45-10:10 The Dutch bumblebee monitoring programme - Johan van 't Bosch (EIS Kenniscentrum Insecten)
10:10-10:35 Bumblebee genetics - Dr. Kevin Maebe (Ghent University)
10:35-11:00 Bombus terrestris colony performance with the urban ecosystem - Dr. Panagiotis Theodorou (Martin Luther Univ. Halle-Wittenberg)
11:00-11:25 Exposure to extreme temperatures unveils a global threat for wild bumblebees under climate change - Dr. Baptiste Martinet (Université Libre de Bruxelles)
11:25-11:50 Nutritional resilience of bumblebees - Dr. Maryse Vanderplanck (University of Mons, Zoology lab)
11:50-12:15 Inventories and conservation of current bumblebee diversity in Belgium - Jens D'Haeseleer (Natuurpunt Studie)
12:15-12:30 Closing remarks - Dr. Vincent Kalkman (Naturalis Biodiversity Center)

top

Genootschapsdag 2021

Op zaterdag 20 februari, de zaterdag na carnaval, vindt traditiegetrouw de Genootschapsdag plaats. Dit jaar kan deze dag vanwege de beperkingen vanwege COVID-19 niet in fysieke vorm doorgaan. We hebben derhalve gekozen voor een digitale Genootschapsdag via het Zoom-platform. Het voordeel is dat u alle lezingen vanuit huis op de bank via uw laptop of tablet kunt volgen.

Als organisatoren missen ook wij het fysieke contact met en tussen de leden, maar we hopen dat we dat later weer kunnen inhalen als de maatregelen weer worden versoepeld. De lezingenblokken zijn thematisch van opzet, zodat er hopelijk iets bij is van ieders gading. Deelname aan deze Genootschapsdag is gratis. U kunt zich voor deze dag aanmelden via loket.nhgl.nl, dan krijgt u enkele dagen voor de Genootschapsdag een link toegestuurd zodat u ook bij de Zoom-presentatie kunt. Deze link zal later ook via de website en facebook bekend gemaakt worden.

Programma

Dagvoorzitter: Harry Tolkamp
Het programma is ingedeeld in vier thematische blokken met acht lezingen van elk 25 minuten. Aan het eind van elke lezing is er kort tijd voor het beantwoorden van enkele vragen die via de chat gesteld kunnen worden.

10:00-11:15 Blok 1 Landschap
10:00-10:10 Welkom door Frank Oelmeijer, voorzitter van het Natuurhistorisch Genootschap
10:10-10:45 Olaf Op den Kamp - Natuurgebieden in Limburg. Een impressie uit de boekenserie Natuurlijk Maastricht, Natuurlijk Kerkrade, de Geleenbeek en Natuurlijk Roermond
10:45-11:30 Hettie Meertens Rivierpark Maasvallei. Tot leven gebracht door het Grensmaasproject
11:30-12:30 Blok 2 Ongewervelden
11:30-12:00 Reinier Akkermans - Highlights uit de waarnemingen van Limburgse wantsen
12:00-12:30 Gerard Majoor - Twee nieuwe mutsnaaktslakken voor Nederland uit Eys
12:30-13:30 Pauze
13:30-14:30 Blok 3 Flora en Paddenstoelen
13:30-14:00 Mark Smeets - Bijzondere flora, bijzondere schimmels. Een introductie tot de fytoparasitaire schimmels van Zuid-Limburg
14:00-14:30 Wiene Bakker - Onderzoek naar pioniergemeenschappen op rotsbodem in Zuid-Limburg
15:00-16:15 Blok 4 Fauna
15:00-15:30 Ton Lenders - De brand op de Meinweg en de effecten op de fauna
15:30-16:00 Henk Schmitz - Gladde slangen in een woonwijk aan de rand van Nationaal Park De Meinweg
16:00-16:15 Afsluiting van de Genootschapsdag door de voorzitter
16:15-16:45 Algemene ledenvergadering van het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg


Voor de afsluitende borrel bent u dit jaar zelf thuis verantwoordelijk.

top

2021-soortenjaar

Dit jaar wordt in het nieuwe Nationaal Park Nieuw Land een 2021-soortenjaar georganiseerd waarbij ook EIS betrokken is.

Het Nationaal Park Nieuw Land is bijna 29.000 hectare groot en omvat de natuurgebieden Lepelaarsplassen, Wilgenbos, Vaartsluisbos, Oostvaardersbos, Oostvaardersplassen, Oostvaardersveld, Hollandse Hout, Markerwadden, Trintelzand en een deel van het Markermeer.

Iedereen is welkom om mee te helpen tellen. Het doel is om in 2021 ten minste 2021 soorten waar te nemen en in te voeren via deze speciale pagina op Waarneming.nl.

Meer informatie is te vinden op de website van Nationaal Park Nieuw Land.

top

Voordelige cursus bijvriendelijk groenbeheer

Met geschikt groenbeheer kunnen we veel doen voor planten en dieren. Maar welke aanpassingen vraagt dat? En wie of wat helpen we daar dan mee?

EIS Kenniscentrum Insecten organiseert in samenwerking met Naturio eenmalig zeven cursusdagen verspreid door het land. Dankzij financiering vanuit project HommelHulp kunnen we deze cursus aanbieden voor een eigen bijdrage van € 50 p.p. incl. cursusmaterialen en catering. De ruimtes zijn Corona-proof. Per organisatie kunnen twee personen zich opgeven en vol = vol!

Deze cursusdag voor praktijkmensen neemt je mee in de natuurwereld en laat je kennismaken met ecologisch beheer. 's Morgens is er een introductie van het leven van bloembezoekende insecten en het waarom en hoe van ecologisch beheer. 's Middags gaat de theorie leven met een excursie.

Lees meer en meld je aan op naturio.nl/hommelhulp/.

top

Challenge: Kreeftenbox wint hoofdprijs Delflandse challenge

De prijswinnaars van de Delflandse rivierkreeften-challenge zijn bekend. Uit maar liefst 134 ingediende ideeën heeft de jury drie prijswinnaars uitgekozen.

De hoofdprijs van duizend euro gaat naar Martijn Schiphouwer, de bedenker van de 'kreeftenbox'. Hoogheemraad Marcel Belt belde de winnaars met het goede nieuws.

Delfland werkt hard aan schoon, gezond en levend water. Een belangrijk onderdeel hiervan is een gezonde waternatuur. Dit betekent een goede balans tussen alles wat in het water leeft. De exotische rivierkreeften zijn door hun gedrag een bedreiging voor die waternatuur. Ze kennen weinig natuurlijke vijanden, waardoor ze op veel plekken een ware plaag zijn geworden. Er is al veel onderzoek gedaan naar deze exoten. Maar een echt goede aanpak is er nog niet.

Delfland en het Ministerie van LNV zijn daarom samen een innovatietraject gestart voor het intensief wegvangen van deze dieren. De eerste stap in dit traject was de rivierkreeften-challenge. De kernvraag bij deze challenge was: hoe ziet het ideale vangtuig eruit voor het effectief wegvangen van exotische rivierkreeften met zo min mogelijk bijvangst? Maar liefst 134 ideeën kregen wij daarop binnen. Daarvan voldeden er 59 aan de criteria en daaruit heeft de jury drie prijswinnaars gekozen. De hoofdprijs van € 1.000,- gaat naar Martijn Schiphouwer voor zijn Kreeftenbox, de tweede en derde prijs gaan naar respectievelijk Jeroen Verhoeff en Mathijn Speelman.

Kreeftenbox wint hoofdprijs
De jury zegt over het winnende idee: "De jury is enthousiast over de kreeftenbox. Een sterk punt van het ontwerp is dat het zowel de kleine als de grote kreeften kan vangen en dat bijvangst er ook weer makkelijk uit kan. Dit model is eenvoudig, makkelijk te stapelen en te vervoeren. Het idee is goed doordacht en uitgewerkt. Er is zelfs nagedacht over het lot van het vangtuig bij verlies."

Vervolg: hackathon
Delfland en het Ministerie van LNV gaan nu verder met het daadwerkelijk ontwikkelen van het vangtuig. De volgende stap in dit innovatiepartnerschap is een hackathon: wij dagen deelnemers uit om een ontwerp verder uit te werken en te presenteren. De winnende ideeën uit de challenge spelen daarbij een belangrijke rol. Maar ook alle andere ideeën dienen als inspiratie. Alle 134 inzendingen zijn voor dat doel gebundeld in een inspiratieboek.

Na de hackathon willen wij een aantal prototypes hebben. Die gaan we testen in de proefsloten van de Wageningen Universiteit om daarna de pilot te starten met het intensief afvangen van exotische rivierkreeft op een aantal plekken in Delfland.

Wie wil meedoen aan de hackathon: op onze website en social mediakanalen lees je hierover binnenkort meer.

top

Ongewervelden in de pers

Boswachter laat handtekening in landschap achter
Na 41 jaar trouwe dienst heeft hij per 1 januari 2021 zijn Staatsbosbeheer-uniform voorgoed uitgetrokken. Maar boswachter Jap Smits van de Strabrechtse Heide, bij het Noord-Brabantse Heeze, was niet zomaar een boswachter. Hij is de bedenker van een uniek type beheer van de heide, het zogenaamde visgraatbeheer. Daarbij wordt niet in één keer een groot stuk aaneengesloten heide geplagd, maar gebeurt dat in sleuven, waarbij - als je het uit de lucht zou bekijken - een patroon van visgraten in de hei ontstaat. Kijk maar op Google Maps. Op die manier raak je niet al het bodemleven en de insecten kwijt, en werk je toch aan herstel van de heide.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 10 januari is hier te beluisteren.


Ook niet-zeldzame insecten verdwijnen. 'De hele gemeenschap stort in'
De biodiversiteit heeft flink te lijden onder de drastische teruggang van de hoeveelheid insecten. Ook niet-zeldzame soorten verdwijnen, blijkt uit nader onderzoek. "De hele gemeenschap stort in."

Het artikel uit Trouw van dinsdag 12 januari is hier te lezen.


De vrije val van de zweefvlieg
Niet alleen de hoeveelheid insecten neemt dramatisch af, ook de rijkdom aan soorten gaat eraan, blijkt uit onderzoek. En dat kan grote gevolgen hebben.

Het artikel uit Trouw van woensdag 13 januari is hier te lezen.


De komst van het rolrond vliegend hert
Pissebedden, houtkevers en spekzwoerdzwammen. Allemaal zijn ze even dol op dood hout. Als je aan bosecoloog Jan ten Hoopen vraagt wat de toekomst van onze bossen moet zijn, dan is er maar een antwoord mogelijk: de komende decennia moet er steeds meer dood hout in onze bossen komen te liggen. En als er een dier op het verlanglijstje staat van deze ambassadeur van het dode hout is dat het rolrond vliegend hert.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 17 januari is hier te beluisteren.


Nieuwe studie toont schrikbarende achteruitgang aantal bijensoorten wereldwijd
Bijensoorten raken niet alleen plaatselijk, maar wereldwijd in de verdrukking. Nieuw onderzoek heeft bewezen dat een kwart van de bijensoorten die we kennen uit de biologieboeken sinds de jaren negentig niet meer wordt waargenomen.

Het artikel uit Volkskrant van zaterdag 23 januari is hier te lezen.


De Wormenkoning van Amersfoort
Wormen die je gft-afval helpen te composteren. In sommige wijken gebeurt dat al met behulp van grote compostbakken met wormen, de zogenaamde wormenhotels. Maar in Amersfoort wordt het grootser aangepakt. Daar verwerken de tijgerwormen in Stadswormerij Amersfoort de groente- en fruitresten van de lokale restaurants en biologische winkels tot vermicompost. "Dat is de beste compost die je kunt hebben, het zwarte goud", zegt een enthousiaste Edgar van Groningen, de initiatiefnemer van het project en ook wel de "Wormenkoning" genoemd.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 24 januari is hier te beluisteren.


Lindenspitskop rukt op
Een paar jaar geleden werd hij als eerste in ons land rond Maastricht gezien, in groten getale op een lindeboom: de lindenspitskop (Oxycarenus lavaterae). Een wantsensoort die dus nieuw is voor Nederland en aan een opmars naar het noorden bezig is, onder invloed van klimaatverandering. Het bijzondere aan deze soort is dat ze niet onder de schors gaan zitten maar erop: je ziet ze in deze tijd van het jaar vaak in grote plakkaten tegen een linde aan geplakt. Soms zitten er wel 100.000 van deze wantsen op één boom, een spectaculair gezicht!

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 31 januari is hier te beluisteren.


Maandenlang staren naar duizenden insecten, heerlijk vindt Jan Kuper dat
's Zomers vangt Jan Kuper insecten, vele duizenden, en allemaal gaan ze onder de microscoop. Dit verschaft hem cruciaal inzicht over minuscule fauna. 'Bochelvlieg, landkokerjuffer, oogkopvlieg...'

Het artikel uit Trouw van woensdag 3 februari is hier te lezen.

top

Ongewervelden op Nature Today

Hoeveel populaties van mediterrane draaigatjes worden er dit jaar ontdekt?
De invasieve mediterrane draaigatjes doen het goed in Nederland. Sinds de ontdekking in 2013 is er geen jaar geweest dat er geen nieuwe kolonies zijn gemeld. De mieren beginnen een serieuze kostenpost te worden in verschillende gemeentes.

Lees hier het bericht.

Hommels in de wei - de betekenis van graslanden voor hommels
In Nederland liggen tienduizenden hectares grasland die voor flora en fauna beheerd worden. In het project 'Weide Hommelrijk' hebben we gekeken naar de hommelrijkdom in Nederlandse graslanden en geprobeerd inzicht te krijgen in het effect van het huidige beheer van deze gebieden op de hommelrijkdom. Deze kennis is nodig om herstel van hommelpopulaties in Nederlandse graslanden mogelijk te maken.

Lees hier het bericht.

Insecten zwaar onder druk; ook gewone soorten hebben het moeilijk
Nieuwe studies over insectensterfte bevestigen wat de afgelopen jaren al duidelijk werd: het gaat slecht met de insecten wereldwijd. Er zijn vele oorzaken en de problemen beïnvloeden elkaar en versterken elkaar soms ook nog. De maatregelen om insectensterfte tegen te gaan zijn grootschalig en ingrijpend, maar als individu kun je ook bijdragen om de insecten in je eigen omgeving te helpen.

Lees hier het bericht.

Wat is dit nou toch voor ding? De beste natuurvragen van 2020
Iedereen in Nederland kan met alle vragen over de natuur bij Naturalis terecht. Vaak gaan die vragen over een determinatie: "Wat heb ik nu toch gevonden?" In 2020 kwamen de vragenstellers met onder meer een lichtgevende kever en de scheurkies van een grottenleeuw.

Lees hier het bericht.

Poep met insecticiden aangetroffen in natuurgebieden
De poep van boerenvee in natuurgebieden is lang niet altijd vrij van giftige stoffen. Onderzoek van ARK Natuurontwikkeling toont aan dat de concentraties van giftige medicijnresten soms zo hoog zijn, dat het vrijwel alle insecten doodt. ARK pleit voor nauwgezette monitoring van het gebruik van ontwormingsmiddelen bij boerenvee in natuurgebieden. Zodat giftige poep uit de natuur wordt verbannen.

Lees hier het bericht.

Mieren als taxi voor heideblauwtjes
We weten dat sommige blauwtjes helemaal afhankelijk zijn van een bepaalde mierensoort om zich succesvol te kunnen voortplanten. Het gentiaanblauwtje en de pimpernelblauwtjes zijn daar voorbeelden van. Ook het heideblauwtje heeft een relatie met mieren, maar die kan ook zonder. In Engeland hebben ze echter aanwijzingen dat die relatie toch belangrijker is. Een foto op Twitter geeft te denken.

Lees hier het bericht.

Brabantse zandwegen van groot belang voor biodiversiteit
Zandwegen in het agrarisch gebied hebben vaak een hoge cultuurhistorische, landschappelijke en daarmee ook recreatieve waarde. Onderzoek toont aan dat ze daarnaast ook van groot belang zijn voor de biodiversiteit. Bij zandwegen komen meer soorten en individuen voor dan bij asfaltwegen, ook zijn de soorten meer bijzonder. Wordt een zandweg geasfalteerd, dan gaat de biodiversiteit achteruit.

Lees hier het bericht.

Deltadijken blijken bijenparadijs
De Hollandse dijken staan van oudsher bekend om hun waarde voor onder andere vaatplanten en paddenstoelen. Het project 'Rijke Dijken van de Delta' wijst uit dat sommige dijken ook veel te bieden hebben op het gebied van insecten, in het bijzonder voor wilde bijen. Het blijkt dat de slaperdijken een toevluchtsoord bieden aan bijzondere soorten die het elders in het landschap moeilijk hebben.

Lees hier het bericht.

De Mycale monografie: een levenswerk aan sponsdiertjes
Ruim tweehonderd pagina's beschrijven de Mycale, een sponzengeslacht gekenmerkt door hun skeletnaalden. De monografie is grotendeels opgezet door Naturalis sponzenexpert Rob van Soest, en speciaal opgedragen aan mede-onderzoeker Ratih Aryasari.

Lees hier het bericht.

Zowaar zeldzame zeepaardjes
Bijna iedereen weet wel wat een zeepaardje is. Héél soms ziet een duiker of een visser er een in Nederland, maar op ons strand spoelen ze vrijwel nooit aan. Totdat in het afgelopen jaar, rond de Kerst, op Texel opeens meerdere kortsnuitzeepaardjes (Hippocampus hippocampus) aanspoelden. Tientallen diertjes volgden in de weken erna. Waar komt deze, toch wel trieste, invasie vandaan?

Lees hier het bericht.

Het allereerste overzicht van kevers van de Nederlandse Antillen
In december vorig jaar verscheen de catalogus van de kevers van de Nederlandse Antillen. Het lijvige artikel vormt het eerste overzicht van de keverfauna van de eilanden van de (voormalige) Nederlandse Antillen. Het artikel is open access en voor iedereen gratis te downloaden van de website van Tijdschrift voor Entomologie.

Lees hier het bericht.

Houtkevers en schimmels: fascinerende plaagkoppen
Fijnsparren, essen en lariksen hebben het lastig. Staatsbosbeheer ziet deze soorten in zijn terreinen achteruitgaan. Dit komt door vooral door de droge zomers in combinatie met kevers en schimmels die bomen het leven moeilijk maken. Nu is het zaak om de schade op te ruimen die is ontstaan is door deze kleine plaaggeesten. Dit zijn drie voorbeelden van bedreigingen voor deze bomen in Nederland.

Lees hier het bericht.

Natuurvriendelijke oevers en beekherstel voor gewenste waterkwaliteit
Waterschap Aa en Maas herstelt beken en legt natuurvriendelijke oevers in sloten en kanalen aan om de biodiversiteit te stimuleren en zo de gewenste waterkwaliteitsdoelen (gezond water) in 2027 te halen. Een analyse van eerder uitgevoerde maatregelen toont de geboekte vooruitgang met meer karakteristieke soorten in herstelde beken en een grotere soortenrijkdom in natuurvriendelijke oevers.

Lees hier het bericht.

Dood hout belangrijk voor overwinterende sluipwespen
In de winter biedt dood hout een plek voor overwinterende insecten en andere ongewervelde dieren. Dit geldt ook voor sommige sluipwespen, die de winter als volwassen dier doorbrengen. Tot nu toe zijn meer dan 25 soorten sluipwespen overwinterend gevonden in Nederland, maar veel is nog onbekend. Je kunt zelf bijdragen aan de kennis door waarnemingen van overwinterende sluipwespen te melden.

Lees hier het bericht.

"Als je op de kleintjes let, gaat het met de groten ook goed!"
"Zie je een ooievaar langs de snelweg, dan weet je dat het nabijgelegen gebied duurzaam wordt onderhouden. Een ooievaar landt waar kikkers zijn. En die zijn er alleen als er eten is, zoals muggen, vliegjes, motjes, libellen. De basis moet goed zijn. Dan volgt de rest vanzelf." De filosofie van Jap Smits, 41 jaar boswachter bij Staatsbosbeheer, is duidelijk. Sinds dit jaar is hij met pensioen.

Lees hier het bericht.

Het staartblauwtje officieel terug in Nederland
Het staartblauwtje was verdwenen. Na 1933 was hij niet meer in Nederland gezien, maar in 2011 werden de eerste weer in ons land gemeld en werd ook voortplanting geconstateerd. De soort doet het goed en is in Limburg inmiddels wijd verbreid. Nu het staartblauwtje zich tien jaar achtereen heeft voortgeplant, beschouwen we hem weer als standvlinder. Deze vlinder profiteert van klimaatverandering.

Lees hier het bericht.

Waardoor zijn er toch zoveel verschillende kleuren slakkenhuisjes?
De kleurpatronen van schelpen zijn even divers en omvangrijk als hun vele soorten bewoners. Welke pigmenten en genen precies verantwoordelijk zijn voor het kleurpatroon is echter nog onderwerp van discussie. Nieuwe wetenschappelijke technieken kunnen helpen om deze vragen te beantwoorden.

Lees hier het bericht.

De piekjesspons blijft pieken
De piekjesspons (Hymeniacidon perlevis)is een onopvallende spons die voor het eerst in 1951 in de Oosterschelde is waargenomen bij Wemeldingen. Deze soort leeft oorspronkelijk langs Europese kusten, maar is daarbuiten een sterk invasieve soort. Ook bij ons lijken de waarnemingen van deze spons de laatste jaren sterk te pieken. De bijzondere vormen waarin we ze de laatste tijd vinden, dragen hier ongetwijfeld aan bij.

Lees hier het bericht.

Sinusbeheer: nieuwe inzichten in de effecten op planten en dieren
Biodiversiteit in Nederland staat onder druk. Dit komt door intensief gebruik van ons land, voor wonen, werken en voedselproductie. Planten en dieren hebben daardoor minder leefruimte. Maatregelen die de biodiversiteit versterken kunnen deze trends keren. In sommige leefgebieden zoals graslanden, kan een andere, slimme manier van beheer, zoals sinusbeheer of sinusmaaien, daarvoor zorgen.

Lees hier het bericht.

Veel meelifters bij import van uitheemse sierplanten
Met de import van sierplanten liften onbedoeld ook uitheemse planten, dieren en andere organismen mee. Een aantal daarvan vestigt zich in ons land. Hoe vaak komt dit voor en is dat een probleem voor de natuur?

Lees hier het bericht.

top

Nieuws van Bestuivers.nl

Zandhommel: icoon soortenrijk boerenland
Hoewel ooit wijdverspreid door Nederland aanwezig, komt de zandhommel Bombus veteranus nu alleen nog voor rond het Haringvliet en de Biesbosch. De zandhommel is een typische soort van extensief, open agrarisch gebied en kan dan ook dienen als icoonsoort voor een soortenrijk boerenland.

In een recent verschenen artikel in het Vakblad Natuur Bos en Landschap introduceren Linde Slikboer en John Smit de zandhommel als voorbeeldsoort voor soortenrijk agrarisch gebied. Het artikel biedt ook handvaten voor hommelvriendelijker beheer.

Het artikel is gratis te downloaden van de website bestuivers.nl.


Europese zijdebijen onder de loep
Zijdebijen zijn lastig om op naam te brengen. In Nederland is eigenlijk alleen de grote zijdebij relatief makkelijk van zijn genusgenoten te onderscheiden, maar de andere soorten zorgen vaak voor problemen. Elders in Europa komen meer soorten voor dan in Nederland, dus daar is het nog lastiger.

Oostenrijkse onderzoekers hebben nu wat meer duidelijkheid geschapen in deze situatie door eens goed te kijken naar de soorten uit de succinctus-groep. Deze soortgroep bestaat in Nederland uit de heizijdebij Colletes cuccinctus, de schorzijdebij C. halophilus en de klimopbij C. hederae.

In Centraal-Europa komen nog enkele andere nauwverwante soorten voor en tot nu toe was er veel verwarring over de herkenning hiervan. Het Oostenrijkse onderzoek levert nieuwe kenmerken op waarmee de soorten van elkaar onderscheiden kunnen worden. Het Engelstalige artikel is hier gratis te lezen.

Overige berichten
Menno Reemer

top

Het allereerste overzicht van kevers van de Nederlandse Antillen

In december vorig jaar verscheen de catalogus van de kevers van de Nederlandse Antillen. Het lijvige artikel vormt het eerste overzicht van de keverfauna van de eilanden van de (voormalige) Nederlandse Antillen.

Het artikel is open access en voor iedereen gratis te lezen en te downloaden van de website van Tijdschrift voor Entomologie.

Colijn, E.O., K.K. Beentjes, R. Butôt, J.A. Miller, J.T. Smit, A.J. de Winter & B.B. van der Hoorn 2020
A catalogue of the Coleoptera of the Dutch Antilles
Tijdschrift voor Entomologie 162 (2-3): 67-186

top

De Digitale Kokerjuffer 16 (23)

Eind december 2020 verscheen het 23e nummer van de Digitale Kokerjuffer, de nieuwsbrief van de EIS-werkgroep Kokerjuffers. De nieuwsbrief is bedoeld om geïnteresseerden in kokerjuffers of schietmotten op de hoogte te brengen van recente ontwikkelingen over Trichoptera in de Benelux.

Eerder verschenen nummers zijn te downloaden van de pagina van de EIS-werkgroep Kokerjuffers.

Bijdragen over Trichoptera voor toekomstige nummers zijn welkom. Je kunt jouw bijdragen mailen aan de redactie: David Tempelman of Koen Lock.



Inhoud Digitale Kokerjuffer 23

3 Bijzondere Belgische waarnemingen - Koen Lock
5 Nieuwe vondsten van Orthotrichia tragetti in Noord-Brabant en Limburg - David Tempelman, Maria J. Sanabria & Casper Zuyderduyn
12 Eerste vondst van Ernodes articularis voor Gelderland op de stuwwal bij Nijmegen - Casper Zuyderduyn & Wouter Teunissen
14 Hydroptila dampfi na 85 jaar weer gevangen in de Kagerplassen - Casper Zuyderduyn
19 Schietmotten vangen met malaisevallen levert een paar leuke soorten op: nieuwe locaties voor Anabolia brevipennis en Hagenella clathrata - Robert Ketelaar
27 Trichoptera in Limburg in 2020 - Harry Tolkamp
31 Bijzondere Nederlandse waarnemingen in 2020 - David Tempelman
35 Literatuur
36 Inhoud


De Digitale Kokerjuffer 16 (23) te downloaden van de werkgroeppagina.

top

Nieuwsbrief Spined 39

Eind vorig jaar verscheen het 39e nummer van SPINED, de nieuwsbrief van de EIS-werkgroep Spinnen. Deze aflevering heeft een feestelijk karakter omdat die uitkwam op de 90e verjaardag van Christa Deeleman, biologe, onderzoekster van de grottenfauna op de Balkan en onvermoeibaar auteur van vele spinnenpublicaties.

Daarnaast bevat de nieuwsbrief o.a. artikelen over een groot gezamenlijk web van Ostearius melanopygius, recent veranderingen in de spinnennomenclatuur, de faunistiek en dynamiek in de spinnenwereld in 2020 en Opilionieuws, de nieuwsbrief van de EIS-werkgroep hooiwagens.

Nieuwsbrief Spined is voor iedereen gratis beschikbaar via de pagina van de EIS-werkgroep spinnen.

Peter van Helsdingen


Inhoud

1 Redactioneel - P.J. van Helsdingen
2-8 Een leven lang spinnen: Christa Deeleman en haar collectie - K. van Dorp
9-13 A life of spiders: Christa Deeleman and her collection - K. van Dorp
14-17 Groot gezamenlijk web van Ostearius melanopygius (Linyphiidae) - J. Noordijk & A. Groenendijk
18-19 Recent changes in nomenclature (2020.1) - P.J. van Helsdingen
19 Excursie van werkgroep spinnen van EIS-Nederland 2021 - P.J. van Helsdingen
20-25 Faunistiek en dynamiek in de spinnenwereld 2020 - P.J. van Helsdingen
26-27 Agelena labyrinthica (Clerck, 1757) in an elevated web retreat on Prunus sp. (Araneae: Agelenidae) - D. Sherwood
28-35 Opilionieuws - Nieuwsbrief van de werkgroep hooiwagens
36 Availability of distribution data of spiders in the Netherlands and Europe

top

Nederlandse insecten - meer lacunes dan kennis

Insecten vormen veruit de soortenrijkste groep dieren in ons land. Volgens het Nederlandse Soortenregister behoren van de ruim 26.000 gevestigde soorten dieren in ons land ongeveer 19.500 (= 75%) tot de insecten. Ook in aantallen exemplaren vormen de insecten een dominante groep.

Vergeleken met bijvoorbeeld gewervelden en bloemplanten is de kennis van onze inheemse insecten slecht. Zo kon het feit dat in dertig jaar tijd bijna driekwart van onze vliegende insecten verdwenen is jarenlang onopgemerkt blijven. Deze dode hoek in onze kennis wordt mede veroorzaakt door overmatige aandacht voor zeldzame soorten en zuidelijke soorten die naar het noorden oprukken. Alleen voor libellen en dagvlinders zijn wel goede trendgegevens beschikbaar bij de Vlinderstichting. Algemene oorzaken voor de negatieve trend zijn verdroging, vermesting, verzuring, 'rationaliseren' van ons landschap en het gebruik van insecticiden. Klimaatsverandering leidt in onze regionen tot een toename van het aantal aanwezige soorten.

Onze kennis van de insectenstand in ons land moet als 'rudimentair' worden gekenschetst, met een enkele positieve uitzondering. Dit overzicht belicht vier van de vijf soortenrijkste orden (wantsen, kevers, vliesvleugeligen en vliegen en muggen) en enkele kleinere orden. Van de vlinders en libellen wordt een kennisdocument opgesteld door De Vlinderstichting, daarom blijven deze orden hier buiten beschouwing. Van de hier niet behandelde orden is onze kennis over het algemeen minder dan rudimentair tot totaal afwezig.

Het rapport werd mede mogelijk gemaakt met financiële ondersteuning van de Nationale Postcode Loterij en is te downloaden van de EIS-website.

Slikboer, L., E. Colijn, D. Drukker, R. Kleukers, B. Koese, A.J. van Loon, J. Noordijk, J.T. Smit & Th. Zeegers 2021
Nederlandse insecten - meer lacunes dan kennis
EIS2021-04, EIS Kenniscentrum Insecten, Leiden

top

Dragonflies and damselflies of Britain and Western Europe

Over enkele maanden verschijnt al weer een nieuwe veldgids over Europese libellen. Deze keer een gids grotendeels gebaseerd op foto's.

In Dragonflies and damselflies of Britain and Western Europe zijn alle 98 soorten opgenomen die in deze regio voorkomen. Het boek is rijk geïllustreerd en bevat close-ups van de belangrijkste identificatiekenmerken, tekeningen van de vleugeladering en sleutels voor zowel imago's als larven.

Voor elke soort is een nauwkeurige verspreidingskaart en informatie over veldkenmerken, gelijkende soorten, de habitat en de ecologie opgenomen.

Het boek bevat verder een algemene inleiding over de biologie van libellen en tips over de beste manieren om libellen en waterjuffers in het veld te observeren en te fotograferen.

Boudot, J.-P., G. Doucet & D. Grand 2021
Dragonflies and damselflies of Britain and Western Europe. A photographic guide
Bloomsbury Wildlife

top

Gardening for Bumblebees

Volgende maand verschijnt Gardening for Bumblebees, een boek vol tips hoe je het beste een hommelvriendelijke tuin kunt aanleggen.

Het boek bevat o.a. informatie over de beste bomen, struiken en bloemen voor bestuivers, hoe je de perfecte nest- en broedplaatsen kunt creëren en wat de beste manieren zijn om hommelvijanden te bestrijden.

Goulson, D. 2021
Gardening for Bumblebees. A practical guide to creating a paradise for pollinators
Square Peg

top

Bodembeesten in Beeld 2

Bodembeesten in Beeld is de digitale nieuwsbrief van de NEV-sectie Bodemfauna / van der Drift.

Door deze nieuwsbrief worden de leden van de sectie op de hoogte gehouden van activiteiten, nieuwe publicaties, leuke recente waarnemingen en andere informatie over bodemfauna in Nederland.

Leden die via de nieuwsbrief iets te melden hebben over bodemfauna of willen bijdragen aan de kennis van Nederlandse bodemdieren kunnen hun info doorgeven aan de m.p.berg@vu.nl. Dat adres kan tevens gebruikt worden om je aan te melden bij de sectie.



Inhoud Bodembeesten in Beeld 2


Voorwoord

Verspreiding

Nieuw voor Nederland

Taxonomie

Ecologie

Nederlandse naamlijst springstaarten

Oproep: exotische bodemdieren voor Naturalis-collectie

Excursies

Publicaties

top

Nieuwe sluipwesp uit tuinvijver geschept

Op zoek naar waterdiertjes had Jochem Kühnen 's avonds 14 november 2020 een paar potjes water uit zijn tuinvijver in Beek (Gelderland) geschept. Op een stukje kroos zag hij een klein wespje zitten. Hij maakte een foto en liet het diertje weer vrij bij de vijver.

Na plaatsing van de foto op een Facebook-groep over wespen suggereerde specialist David Notton dat het Tiphodytes gerriphagus betrof, een eiparasitoïde van schaatsenrijders die nog niet voor Nederland was gemeld. De foto was echter niet genoeg voor een zekere determinatie.

Daarom besloot Jochem om de volgende dag het sluipwespje terug te vinden. Geen sinecure bij een formaat van 1,5 mm. Maar na drie kwartier zoeken op kniebeschermers was het toch raak. Het bleek, na bestudering van de relevante kenmerken, inderdaad om Tiphodytes gerriphagus te gaan.

Bron:
Peeters, Th.M.J. 2020
Scelionide nieuw voor Nederland: Tiphodytes gerriphagus
Macrofaunanieuwsmail 152: 10

Ariaans, J. 2020
Voor Nederland unieke sluipwesp uit Beekse vijver is alweer dood
De Gelderlander, 22 november.

Foto: Jochem Kühnen.

top

Nieuwe dansmug met carnivore larve

In 2018 is de dansmug Chernovskiia orbicus voor het eerst in Nederland aangetroffen in de Beneden-Merwede nabij Hardinxveld-Giessendam. In 2019 is de soort ook 8 km stroomopwaarts aangetroffen in de Boven-Merwede.

De larven lijken te zijn gebonden aan zandige bodems in grotere rivieren, waar de stroomsnelheid van het water doorgaans hoog is. De soort behoort tot de zogenaamde psammorheofiele macrofauna, organismen die zijn aangepast aan het leven tussen heen en weer schuivend zand.

Verschillende soorten dansmuggen uit deze groep zijn als larve carnivoor. De grote sikkelvormige kaken van de larve van Chernovskiia orbicus wijzen op een soortgelijke carnivore levenswijze.

Bron:
Kersbergen, A.P. & B. Achterkamp 2020
Eerste vondst van de dansmug Chernovskiia orbicus (Diptera: Chironomidae) in Nederland
Macrofaunanieuwsmail 152: 8-9

Foto: Arie Kersbergen

top

Eikenkameelhalshoutwesp bereikt Nederland

Op 24 juli 2020 fotografeerde Noud Sommers in zijn achtertuin in Nuland (NB) een voor hem onbekend insect en stuurde de foto naar EIS Kenniscentrum Insecten. Het bleek een vrouwtje van de nog niet eerder in Nederland aangetroffen eikenkameelhalshoutwesp Xiphydria longicollis.

De larven van de meeste Xiphydria-soorten leven in zachthoutsoorten zoals berk, els en populier. De eikenkameelhalshoutwesp houdt van iets stevigere kost zoals eik, esdoorn en iep.

Omdat hout weinig voedzaam is leven de larven in symbiose met schimmels die voor de noodzakelijke nutriënten zorgen. De schimmelsporen worden tegelijk met de eieren door de vrouwtjes afgezet. Deze sporen worden al tijdens het larvestadium verzameld en opgeslagen in een soort klieren direct boven de basis van de legboor.

Bron:
Mol, A.W.M. 2020
De eikenkameelhalshoutwesp Xiphydria longicollis in Nederland (Hymenoptera: Xiphydriidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 55: 1-10

Foto: Noud Sommers

top

Kelkdiertje uit kokerwormkoker

Het kelkdiertje Loxosomella marsypos werd aangetroffen in een bodemmonster dat in 2016 in de Voordelta westelijk van Goeree-Overflakkee werd genomen. De soort was nog niet eerder in Nederlandse wateren aangetroffen.

Het diertje bevond zich aan de binnenzijde van een koker van de schelpkokerworm Lanice conchilega. Deze kokerworm was nog niet bekend als gastheer.

Mogelijk komt Loxosomella marsypos al langer in Nederland voor en is de soort nog niet eerder ontdekt door het kleine formaat en het uitsluitend voorkomen aan de binnenzijde van kokerwormkokers. Het is de dertiende kelkdiertjessoort voor Nederland en de zesde solitair levende soort.

Bron:
Faasse, M.A. & J.A. Craeymeersch 2020
Een herziene naamlijst van de Nederlandse kelkdiertjes, met Loxosomella marsypos nieuw voor de fauna (Entoprocta)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 55: 23-27.

Foto: Marco Faasse

top

Tweecellige zandbij zat er aan te komen

De tweecellige zandbij Andrena lagopus breidt zich in Duitsland noordwaarts uit en er waren al vindplaatsen bekend in de Rijnvallei ter hoogte van Zuid-Limburg. Het was dus wachten op de eerste Nederlandse vondst.

Op 23 april 2020 was het zover en werd op een vochtig grasland in de Herbertusbossen (NB) een mannetje gevangen. Kort daarna werd de soort ook voor het eerst in België aangetroffen.

De tweecellige zandbij heeft haar naam te danken aan de twee submarginaalcellen in de voorvleugel, een uniek kenmerk onder de Europese zandbijen. Een meevaller voor bijenonderzoekers die weten wat submarginaalcellen zijn, want de 77 soorten zandbijen in Nederland zijn vaak moeilijk van elkaar te onderscheiden.

Bron:
Tanis, M. & M. Reemer 2020
De tweecellige zandbij Andrena lagopus bereikt Nederland (Hymenoptera: Andrenidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 55: 42-47

Foto: Menno Reemer

top

Een kriebelmug erbij

In het vroege voorjaar van 2020 werd in een stromende en in de zomer droogvallende sloot in De Mortelen (Noord-Brabant) de kriebelmug Simulium latipes aangetroffen, een nieuwe soort en de twintigste kriebelmuggensoort voor Nederland.

Larven van kriebelmuggen komen uitsluitend voor in stromend water. Ze houden zich vast aan planten of stenen en filteren met hun waaiervormige monddelen deeltjes uit het voorbij stromende water. Naast Simulium latipes werden ter plekke ook enkele zeldzame kokerjuffersoorten aangetroffen.

De soorten hebben gemeen dat ze vooral voorkomen in wateren met een goede waterkwaliteit die in de zomer grotendeels droogvallen. Zulke wateren zijn zeldzaam geworden in ons gereguleerde en goed gedraineeerde land.

Bron:
Sanabria, M.J., D. Tempelman & M.J.H.L. Scheepens 2020
De kriebelmug Simulium latipes nieuw voor Nederland gevonden in De Mortelen (Diptera: Simuliidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 55: 111-120

Foto pop Simulium latipes: David Tempelman

top

Composietwespbij duikt op in Limburgse kalkgraslanden

Op twee opeenvolgende dagen en op twee verschillende plekken in Zuid-Limburg ving Flor Rhebergen in juni 2019 achtereenvolgens een mannetje en een vrouwtje van de Nomada integra-groep.

Dit zijn wespbijen die niet zo veel gezien worden en in het veld niet tot op soort te determineren zijn. Het bleek te gaan om een nieuwe soort voor Nederland: de composietwespbij Nomada facilis.

De gastheer van de composietwespbij, de zeldzame Texelse zandbij Andrena fulvago, die overigens ook in Zuid-Limburg voorkomt, is al sinds de 19e eeuw bekend uit Nederland. Mogelijk is de composietwespbij lange tijd onontdekt gebleven, maar het is ook niet onwaarschijnlijk dat klimaatverandering tot recente vestiging in Nederland heeft geleid.

Bron:
Rhebergen, F. 2020
De composietwespbij Nomada facilis duikt op in Zuid-Limburg (Hymenoptera: Apidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 55: 29-40

Foto: Flor Rhebergen

top

Nederland zeven soorten wantsen rijker

Sinds het verschijnen van de vorige bijdrage in de reeks 'Nieuwe en interessante Nederlandse wantsen' in vaktijdschrift Nederlandse Faunistische Mededelingen in 2019, is Nederland al weer zeven nieuwe soorten wantsen rijker.

Het betreft Dicyphus bolivari en Psallus helenae (Miridae), Aradus brevicollis (Aradidae), Spilostethus pandurus en Peritrechus gracilicornis (Lygaeidae), Coptosoma scutellatum (Plataspidae, een nieuwe familie voor ons land) en Dyroderes umbraculatus (Pentatomidae).

Een opvallende nieuwkomer is de blindwants Dicyphus bolivari. Hoewel pas in 2018 voor het eerst in Nederland waargenomen is de soort inmiddels bekend van een groot aantal vindplaatsen verspreid over het land. Dicyphus bolivari staat te boek als een West-Mediterrane soort, maar komt inmiddels ook in België, Luxemburg en Duitsland voor.

Bron:
Aukema, B. 2020
Nieuwe en interessante Nederlandse wantsen X (Hemiptera: Heteroptera)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 55: 49-72

Foto Dicyphus bolivari, macropteer mannetje: Theodoor Heijerman

top

Mierenkrekel vindt zijn weg naar Nederland

Op 4 mei 2020 ontdekte Wout Winkelhorst mierenkrekels Myrmecophilus acervorum in een nest van de gele weidemier Lasius flavus in zijn tuin in Cuijk (Noord-Brabant). Later in het jaar werden ze ook in een nabijgelegen plantsoen aangetroffen, maar nu bij de wegmier Lasius niger.

Er werd in Nederland al langer gezocht naar deze krekelsoort waarvan de dichtstbijzijnde vindplaatsen in het Ruhrgebied liggen. Hoe de mierenkrekel Cuijk heeft weten te bereiken is onduidelijk. Ze kunnen namelijk niet vliegen. Het lijkt het meest waarschijnlijk dat de soort met grond of bouwmateriaal in Cuijk terecht is gekomen.

Aangezien mierenkrekels zich uitsluitend ongeslachtelijk voortplanten is een enkel vrouwtje in principe voldoende om een nieuwe populatie te stichten.

Bron:
Kleukers, R.M.J.C., R.P.W.H. Felix & W. Winkelhorst 2020
Eerste vondst van de mierenkrekel Myrmecophilus acervorum in Nederland (Orthoptera)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 55: 73-79

Foto: Daan Drukker

top

Exotische wandelende takken in Nederland

In 2019 wandelde een vrouwtje van de uit Peru stammende wandelende tak Peruphasma schultei over een fietspad in Wageningen. Aangezien de soort afkomstig is uit een tropisch klimaat lijkt het onwaarschijnlijk dat P. schultei in Nederland buiten populaties kan opbouwen.

Tot voor kort waren in Nederland geen buiten levende populaties van wandelende takken bekend. De ontdekking in 2019 van een populatie van de Gallische wandelende tak Clonopsis gallica bracht daar verandering in. Bij deze Europese soort is vestiging mogelijk het gevolg van natuurlijke verspreiding.

Met een warmer wordend klimaat en de toenemende populariteit van wandelende takken als huisdier zal echter ook de kans op vestiging van exotische wandelende takken toenemen. Mogelijk geeft Zuid-Engeland een beeld van wat ons te wachten staat: daar zijn maar liefst zes exotische soorten wandelende takken uit tuinen en parken bekend.

Bron:
Noordijk, J. & F. Nijsen 2020
Ontsnapte wandelende takken in Nederland (Phasmatodea)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 55: 81-86

Foto: Jinze Noordijk

top

Krekeldiefspin blijkt exoot

De krekeldiefspin Thanatus vulgaris is in 2010 voor het eerst in Nederland aangetroffen. Er werd toen vermoed dat het om een natuurlijke kolonisatie vanuit Zuid-Europa ging en dat de soort al langer in de Nederlandse natuur voorkwam. Uit nader onderzoek is nu gebleken dat het hier om een exoot gaat die alleen in gebouwen populaties opbouwt.

De Nederlandse naam is gebaseerd op het feit dat deze spin talrijk voorkomt in commerciële krekel- en sprinkhaankwekerijen. De spinnen liften mee in de doosjes waarin deze voedseldieren voor terrariumdieren worden verstuurd naar bijvoorbeeld dierenwinkels. Zo kan de spin overal terecht komen en zich op warme plekken ook voortplanten.

Overigens werden de in 2010 gevonden exemplaren aangetroffen in de tuin van ... een dierenwinkeleigenaar!

Bron:
Noordijk, J., S. van Overdijk & J. Groothuis 2020
De exotische krekeldiefspin Thanatus vulgaris in Nederland (Araneae: Philodromidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 55: 131-134

Foto: Jitte Groothuis

top

Iberische wegmier verschijnt in 's-Gravenzande

In mei 2020 ontving mierenonderzoeker Peter Boer een envelop met mieren uit 's-Gravenzande die extreme overlast zouden veroorzaken.

Op het eerste gezicht leek het te gaan om de wegmier Lasius niger. Bij nader onderzoek bleek echter dat de beharing verschilde van zowel de wegmier als de nauwverwante humusmier Lasius platythorax. Ook bevatte de envelop geslachtsdieren terwijl zwermvluchten bij wegmier en humusmier pas vanaf respectievelijk eind juni en begin juli plaatsvinden.

Het bleek de Iberische wegmier Lasius grandis te zijn, een soort uit Zuidwest-Europa. Hoe de mieren in 's-Gravenzande terecht zijn gekomen is gissen. De bewoners hadden echter ooit een olijfboom in een kuip in de tuin staan. Mogelijk zijn de mieren in de olijfboomkluit meegelift naar Nederland zoals dat ook van ander exotische mierensoorten bekend is.

Bron:
Boer, P. 2020
De Iberische wegmier Lasius grandis, een nieuwe exotische mier in Nederland (Hymenoptera: Formicidae)
Nederlandse Faunistische Mededelingen 55: 107-109

Foto: Shannon Hartman (AntWeb.org)

top

De grote berkenwespvlinder komt voor in Oost-Nederland

In 2019 werden tijdens een gerichte zoektocht in Noord-Limburg op een oude ruwe berk vier uitkomstgaten van de grote berkenwespvlinder Synanthedon scoliaeformis gevonden. Dit was de eerste vondst van deze vlinder in Nederland en het is de zestiende wespvlindersoort van onze fauna.

Verder onderzoek in Oost-Nederland leidde tot maar liefst vierendertig extra waarnemingen in de provincies Limburg, Gelderland en Overijssel. De soort is dus al wijd verspreid, maar toch bleek hij ook in veel schijnbaar geschikte terreinen niet voor te komen.

Bron:
Hirschi, W. 2020
De grote berkenwespvlinder Synanthedon scoliaeformis, een nieuwe soort voor Nederland (Lepidoptera: Sesiidae)
Entomologische Berichten 81 (1): 2-5

Foto: Werner Hirschi

top

Veertien varenbladwespen

Bladwespen (Symphyta) vormen een suborde van de Hymenoptera met in ons land elf families en circa 540 soorten. De larven leven van planten en uit ons land zijn veertien soorten bekend die zich monofaag voeden met varens.

Over deze bladwespen is niet veel bekend, maar daar brengt Ad Mol met een uitgebreide publicatie verandering in. In het artikel worden onder andere de eiafzet en het vraatbeeld geïllustreerd en de leefwijze en verspreiding besproken.

Van de veertien soorten meldt hij er drie nieuw voor de Nederlandse fauna: Heptamelus dahlbomi, Aneugmenus fuerstenbergensis en Strongylogaster baikalensis.

Bron:
Mol, A.W.M. 2020
Ecologie en verspreiding van de Nederlandse varenbladwespen (Hymenoptera, Symphyta)
Entomologische Berichten 81 (1): 6-20

Foto Strongylogaster baikalensis: Tineke Cramer

top

Een piepkleine bocheldansvlieg

De bocheldansvlieg (Hybotidae) Stilpon subnubilus is zo klein, dat pas in 1988 een entomoloog het dier vond en als soort heeft beschreven. Deze vlieg is nu ook in Nederland gevonden.

De larven zijn aquatisch en rovers, maar verder is er weinig tot niks bekend over deze mini-insecten. Het aantal Nederlandse Stilpon-soorten komt met deze noviteit op vier.

Bron:
Belgers, J.D.M., P.L.Th. Beuk, R. van der Weele & J. Prijs 2020
Stilpon subnubilus: een nieuwe bocheldansvlieg voor Nederland (Diptera: Hybotidae)
Entomologische Berichten 81 (1): 21-24

Foto: Dick Belgers

top

Agenda t/m mei 2021

Onderstaand activiteitenoverzicht is onder voorbehoud. Het zijn onzekere tijden en het is niet altijd duidelijk welke excursies door (kunnen) gaan. Houd daarom de berichtgeving over de excursies bij de organiserende organisaties in de gaten. En neem in geval van twijfel contact op.

20 februari Europees Hommelsymposium deze nieuwsbrief
20 februari Genootschapsdag 2021 deze nieuwsbrief
27 februari Europees Hommelsymposium deze nieuwsbrief
2 maart Webinar: Wolbijen, metselbijen en behangersbijen Wilde bijen- en wespenwerkgroep Aculea
24 april Voorjaarsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
14 mei Excursie haften, steenvliegen en kokerjuffers langs de Selzerbeek Natuurhistorisch Genootschap in Limburg

top

Van de redactie

Dit is het zevenenvijftigste nummer van Tentakel, de digitale nieuwsbrief over ongewervelde dieren. Deze nieuwsbrief verschijnt onregelmatig naast de reguliere papieren EIS-nieuwsbrief.

In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@naturalis.nl.

De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare e-mailprogramma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/e-mailindeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw e-mailprogramma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser. Hier zijn ook alle reeds verschenen nummers beschikbaar.

Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw e-mailadres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.

U kunt onze nieuwtjes volgen door u aan te melden via onze pagina op Facebook.

Ed Colijn

top

index

De reeds verschenen nummers van Tentakel.

Tentakel 57 - 17 februari 2021
Tentakel 56 - 5 januari 2021
Tentakel 55 - 20 oktober 2020
Tentakel 54 - 25 augustus 2020
Tentakel 53 - 7 juli 2020
Tentakel 52 - 1 mei 2020
Tentakel 51 - 25 februari 2020
Tentakel 50 - 1 januari 2020
Tentakel 49 - 22 oktober 2019
Tentakel 48 - 27 augustus 2019
Tentakel 47 - 10 juli 2019
Tentakel 46 - 9 mei 2019
Tentakel 45 - 13 maart 2019
Tentakel 44 - 1 januari 2019
Tentakel 43 - 24 oktober 2018
Tentakel 42 - 22 augustus 2018
Tentakel 41 - 26 juni 2018
Tentakel 40 - 1 mei 2018
Tentakel 39 - 22 februari 2018
Tentakel 38 - 1 januari 2018
Tentakel 37 - 13 november 2017
Tentakel 36 - 5 september 2017
Tentakel 35 - 12 juli 2017
Tentakel 34 - 15 mei 2017
Tentakel 33 - 16 maart 2017
Tentakel 32 - 25 januari 2017
Tentakel 31 - 25 oktober 2016
Tentakel 30 - 21 juli 2016
Tentakel 29 - 25 mei 2016
Tentakel 28 - 24 maart 2016
Tentakel 27 - 18 januari 2016
Tentakel 26 - 16 december 2015
Tentakel 25 - 25 september 2015
Tentakel 24 - 6 augustus 2015
Tentakel 23 - 4 juni 2015
Tentakel 22 - 22 april 2015
Tentakel 21 - 26 februari 2015
Tentakel 20 -17 december 2014
Tentakel 19 -12 juni 2014
Tentakel 18 -20 maart 2014
Tentakel 17 -19 december 2013
Tentakel 16 - 2 november 2013
Tentakel 15 - 25 juli 2013
Tentakel 14 - 2 mei 2013
Tentakel 13 - 14 januari 2013
Tentakel 12 - 14 december 2012
Tentakel 11 - 19 juli 2012
Tentakel 10 - 8 mei 2012
Tentakel 9 - 8 maart 2012
Tentakel 8 - 1 december 2011
Tentakel 7 - 28 juli 2011
Tentakel 6 - 6 april 2011
Tentakel 5 - 23 december 2010
Tentakel 4 - 15 november 2010
Tentakel 3 - 15 september 2010
Tentakel 2 - 10 augustus 2010
Tentakel 1 - juli 2010