Tentakel 58

Tentakel 58
Nummer 58 - 13 april 2021

 
De Nationale Bijentelling

In het weekend van 17 en 18 april is weer de Nationale Bijentelling!

Hoe meer we over bijen weten, hoe beter we de bij kunnen helpen. Daarom vragen we iedereen om mee te doen aan dit landelijk bijenonderzoek. In Nederland komen bijna 360 bijensoorten voor. Ruim de helft daarvan is bedreigd. Bijen zijn belangrijk voor bestuiving. "80% van onze eetbare gewassen en bijna 90% van onze wilde planten worden bestoven door bijen en andere insecten", aldus Koos Biesmeijer, bijenexpert bij Naturalis.

Nationale Bijentelling
De Nationale Bijentelling is een gezamenlijk project van Naturalis, Natuur & Milieu, IVN Natuureducatie en LandschappenNL. Het doel is om zoveel mogelijk over bijen te weten komen, zodat we de bij beter kunnen helpen. Daarom vragen we iedereen om mee te doen aan dit landelijk bijenonderzoek. De Nationale Bijentelling wordt georganiseerd in samenwerking met EIS Kenniscentrum Insecten en Waarneming.nl.

Voor aanmelding en meer informatie, zie de website van de Nationale Bijentelling.

top

Planten en dieren herkennen

SoortenNL, de koepel van negen soortenorganisaties, lanceert op 14 april (morgen!) een online cursus veldbiologie in tien delen. Diverse experts leren je op tien woensdagavonden van alles over de meest boeiende en bijzondere planten en dieren van Nederland.

Wat komt er allemaal aan bod? Eigenlijk teveel om op te noemen. Zo zijn er lessen over vogels, landzoogdieren, insecten, reptielen, amfibieën, (korst)mossen, planten, paddenstoelen, zoetwaterdieren en nog veel meer. Maar we kijken ook naar onderzoek, beheer, bescherming en hoe je zelf kunt waarnemen.

Het uitgebreide programma en tickets zijn hier beschikbaar.

top

Voordelige cursus bijvriendelijk groenbeheer

Met geschikt groenbeheer kunnen we veel doen voor planten en dieren. Maar welke aanpassingen vraagt dat? En wie of wat helpen we daar dan mee?

EIS Kenniscentrum Insecten organiseert in samenwerking met Naturio eenmalig zeven cursusdagen verspreid door het land. Dankzij financiering vanuit project HommelHulp kunnen we deze cursus aanbieden voor een eigen bijdrage van € 50 p.p. incl. cursusmaterialen en catering. De ruimtes zijn Corona-proof. Per organisatie kunnen twee personen zich opgeven en vol = vol!

Deze cursusdag voor praktijkmensen neemt je mee in de natuurwereld en laat je kennismaken met ecologisch beheer. 's Morgens is er een introductie van het leven van bloembezoekende insecten en het waarom en hoe van ecologisch beheer. 's Middags gaat de theorie leven met een excursie.

Lees meer en meld je aan op naturio.nl/hommelhulp/.

top

Werken met steekmuggen?

Bij Centrum Monitoring Vectoren wordt ondersteuning gezocht voor diagnostiek van steekmuggen en voor aanverwant bureauwerk.

Het gaat om tijdelijk werk voor minimaal 6 maanden via een uitzendbureau en de standplaats is Wageningen. De beschrijving en de sollicitatieprocedure zijn te vinden via de volgende link:

driessen.nl/vacatures/onderzoeksmedewerker-monintoring-vectoren-15200

De procedure verloopt via het uitzendbureau, maar voor inhoudelijke vragen kun je eventueel bellen met Arjan Stroo, 06 25295138.

top

Inventarisatie: Het dal van de Vlootbeek

In 2021 wil het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg samen met Stichting het Limburgs Landschap en zo veel mogelijk specialisten het Vlootbeekdal inventariseren. De Vlootbeek ontspringt in de Duitse grensgemeente Heinsberg. Bij Posterholt komt hij Nederland binnen en vervolgt zijn weg over 17,5 kilometer door Midden-Limburg om ter hoogte van Linne in de Maas uit te komen. Op enkele plekken, zoals bij Het Sweeltje, heeft de Vlootbeek een natuurlijke loop. Voor het merendeel is de Vlootbeek echter gegraven. Stichting Het Limburgs Landschap beheert ruim 500 hectare natuur in het Vlootbeekdal.

Het doel is enerzijds om meer kennis te krijgen over de verspreiding van de soorten in de diverse natuurgebieden die vallen binnen de eenheid Vlootbeekdal. Daarnaast willen we in 2022 een themanummer van het Natuurhistorisch Maandblad uitbrengen over het gebied.

Voor onderzoeken kan een vergunning worden aangevraagd bij Arjan Ovaa van Stichting het Limburgs Landschap. Voor bepaalde onderzoeken is het ook mogelijk om een reiskostenvergoeding voor de deelnemers te ontvangen, daarvan is onderaan een lijstje opgenomen. Voorwaarde daarvoor is dat er een (maandblad)artikel of verslag komt van de resultaten. Meer info hierover is te verkrijgen bij Ton Lenders.
  • WSL - Inventarisatie wantsen in kader van biodiversiteit
  • SK - Inventarisatie van boktorren in kader van biodiversiteit
  • EPT - Onderzoek macrofauna in beken
  • EPT - Onderzoek veranderingen in macrofauna
Arjan Ovaa, Stichting het Limburgs Landschap
Ton Lenders & Olaf Op den Kamp, Natuurhistorisch Genootschap in Limburg

top

2021-soortenjaar: Soortendag Marker Wadden

Natuurmonumenten organiseert op zaterdag 12 juni voor de tweede keer een 1000-soortendag op de Marker Wadden. Ook dit jaar nodigen we specialisten op het gebied van allerlei planten- en diergroepen uit om mee te doen.

Het idee is dat specialisten op uiteenlopende onderwerpen de kans krijgen om tussen 9.00-17.00 uur zoveel mogelijk waarnemingen van planten dieren te verzamelen op de Marker Wadden. Alleen al de bootreis er naartoe is een avontuur. En het is natuurlijk heel leuk om mee te werken aan onderzoek naar zo'n enorm nieuw natuurgebied in ontwikkeling!

Via waarneming.nl/bioblitz/bioblitz-marker-wadden-1000-soortendag/ gaan we alle waarnemingen invoeren. Op nationaalparknieuwland.nl/nl/2021soortenjaar is meer informatie te vinden over het 2021 Soortenjaar van Nationaal Park Nieuw Land waar we dit jaar onderdeel van uitmaken.

De totale groep zal uit maximaal 100 specialisten bestaan (van bv. EIS, NJN, JNM, KNNV, Sovon, Ravon en Floron). Eventueel kunnen we voor avondactiviteiten (als vleermuizen en nachtvlinders) nog een eigen boot voor max. 12 personen inzetten. Als je hier gebruik van wilt maken dan horen we dat graag rechtstreeks via de email. Deze boot kan namelijk niet geboekt worden via de website.

Via deze link kan iedereen zich aanmelden tegen een vergoeding (voor boot lunch én koffie / thee) die we zo laag mogelijk hebben gehouden. Deze is niet kostendekkend; normaal betaal je voor alleen een retour al € 22,50. Mocht de dag vanwege corona onverhoopt niet door kunnen gaan, dan wordt het inschrijfgeld automatisch teruggestort.

Na aanmelding via de link graag ook nog een mailtje naar S.Claessens@Natuurmonumenten.nl met je naam, je specialisme en wat je wilt gaan doen en eventueel nodig hebt (specifieke locatie bv.). Die gegevens kunnen we namelijk niet kwijt in het aanmeldingsformulier op onze website en zo houden we inzicht in wie wat gaat doen op het eiland. Veel dank alvast voor je eventuele deelname.

top

Oproep: Kopij voor Brachytron

De Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie (NVL) zoekt auteurs en onderzoekers die wetenschappelijke artikelen, (uittreksels uit) onderzoekrapporten of mededelingen over libellen en libellenstudie kunnen aanleveren voor haar blad Brachytron.

Onderwerpen met een relatie naar Nederlandse of Vlaamse gebieden en soorten hebben de voorkeur, maar ook onderzoek door Nederlandse of Vlaamse onderzoekers elders kan de moeite waard zijn om hier een podium te krijgen. Waar nodig kan assistentie worden verleend met het omwerken van een onderzoeksrapport naar een artikel.

De Brachytron redactie heeft nieuwe richtlijnen opgesteld voor het schrijven van artikelen bedoeld voor de Brachytron. De redactie hoopt hiermee de drempel voor het schrijven van artikelen te verlagen. In twee verschillende documenten wordt het e.e.a. uitgelegd:

Meer informatie over schrijfwijze en -regels in Brachytron

Brachytron: Richtlijnen voor auteurs

Voor contact: redactie@brachytron.nl of pr.nvl@brachytron.nl. Zie ook onze website.

top

Ongewervelden in de pers

Sneeuw, winterjuffer en de Fenolijn
Een bijzondere uitzending in de sneeuw waarbij afwisselend boswachters Luc Hoogenstein en Kelly Meulenkamp van Natuurmonumenten aan het woord komen. Tuinontwerper en ondernemer Lodewijk Hoekstra die in de buurt woont komt langs om de sneeuw te bewonderen in de tuin. Daarnaast hoor je in dit fragment de winterjuffer en natuurlijk de Fenolijn.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 7 februari is hier te beluisteren.


Giftige poep in de natuur
Er zitten te veel giftige medicijnresten in de mest van vee dat in de natuur graast. Natuurbeheerders laten vaak vee van boeren in hun gebieden grazen. Onderzoek van ARK Natuurontwikkeling toont aan dat de concentraties van giftige medicijnresten soms zo hoog zijn, dat het vrijwel alle insecten doodt. Boeren geven hun vee vaak preventief ontwormingsmiddelen. In 3 van de 41 monsters werden grote hoeveelheden Fenbendazol, Ivermectine en Eprinomectine aangetroffen. "Die zorgen ervoor dat insectenlarven in de poep niet of nauwelijks tot ontwikkeling komen en uiteindelijk dus sterven", zegt Jeroen Helmer van ARK Natuurontwikkeling.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 21 februari is hier te beluisteren.


Strijd tussen woningbouw en bodemdiertjes
De rode aardkruiper en de kleibontloper, twee kleine bodembewoners die een grote rol spelen in een strijd tegen woningbouw. Een groep bewoners van het Utrechtse Schalkwijk wil niet dat er huizen worden gebouwd in een oude perenboomgaard en riep de hulp in van biologen. Er volgde een tweedaagse zoektocht naar al het mogelijk leven in de boomgaard, in de hoop dat vanwege de biodiversiteitswaarde van het terrein, de gemeente de woningbouw een halt toe roept.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 21 februari is hier (vanaf 15:50) te beluisteren.


Steekmuggen in de winter? Stuur je dode mug op voor onderzoek!
Om inzicht te krijgen in welke soorten muggen overlast veroorzaken midden in de winter, vragen onderzoekers van Wageningen University het publiek om dode steekmuggen op te sturen. Ze willen weten waar de muggen actief zijn, wat hun bijtgedrag is en of ze ziekteverwekkers bij zich kunnen dragen. Opsturen van een dode mug kan van 16 februari tot 16 maart via Muggenradar.nl.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 21 februari is hier te beluisteren.


Sommige mestkevers zijn dol op de koude
Terwijl het gros van de insecten in de winter zich stil houdt, trekken sommige soorten mestkevers zich niks van het koude weer aan. Ook in de winter is er immers mest genoeg van paarden en grote grazers. En mochten er geen verse vlaaien meer zijn dan maak je altijd nog de kans om een bijzondere mestkever te vinden: een die dol op is zeer uitgedroogde mest!

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 7 maart is hier te beluisteren.


Exotische mier als huisdier
Er zijn honden- en kattenliefhebbers, maar ook mensen die mieren als huisdier houden. Want mieren zijn leuk om naar te kijken en je kunt er hele 'steden' voor bouwen. De handel in mieren groeit, maar helaas gaan er ook nogal eens invasieve exoten over de toonbank. Sommige liefhebbers kiezen juist voor 'stoere' soorten, mieren die groot of agressief zijn en zich snel verspreiden.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 21 maart is hier te beluisteren.


Winter is het vlinderseizoen
Leuk en aardig die vlinders in de zomer, maar het echte werk gebeurt in de winter! Hoewel veel mensen vlinders met het voorjaar en de zomer associëren, zijn dit vooral de dagvlinders. In Nederland zijn er zo'n 60 dagvlinders, maar wel zo'n 2400 soorten vlindersoorten in totaal! Sommige nachtvlinders en microvlinders hebben hun 'broedseizoen' juist in de winter.

Het tv-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van vrijdag 26 maart is hier te bekijken.


Vieze vlinders met een bizarre voorkeur
Vlinders vind je doorgaans fladderend rond bloemen, op zoek naar nectar. Maar er zijn ook soorten die dol zijn op rottende kadavers, verse poep of zweet, zoals de atalanta of de gehakkelde aurelia. Vanwaar deze bizarre voorkeur?

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 28 maart is hier te beluisteren.


Pas op voor meelifters
Met de import van tropische sierplanten komen vaak onbedoeld exotische planten en dieren mee. Sommige daarvan weten in Nederland te overleven. En een gedeelte daar weer van zorgt voor problemen in de natuur. Naomi Thunnissen van de Radboud Universiteit heeft onderzoek gedaan naar onder andere landplatwormen. Die komen meestal uit Australië of Nieuw-Zeeland. "Landplatwormen liften ook mee met potplanten, ze zijn heel kleverig en zitten vaak aan de onderkant van de pot vastgeplakt", legt ze uit. "Steeds meer mensen zetten mediterrane plantensoorten in hun tuin, omdat die het door klimaatverandering goed doen", zegt Naomi Thunnissen. "Daarom is het dus belangrijk om goed te controleren als je een sierplant koopt, en als je ziet, melden bij EIS Kenniscentrum Insecten of bij Naturalis". Voor de landplatwormen is een speciale zoekkaart gemaakt.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 28 maart is hier (vanaf 43:05) te beluisteren.


Steeds vaker tropische spinnen ontdekt in Nederland
Wetenschappers maken zich zorgen om buitenlandse spinnen. Vorige week werd er nog eentje gevonden op bananen in een supermarkt in Assen. De meeste spinnen zijn niet gevaarlijk voor mensen. Maar door klimaatverandering kunnen dit soort spinnen wel beter in Nederland overleven. Daarom vinden spinnendeskundigen dat er een meldpunt voor tropische spinnen moet komen. Nu weet niemand hoeveel er van dit soort spinnen in Nederland zijn.

Het tv-fragment uit het Jeugdjournaal van woensdag 31 maart is hier en de bijbehorende "Uitgezocht" op YouTube te bekijken.


Zandbijen en hun zandbijwaaiertjes
Het zijn in de ogen van veel insectenkenners de meest bijzondere insecten: de waaiervleugeligen. Als parasiet van enkele millimeters leven ze onder andere in zandbijen. Vrouwtjeswaaiers verlaten de gastheer nooit. Maar de mannetjeswaaiers zijn wel vrij rondvliegend aan te treffen. En dat gebeurt meestal in maart. Dan trekken insectenliefhebbers John Smit (EIS) en Violet Middelman er op uit op zoek naar deze piepkleine diertjes. Je kunt ze hier bewonderen bij Vroege Vogels televisie.

Het radio-fragment uit de uitzending van Vroege Vogels van zondag 4 april is hier (vanaf 07:19) te beluisteren.


Wesp met parasiet leeft langer, maar wordt wel lui
Een parasitaire infectie klinkt niet direct als iets wat je leven kan verlengen - eerder integendeel. Toch is dat precies wat er gebeurt bij veldwespen die worden geïnfecteerd door zogeheten 'veldwespwaaiertjes'. Dat schrijven Italiaanse biologen in Scientific Reports. Werksters van de Franse veldwesp (Polistes dominula), die normaal gesproken enkele weken leven, kunnen met een vrouwelijk waaiertje in hun lijf wel een jaar oud worden, net zo lang als een wespenkoningin.

Het artikel uit het NRC van dinsdag 6 april is hier te lezen.

top

Ongewervelden op Nature Today

Wageningen University wil dode steekmuggen voor onderzoek
Midden in de winter kunnen steekmuggen overlast veroorzaken. Om inzicht te krijgen in welke soorten muggen dit zijn, waar ze actief zijn, wat hun bijtgedrag is en of ze ziekteverwekkers bij zich kunnen dragen, roepen onderzoekers van Wageningen University het publiek op dode steekmuggen op te sturen. Dit kan van 16 februari tot 16 maart na registratie via Muggenradar.nl.

Lees hier het bericht.

Wordt de marmerkreeft de volgende succesvolle invasieve rivierkreeft?
Onderzoekers van Naturalis en de UvA brachten de eigenschappen van de verschillende soorten rivierkreeften die in Nederland voorkomen in kaart. Op grond van hun analyse verwachten ze dat de marmerkreeft Procambarus virginalis een succesvolle invasieve soort kan gaan worden.

Lees hier het bericht.

Bevriezen hommels niet in de winter?
Voor de meesten van ons was het vorige week dolle pret met de koude winterse temperaturen. Voor hommels kunnen deze temperaturen echter minder aangenaam zijn. Gelukkig hebben ze hiervoor een slim trucje ontwikkeld.

Lees hier het bericht.

Aantal ingestuurde steekmuggen overweldigend; oproep stilgezet
Aan de oproep om muggen op te sturen naar Wageningen University is massaal gehoor gegeven. Met ruim zesduizend ingestuurde enveloppen is het aantal dusdanig hoog, dat we de mogelijkheid om muggen in te sturen stopzetten. De reeds ingestuurde steekmuggen zijn enorm waardevol voor het onderzoek. Meldingen van mate van muggenoverlast kunnen nog wel doorgegeven worden op Muggenradar.nl.

Lees hier het bericht.

Strikt beschermde vermiljoenkever breidt zich verder uit
Na zijn ontdekking in 2012 is de vermiljoenkever jaarlijks op nieuwe plekken gevonden. Met name in Limburg en Oost- en Midden-Brabant is de kever wijd verspreid. Verwacht mag worden dat ten noorden en westen van de huidige vindplaatsen de kever ook zal opduiken.

Lees hier het bericht.

Opvallend veel waterdiertjes gezocht in 2020; poelslak meest gevonden
In 2020 hebben opvallend veel mensen meegedaan aan het beoordelen van de waterkwaliteit via Waterdiertjes.nl. Dit ondanks, of misschien wel dankzij, corona. In totaal deden 623 waarnemers meer dan 890 waarnemingen; ongeveer twee keer zoveel als in voorgaande jaren. In veertig procent van de wateren was de kwaliteit goed tot uitstekend. Stromende wateren en tuinvijvers scoren hoger dan gemiddeld.

Lees hier het bericht.

Voor het eerst sluipwesplarven in eitjes van eikenprocessierupsen in Nederland gevonden
Tijdens de jaarlijkse check van de conditie van eikenprocessierupsen in hun ei hebben we voor het eerst geparasiteerde eitjes aangetroffen. In deze eitjes groeit geen processierups maar een sluipwesp. De soort is nog niet bekend, maar de parasiet behoort tot de bronswespen, een superfamilie van de vliesvleugeligen. De eerste uitkomst van de niet geparasiteerde eitjes verwachten we rond 10 april.

Lees hier het bericht.

Eerste Europese hommelsymposium een succes
Op 20 en 27 februari vond het eerste online Europese symposium over hommels plaats: European Bumblebee Conference. Tijdens de twee digitale bijeenkomsten vertelden hommeldeskundigen uit diverse landen over uiteenlopende onderzoeken rond de ecologie en bescherming van hommels. EIS Kenniscentrum Insecten organiseerde het congres in samenwerking met Naturalis.

Lees hier het bericht.

Brandharen van processierupsen in beeld
Processierupsen hebben een wapen om zich te verdedigen: heel veel brandharen. Het zijn niet de langere witte haren die als eerste opvallen. De brandharen zijn microscopisch klein en zitten in grote aantallen bij elkaar in zogenaamde spiegels op de rug. In dit bericht brengen we de brandharen zeer gedetailleerd in beeld en laten we zien hoe brandharen vrijkomen als rupsen zich bedreigd voelen.

Lees hier het bericht.

Nieuwe families voor oude libellen
Een grootschalig, internationaal onderzoek heeft ertoe geleid dat we momenteel een beter beeld hebben van de herkomst van de zesduizend soorten libellen en juffers op aarde, en hun relatie tot elkaar. Wetenschappers van onder andere Naturalis ontdekten vijf groepen libellen en juffers die zo afwijkend en uniek zijn, dat ze in nieuwe families zijn geplaatst.

Lees hier het bericht.

Op zoek naar kadavers, poep, bloedende bomen en meer
Fladderend van bloem tot bloem. Zo kennen we veel vlinders: op zoek naar nectar. Maar soms leven vlinders ook van heel andere dingen en voeden ze zich met mineralen uit vochtige plekken en sap van bloedende bomen. Of ze komen naar de grond om te drinken van kadavers, uitwerpselen en soms zelfs bezwete mensen. Belangrijk dus om te zorgen dat dat aanwezig is.

Lees hier het bericht.

Libellenbijtmuggen parasiteren libellen
In 2008 werd de libellenbijtmug voor het eerst in Nederland aangetroffen. Dit was in het Nationaal park Weerribben-Wieden. De libellenbijtmug behoort tot de familie van de knutjes en de vrouwtjes zuigen vocht uit de vleugels van volwassen libellen. In de zomer van 2020 is een onderzoek gedaan naar het voorkomen van deze libellenparasieten in het Nationaal Park.

Lees hier het bericht.

PWN ontdekt in 2020 opvallend veel nieuwe soorten in het duin
2020 was een uitzonderlijk jaar. Dit zag natuurbeheerder PWN niet alleen terug in de bezoekersaantallen, maar ook in het aantal soortwaarnemingen in het Noordhollands Duinreservaat en in de Kennemerduinen. In 2020 zijn er maar liefst 589 nieuwe soorten geregistreerd. Ter vergelijking, in 2019 waren dit er 416. Vermoedelijk is er een verband tussen het aantal bezoekers en nieuw ontdekte soorten.

Lees hier het bericht.

Natuurlijke vijanden effectief tegen eikenprocessierups
De eikenprocessierups zorgde ook in 2020 weer voor overlast en ophef. In Gelderland loopt al enkele jaren een onderzoek naar het effect van bloemrijke bermen op natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups. De resultaten beginnen inmiddels voorzichtig uit te wijzen dat een groter bloemaanbod inderdaad helpt om de plaagdruk van de rupsen te verminderen.

Lees hier het bericht.

Het oliekeverseizoen staat weer voor de deur
Oliekevers zijn in ons land sterk achteruitgegaan. Het resterende verspreidingsgebied en de oorzaken van de afname zijn onvoldoende bekend. Na positieve reacties op onze oproep van vorig jaar willen we u opnieuw vragen om te zoeken naar deze forse kevers. Zo hopen we meer over ze te weten te komen.

Lees hier het bericht.

Beekherstel geeft kansen aan loopkevers
Loopkevers zijn goede indicatoren van de ecologische kwaliteit van de oeverzone van stromende wateren. Daarom is onderzoek gedaan naar de invloed van beekdalbreed herstel op loopkevers. In drie gebieden in Drenthe is onderzocht welke soorten aanwezig waren op plaatsen waar vernatting van het beekdal had plaatsgevonden. Hieruit bleek dat vernatting gunstig is voor loopkevers van vochtige biotopen.

Lees hier het bericht.

'Uitgestorven' schijfslak na 80 jaar weer in Nederland
Onlangs werd tijdens een excursie in het getijdengebied van de Oosterschelde een zeer spectaculaire vondst gedaan: voor het eerst in tachtig jaar werd weer een schijfslak (een Corambe-soort) waargenomen in Nederland. Het is nog niet bekend of de gevonden schijfslak dezelfde soort is als de schijfslak die tachtig jaar geleden voorkwam, of misschien zelfs een nieuwe soort.

Lees hier het bericht.

Van hamerhoofd tot Obama: nieuwe sleutels voor op naam brengen landplatwormen
In Nederland kennen we slechts twee inheemse landplatwormen. Het aantal gesignaleerde exotische soorten is echter veel groter! De kennis over deze exoten is helaas zeer gering. Om daar verandering in te brengen, zijn een zoekkaart en een digitale soortenzoeker gemaakt in de hoop dat er meer waarnemingen doorgegeven gaan worden.

Lees hier het bericht.

Bijen helpen in stad en dorp
'Bijen in stad en dorp'. Zo luidt de titel van een nieuwe uitgave over de bijenfauna van stedelijke gebieden, verzorgd door de Sectie Hymenoptera van de Nederlandse Entomologische Vereniging. Een schatkist van inspiratie voor iedereen die te maken heeft met stedelijk groen in de breedste zin, van gemeentelijke bermen en parken tot uw eigen achtertuin. Een PDF van dit boek is gratis te downloaden.

Lees hier het bericht.

Meer insecten op kruidenrijke grutto-weilanden in Súdwest Fryslân
Op kruidenrijke weilanden in Súdwest Fryslân komen vliegende insecten in grotere aantallen voor dan op monocultuur graslanden en maisakkers. Dit blijkt uit onderzoek met automatische insectencamera's in het voorjaar van 2020. De resultaten zijn van belang voor het ontwikkelen van herstelprogramma's voor de broedpopulatie van onze grutto's.

Lees hier het bericht.

Tuintips voor meer wilde bijen
Voldoet jouw tuin aan de eisen van de wilde bij? Zoemend door je tuin of op je balkon is de bij op zoek naar de drie V's: Voedsel, Veiligheid en een Verblijf. Helaas gaat het momenteel niet goed met de wilde bij en is jouw hulp hard nodig.

Lees hier het bericht.

Gaffelwaterjuffer breidt zich uit
Na een eerste waarneming in Nederland in 2003 heeft de gaffelwaterjuffer zich in 2007 in Zeeuws-Vlaanderen gevestigd. De laatste jaren wordt deze blauwe waterjuffer snel algemener in het zuiden van Nederland. Inmiddels is de gaffelwaterjuffer ook al gemeld uit Gelderland en Utrecht en de opmars lijkt door te gaan. Waar wordt deze soort komende zomer gezien?

Lees hier het bericht.

Aantal wilde bestuivers op heideterreinen neemt af in de aanwezigheid van bijenkasten
De dichtheid wilde bestuivers op heidevelden is verder van honingbijkasten waarneembaar hoger dan dichterbij. Aan de hand van het aantal honingbijkasten kan de reikwijdte van deze negatieve invloed voorspeld worden. Dat blijkt uit onderzoek van EIS Kenniscentrum Insecten op een drietal grote heideterreinen. Op basis van deze resultaten is een richtlijn geformuleerd.

Lees hier het bericht.

Stel je ideale 'Bed & Breakfast' voor bestuivers samen met deze webtools
Populaties van wilde bestuivende insecten staan onder druk. De laatste jaren zijn tal van initiatieven ontwikkeld om bestuivende insecten te helpen behouden en bevorderen. Veel terreineigenaren en instanties hebben interesse om hieraan bij te dragen, maar weten vaak niet hoe. Die eerste stap is nu eenvoudig gemaakt met de nieuwe webtools op Bloeibogen.nl en Hulpvoorbestuivers.nl.

Lees hier het bericht.

top

Nieuws van Bestuivers.nl

Hommelsymposium gemist? Kijk hier terug!
Op 20 en 27 februari vond het eerste online Europese symposium over hommels plaats: European Bumblebee Conference. Tijdens de twee digitale bijeenkomsten vertelden hommeldeskundigen uit diverse landen over uiteenlopende onderzoeken rond de ecologie en bescherming van hommels.

EIS Kenniscentrum Insecten organiseerde het congres in samenwerking met Naturalis. In totaal hebben ruim 800 mensen zich aangemeld om het symposium bij te wonen. In de chat konden de toehoorders vragen stellen aan de sprekers. De sprekers waren afkomstig uit België, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Italië en Nederland. Een paar van de onderwerpen die de revue passeerden waren: het voedselknelpunt voor hommels op bepaalde momenten van het jaar, de (lage) huidige waarde van weidevogelgebieden voor hommels, het nieuwe Nederlandse Meetnet Hommels en de diversiteit en bescherming van hommels in België.

Aan het einde van elke lezingenochtend waren er enkele korte presentaties van projectposters. De onderzoekers spraken vanuit landen van over de hele wereld, waaronder Zuid-Korea, de Verenigde Staten, Mexico en India. Dit succesvolle online congres laat zien dat ook in de huidige tijd enerverende evenementen plaats kunnen vinden, en dat die enthousiaste onderzoekers en geïnteresseerden vanuit de hele wereld kunnen aantrekken. Alle lezingen zijn opgenomen en beschikbaar via bestuivers.nl/hommelsymposium. Het symposium werd georganiseerd in het kader van project HommelHulp, dat financieel mogelijk gemaakt is door Prins Bernhard Cultuurfonds, Dioraphte en Zabawas.


Bijen en zweefvliegen op het Bio Science Park in Leiden
Het Bio Science Park in Leiden herbergt instituten als Naturalis Biodiversity Center en Universiteit Leiden, evenals vele biotechnologische bedrijven, waaronder bijvoorbeeld vaccinproducent Janssen.

Het openbaar groen in het gebied wordt beheerd door de Gemeente Leiden en deze streeft hierbij naar vergroting van de biodiversiteit. In dit kader heeft de Gemeente in 2020 een inventarisatie van de bijen- en zweefvliegenfauna laten uitvoeren, die geldt als nulmeting van een monitoring.

In 2020 werden in het gebied in totaal 39 soorten bijen en 27 soorten zweefvliegen aangetroffen. Geen spectaculaire soortenaantallen en er zaten geen echte bijzonderheden bij, maar het gebied heeft zeker potentie om waardevoller te worden voor deze bestuivende insecten. Bij verbeteringen in het beheer zal de soortenlijst binnen enkele jaren hopelijk groeien.

Het rapport over deze inventarisatie is hier gratis te downloaden.

Overigens heeft de Gemeente Leiden ook de aquatische macrofauna van het Bio Science Park laten onderzoeken. De resultaten daarvan zijn hier te vinden.

Overige berichten
Menno Reemer

top

Zoekkaart: Landplatwormen

In Nederland kennen we slechts twee inheemse landplatwormen (Platyhelminthes: Geoplanidae). Het aantal gesignaleerde exotische soorten is echter veel groter. De kennis over deze exoten is helaas nog zeer gering. Om daar verandering in te brengen, zijn een zoekkaart en een digitale soortenzoeker gemaakt in de hoop dat er meer waarnemingen doorgegeven gaan worden.

Als je geluk hebt kun je op relatief koele, vochtige en donkere plaatsen landplatwormen aantreffen. Overdag verstoppen ze zich onder planken, potten of stukken plastic. In de schemering jagen ze op kleine prooidieren, zoals regenwormen en slakken. Naast de twee inheemse soorten worden er steeds meer exotische platwormen in Nederland aangetroffen, vooral in kassen maar ook in tuinen. Met de zoekkaart en de digitale soortzoeker is het mogelijk om de twaalf landplatwormen die nu bekend zijn uit Nederland, op naam te brengen.

Vind je een landplatworm probeer dan goede foto's te maken van levende dieren en meld ze via Waarneming.nl of bij eis@naturalis.nl.

De zoekkaart is via deze pagina te downloaden of te bestellen. De digitale soortzoeker vind je hier.

top

Zoekkaart: Bewoners van bijenhotels

Het ophangen van een bijenhotel is een populaire, leuke en zeker ook leerzame manier om bijen te helpen: er gebeurt veel rond zo'n hotel.

Vanzelfsprekend nestelen niet alle soorten bijen in een hotel, veel soorten nestelen in de grond of in holten of spleten. Ook zijn het niet uitsluitend bijen die er gebruik van maken maar zijn er ook verschillende solitaire wespensoorten die kunnen nestelen in een bijenhotel en er zijn legio parasitaire bijen, wespen en zelfs mijten, vliegen en kevers die je er kunt aantreffen. Voor steken van deze dieren hoef je niet bang te zijn.

Deze zoekkaart geeft een beeld van de meer algemene bewoners van een bijenhotel. Je kunt hem via deze pagina downloaden of bestellen.

top

Bijen in stad en dorp

Recent is een themanummer van het bijen- en wespentijdschrift Hymenovaria over bijen in steden en dorpen verschenen. In maar liefst 160 pagina's komen zeer uiteenlopende onderwerpen aan bod, verdeeld over de categorieën Inleidingen, Tuinen, Steden, Onderwijs en educatie, Beheer en Literatuur. Voor de volledige inhoud zie hier onder.

De artikelen gaan o.a. in op de historie, soortenrijkdom en aangepast beheer voor bijen en onderzoek aan wilde bijen door liefhebbers en beroepsonderzoekers. Een echte schatkist van inspiratie voor iedereen die meer wil weten over bijen in stedelijke omgeving, en vooral voor wie daadwerkelijk aan de slag wil!

Het themanummer (16 Mb) is gratis te downloaden van de website van de sectie Hymenoptera van de Nederlandse Entomologische Vereniging of Bestuivers.nl.

Inhoud

2 Redactioneel - Theo M.J. Peeters, Jan Smit & Erik van der Spek
3 Voorwoord - Koos Biesmeijer
4-12 Historie bijenonderzoek in stedelijke gebieden - Theo Peeters & Jan Smit
13-18 Wilde bijen en bebouwing: meer verliezers dan winnaars? - Pieter Vanormelingen, Menno Reemer & Jens D'Haeseleer
19-23 Meer bijen en andere ongewervelden in de stad, wie zorgt ervoor? - Arjan van der Veen
24-25 Tuininventarisaties in stad en dorp - Theo Peeters
26-30 Mijn tuin leeft, de tuin-Bioblitz, wat levert het voor bijen op? - Anthonie Stip
31-33 Bijen in de tuin in Zandvoort gedurende de periode 2004-2020 - Pim Kuijken
34-38 Amstelglorie, een BIJzonder volkstuincomplex in Amsterdam - Jon Silber & Hans Nieuwenhuijsen
39-42 Het vóórkomen van wilde bijen in de plaats Beilen - Joop van de Nieuwegiessen
43-47 Hommels als 'huisdier' houden in je tuin. Een beknopte handleiding - Sjoert Fleurke
48-52 Bijenoase op gemeenteplein in Weert - Arno van Stipdonk & Frank Peeters
53-58 Wilde bijen in onze tuin in Duiven - Jan Smit
59-63 Van west naar oost en van stad naar dorp - Frank van der Meer
64-68 In gesprek met Arie Koster - Theo Peeters
69-74 Van gewone slobkousbij tot gedoornde slakkenhuisbij: tien jaar wilde bijenbeleid in Amsterdam - Florinda Nieuwenhuis
75-79 Van kastuinbouw naar bijenparadijs: recent aangelegde dijkjes in stedelijk gebied trekken bijzondere bijen - Menno Reemer
80-85 Bijen en bij-vriendelijk beheer in Utrecht - John Smit & Floris Brekelmans
86-88 Bijen in Breda - Aad van Diemen
89-95 Gouda en Gemert-Bakel, twee BovensteBeste Bermbeheerders - Regina Oors
96-100 Wilde bijen bevorderen in de stad samen met honingbijen. Kan dat? - Erik van der Spek
101-106 Succesvol ecologisch bermbeheer in Eindhoven - Regina Oors
107-111 Zwaluwbijen op de Maasvlakte - Linde Slikboer & Niels Godijn
112-115 De Bijenstichting, 10 jaar later - Theo Peeters
116-122 Bijenhotels met open armen? - Pieter van Breugel
123-130 Bijen in het onderwijs, ambassadeurs voor natuurvriendelijkheid? Een essay - Arjen M. Strijkstra
131-137 Stedelijk gebied brongebied voor wilde bijen, klopt dat wel? - Wankja Ferguson
138-143 Ecologisch bermbeheer met Kleurkeur: wat betekent het voor wilde bestuivers? - Anthonie Stip
144-149 Kleinschalig maaibeheer maakt grasland soortenrijker - Jaap Mekel
150-151 Boekbespreking: Plantenvademecum voor wilde bijen, vlinders & biodiversiteit in tuinen - Theo Peeters
152-155 Resultaten van onderzoek - Regina Oors, Erik van der Spek
156-157 Begrippenlijst

top

Forest insects in Europe. Diversity, functions and importance

Bosinsecten spelen zowel ecologisch als economisch een belangrijke rol. Ze bestuiven planten, breken dood plantaardig en dierlijk materiaal af, leveren voedsel aan gewervelde dieren, reguleren plaagorganismen en vormen complete landschappen.

Sommige soorten worden als ongedierte beschouwd terwijl andere juist bruikbare producten opleveren. Geïntroduceerde soorten kunnen invasief worden terwijl het voortbestaan van andere wordt bedreigd.

Het boek is niet geschreven met alleen professionele entomologen in gedachten maar ook voor natuurliefhebbers in het algemeen. De beschrijvingen van de verschillende rollen die insecten spelen in bosecosystemen zijn wetenschappelijk maar toch eenvoudig te begrijpen.

Het boek is rijk geïllustreerd met aantrekkelijke foto's en bevat 580 kleurenafbeeldingen van meer dan 300 verschillende soorten insecten en spinnen. De Duitse editie werd in 2019 door de Zwitserse Vereniging voor Entomologie bekroond met de Prix Moulines.

Wermelinger, B. 2021
Forest Insects in Europe. Diversity, Functions and Importance
Taylor & Francis Ltd, 368 pp.

top

Mosquitoes of the world

In deze tweedelige set bieden drie van 's werelds toonaangevende experts op het gebied van muggenziektes, -ecologie en -systematiek lezers unieke inzichten in de fascinerende wereld van muggen.

Er wordt gezegd dat Anopheles gambiae, als de belangrijkste overbrenger van malariaparasieten op mensen, het gevaarlijkste dier ter wereld is. Malaria heeft beslist meer mensen gedood dan alle oorlogen die ooit hebben plaatsgevonden. Zelfs nu, ondanks medicijnen en muggenbeheersing, eist malaria 405.000 levens per jaar. De overgrote meerderheid van de muggensoorten is overigens niet betrokken bij de overdracht van ziekteverwekkers op de mens, maar die soorten die dat wel zijn hebben een enorme impact op de wereldwijde gezondheid.

Deel 1 bevat een overzicht van de biologie en diversiteit van muggen. De hoofdstukken over biologie worden gevolgd door een goed geïllustreerde samenvatting van de kenmerken van alle 41 geslachten en van representatieve soorten. Deze behandeling van de morfologische diversiteit van muggen gaat vergezeld van een verklarende woordenlijst van alle gebruikte morfologische termen.

Deel 2 bevat een uitgebreide taxonomische catalogus van muggen met details over de huidige taxonomische en systematische status van alle 3698 geldige soorten en ondersoorten, 41 geslachten en 187 ondergeslachten; een lijst van alle taxa voor definitief gebruik van de nomenclatuur; volledige lijsten van soortsynoniemen, verspreiding, belangrijke taxonomische literatuur en nieuw gedefinieerde informele namen; en oorsprong van de wetenschappelijke namen.

Honderden tekeningen en close-upbeelden in hoge resolutie illustreren de tekst. Mosquitoes of the World is het meest complete naslagwerk over muggen dat ooit is gemaakt en vormt een ongeëvenaarde bron van informatie voor entomologen, volksgezondheidswerkers, epidemiologen en referentiebibliotheken.

Wilkerson, R.C., Y.-M. Linton & D. Strickman 2021
Mosquitoes of the world
Johns Hopkins University Press, 1328 pp.

top

Mijn glanzend zwarte schild maakt me adorabel

In februari verscheen het nieuwe boek 'Mijn glanzend zwarte schild maakt me adorabel - Gedichten over schildwantsen, graafwantsen, een kielwants en een pantserwants' van Kees Plaisier.

Bij wantsen denken we meestal aan bedwantsen, onaangename beestjes die we liever niet zien. Maar er is meer te beleven in de wantsenwereld. In deze gedichten komen de wantsen zelf aan het woord. Ze vertellen over hun eetgewoonten, hun voortplanting, hun broedzorg en of ze schadelijk dan wel nuttig zijn. Zo komt de lezer spelenderwijs veel over deze kleine insecten te weten.

De prachtige gedetailleerde foto's van Theodoor Heijerman maken de lezer nog nieuwsgieriger naar de wereld van de wantsen, die veel groter is dan hier beschreven kon worden.

Over de auteur
Kees Plaisier (Dordrecht 1938) is museumadviseur en erfgoedvrijwilliger. Hij heeft eerder meerdere thematische gedichten gepubliceerd.

Over de fotograaf
Theodoor Heijerman is entomoloog en is al tientallen jaren actief als fotograaf van insecten en andere ongewervelden. Zijn grote passie gaat uit naar kevers, met name snuitkevers.

Plaisier, K. 2021
Mijn glanzend zwarte schild maakt me adorabel - Gedichten over schildwantsen, graafwantsen, een kielwants en een pantserwants
Uitgeverij Boekscout, 48 pp.

top

Kijk op exoten 34

In het 34e nummer van Kijk op Exoten onder meer artikelen over de brakwaterkorfschelp (Potamocorbula amurensis), invasieve mieren en het tijgerblauwtje (Lampides boeticus).

Op de laatste pagina van de nieuwsbrief zie je hoe je je ook aan kunt melden.

Kijk op Exoten 34 is hier te downloaden.

top

Bumblebees of Europe and neighbouring regions

Deze gids zal het derde deel worden in de serie "Hymenoptera of Europe" en verschijnt naar verwachting in september 2021 in zowel Frans als Engels.

Na een korte inleiding tot deze orde van insecten, biedt het boek vervolgens een schat aan informatie over de hommels van Europa, Noord-Afrika, de Kaukasus en het Midden-Oosten.

Het boek bevat een sleutel waarmee de 14 ondergroepen van hommels die in deze regio aanwezig zijn kunnen worden geïdentificeerd en de eerste identificatiesleutel voor alle 79 soorten hommels die in Europa en aangrenzende landen worden aangetroffen.

Tevens worden per soort de verspreiding, ecologie, gedrag en bedreigingen beschreven. Voor alle soorten van de West Palearctische regio zijn originele foto's opgenomen. Enkele uiterst zeldzame hommels worden voor het eerst afgebeeld.

Om te helpen bij het op naam brengen van de meer dan 240 vormen en ondersoorten is het boek rijk geïllustreerd. Geschikt voor zowel specialisten als niet-specialisten.

Rasmont, P., G. Ghisbain & M. Terzo 2021
Bumblebees of Europe and neighbouring regions / Bourdons d'Europe et des contrées voisins
Hymenoptera of Europe 3 / Hyménoptères d'Europe, N.A.P. Editions, Paris

top

Richtlijn plaatsing honingbijkasten op heideterreinen van defensie

De dichtheid wilde bestuivers op heidevelden is verder van honingbijkasten waarneembaar hoger dan dichterbij. Aan de hand van het aantal honingbijkasten kan de reikwijdte van deze negatieve invloed voorspeld worden. Dat blijkt uit onderzoek van EIS Kenniscentrum Insecten op een drietal grote heideterreinen. Op basis van deze resultaten is een richtlijn geformuleerd voor het plaatsen van honingbijkasten.

De richtlijn gaat uit van een aantal aspecten:
  • Traditie van het plaatsen van honingbijkasten op het terrein;
  • De grootte van het terrein;
  • De oppervlakte bloeiende heide;
  • Het aantal locaties met honingbijkasten;
  • Het maximale aandeel van het terrein waarop concurrentiedruk op de wilde bestuivers wordt geaccepteerd.
Voor natuurterreinen zou het aandeel van de oppervlakte waarop concurrentiedruk wordt geaccepteerd naar ons oordeel en uitgaande van het voorzorgsbeginsel maximaal 25 procent mogen zijn.

Op deze pagina is een formulier te vinden waarin de bovenstaande waarden ingevuld kunnen worden. Hierbij wordt het maximale aantal te plaatsen honingbijkasten volgens deze richtlijn gegeven. Let wel, hoe meer locaties met honingbijkasten, des te hoger de druk op het heideveld en daarom des te lager het aanbevolen aantal kasten in totaal.

Het rapport over dit onderzoek, inclusief de richtlijn en een beslisboom voor de plaatsing van honingbijkasten is hier te downloaden.

Smit, J.T., Th. Zeegers & L. Slikboer 2021
Richtlijn plaatsing honingbijkasten op heideterreinen van defensie
EIS2021-05, EIS Kenniscentrum Insecten, Leiden

top

Veldgids Lieveheersbeestjes voor Nederland en Vlaanderen

Deze week is een prachtig nieuw boek over lieveheersbeestjes verschenen. Het is een vertaling van een Engelse uitgave met fraaie tekeningen van Richard Lewington.

Het boek is niet alleen vertaald door Gerrian Tacoma, maar ook volledig bewerkt voor Nederland en Vlaanderen.

De verwachting is dat deze fraaie uitgave de studie van de lieveheersbeestjes in de Lage Landen zeker verder zal stimuleren.

Prijs: 25 euro. Bestelling via boekenwereld.com/helen-roy-veldgids-lieveheersbeestjes-voor-nederland-en-vlaanderen

Roy, H. & P. Brown 2021
Illustraties: R. Lewington
Nederlandse bewerking: G. Tacoma-Krist
Veldgids Lieveheersbeestjes voor Nederland en Vlaanderen
EIS Kenniscentrum Insecten & Naturalis, Leiden

top

Op sluipwespen parasiterende sluipwesp ontdekt

Op 20 augustus 2020 ving Rudy Soethof een minuscule sluipwesp in natuurreservaat de Rijnstrangen bij Zevenaar (Gelderland). Het bleek te gaan om Alloxysta brevis.

Ondanks de wereldwijde verspreiding was deze soort nog niet bekend uit Nederland.

Soorten van het genus Alloxysta zijn hyperparasitoïden die parasiteren op sluipwespen die zelf op bladluizen parasiteren.

Bron:
Ferrer-Suay, M. & R. Soethof 2021
First record of Alloxysta brevis (Thomson, 1862) (Hymenoptera: Figitidae: Charipinae) from The Netherlands
Zoolentia 1: 10-16

Foto: Rudy Soethof.

top

Europese bidsprinkhaan koloniseert Nederland

In het afgelopen decennium werden er tien exemplaren van de Europese bidsprinkhaan Mantis religiosa in Nederland waargenomen. Hoewel verslepingen door de mens niet zijn uit te sluiten is het opvallend dat vijf van deze exemplaren in de zeer warme maand augustus van 2020 zijn gezien. Twee daarvan waren duidelijk verschillende individuen die op twee opeenvolgende dagen op precies dezelfde plek in Schin op Geul werden aangetroffen.

In Vlaanderen bevindt zich al een populatie die noordelijker ligt dan Zuid-Limburg. Het heeft er dus alle schijn van dat de Europese bidsprinkhaan zich in Nederland aan het vestigen is. Daarmee is Nederland ook een nieuwe insectenorde rijker: Mantodea.

Bron:
Noordijk, J. & R. Swart 2021
De Europese bidsprinkhaan Mantis religiosa (Mantodea: Mantidae), een zich vestigende soort in Nederland
Entomologische Berichten 81 (2): 42-45

Foto: Theo en Dineke Groen

top

Dwergcicade op groene daken

Bij een inventarisatie van de insectenfauna van daktuinen in West- en Zuid-Nederland in 2018-2019 werden 19 cicadensoorten gevangen. Een daarvan, Circulifer haematoceps, bleek een nieuwe soort voor Nederland te zijn en werd in drie verschillende steden aangetroffen.

Deze dwergcicade komt voor in het hele mediterrane gebied en Oost-Europa. De soort heeft mogelijk Sedum-soorten als waardplant, planten die veel worden gebruikt voor de beplanting van groene daken.

De ontdekking van deze soort laat zien dat groene daken een nieuw habitat in Nederland vormen en in de toekomst zouden hier meer nieuwe soorten kunnen worden ontdekt.

Bron:
Bieman, C.F.M. den, M. Tanis, E.F. Drukker & S. de Waart 2021
The leafhopper fauna of green roofs including the Mediterranean leafhopper Circulifer haematoceps new for the Netherlands (Auchenorrhyncha: Cicadellidae)
Entomologische Berichten 81 (2): 46-51

Foto: Gernot Kunz

top

Bladvlo op wijnruit

De bladvlo Agonoscena succincta werd in 2019 gevangen met een kleurval op een dak in Almere. Een verrassende vondst aangezien de dichtstbijzijnde bekende populaties zich in Oostenrijk bevinden.

Daarna werd op verschillende locaties op de waardplant wijnruit Ruta graveolens naar de soort gezocht. Dit resulteerde in twee nieuwe vindplaatsen in Noord-Brabant.

Hoe de soort Nederland heeft bereikt is onduidelijk, maar mogelijk is dit door introductie met de waardplant gebeurd.

Bron:
Bieman, C.F.M. den & P.H. Hoekstra 2021
The psyllid Agonoscena succincta new to the Netherlands (Hemiptera, Aphalaridae)
Entomologische Berichten 81 (2): 52-54

Foto: Gabrijel Seljak

top

Zeven bloemvliegen in één klap

Maar liefst zeven soorten bloemvliegen (Anthomyiidae) worden in vaktijdschrift Entomologische Berichten voor het eerst voor Nederland gemeld. Het gaat om Anthomyia confusanea, Emmesomyia grisea, Eutrichota socculata, Heterostylodes nominabilis, H. pilifera, Pegomya haemorrhoum en P. interruptella.

Hoewel de naam bloemvliegen een bijzondere relatie met bloemen suggereert bezoeken de meeste soorten bloemen alleen om nectar te drinken. Een klein percentage maakt echter wel gebruik van bloemen om hun eitjes op af te zetten. Zo ook de nieuwe soorten H. nominabilis en H. pilifera waarvan de larven leven in de bloemhoofdjes van muizenoor Pilosella officinarum.

Bron:
Erkelens, J.A. van, J. Wind & J.D.M. Belgers 2021
Zeven nieuwe bloemvliegen (Diptera: Anthomyiidae) voor Nederland
Entomologische Berichten 81 (2): 55-69

Foto Pegomya interruptella: Joke van Erkelens

top

Stofluis op haardhout

In 2020 werd de stofluis Peripsocus milleri aangetroffen op haardhout in Bergen (NH). De soort was nog niet gemeld voor Nederland. Er stonden echter al sinds 2008 foto's van deze stofluis op Waarneming.nl.

Het blijkt nu dat de soort, die met name op boomstammen en dood hout leeft, wijdverbreid is in Nederland met 22 vindplaatsen in zeven provincies. Het gaat hier om de noordelijkste vindplaatsen in Europa en de soort is al sinds 1983 uit België bekend zodat een rol het opwarmende klimaat bij de vestiging in Nederland voor de hand ligt.

Peripsocus milleri is buiten Europa ook bekend uit Noord- en Zuid-Amerika, Hawaii, Australië en Nieuw-Zeeland. Het is echter onbekend of het om een van nature kosmopolitische of door de mens versleepte soort gaat.

Bron:
Noordijk, J. & A. Kruithof 2021
Een nieuwe en al wijdverspreide stofluis in Nederland: Peripsocus milleri (Psocodea: Peripsocidae)
Entomologische Berichten 81 (2): 70-72

Foto: Arp Kruithof

top

Bladluis op wolfsmelk ontdekt

De bladluis Macrosiphum euphorbiellum is in 2020 voor het eerst in Nederland waargenomen. De soort komt in verschillende Europese landen voor, waaronder Engeland en Duitsland en is daarnaast in Turkije en de V.S. aangetroffen

Met 3 mm is het een tamelijk grote bladluis. Het lijkt er op dat amandelwolfsmelk Euphorbia amygdaloides en heksenmelk Euphorbia esula de enige waardplanten zijn en er is geen waardwisseling met andere planten.

Macrosiphum euphorbiellum komt voor in een scala van kleurvormen variërend van geelgroen tot rood en deze kleurvormen kunnen zowel samen op één plant als apart voorkomen.

Bron:
Piron, P.G.M. 2021
Macrosiphum euphorbiellum present in the Netherlands (Hemiptera: Sternorrhyncha: Aphididae)
Entomologische Berichten 81 (2): 73-74

Foto: Paul Piron

top

Agenda t/m juli 2021

Onderstaand activiteitenoverzicht is onder voorbehoud. Het zijn onzekere tijden en het is niet altijd duidelijk welke excursies door (kunnen) gaan. Houd daarom de berichtgeving over de excursies bij de organiserende organisaties in de gaten. En neem in geval van twijfel contact op.

17-18 april Nationale bijentelling deze nieuwsbrief
24 april Voorjaarsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
8 mei Voorjaarsexcursie Sektie Everts
14 mei Excursie haften, steenvliegen en kokerjuffers langs de Selzerbeek Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
14 mei Wantsenexcursie Beegderheide Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
15 mei Verenigingsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
28 mei Wantsenexcursie Eijsder Beemden Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
29 mei Alternatieve Studiedag Mierenwerkgroep
29 mei Libellenexcursie De Liereman (Antwerpen) Libellenvereniging Vlaanderen
5 juni Libellenexcursie Diepenbeek/De Maten (Limburg) Libellenvereniging Vlaanderen
11 juni 6de Aculea weekend - Limburgse natte heiden Wilde bijen- en wespenwerkgroep Aculea
12 juni Soortendag Marker Wadden deze nieuwsbrief
13 juni Libellenexcursie Mol (Antwerpen) Libellenvereniging Vlaanderen
18-20 juni Inventarisatieweekend Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
zie ook deze nieuwsbrief
19 juni Extra excursie Sektie Everts
26 juni Verenigingsdag Nederlandse Malacologische Vereniging
2 juli Wantsenexcursie Groeve Blom Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
3 juli Excursie Mierenwerkgroep
10 juli Libellenexcursie Kalkense Meersen (Oost-Vlaanderen) Libellenvereniging Vlaanderen
16 juli Wantsenexcursie voormalige stortplaats Waubach Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
19 juli Ongewervelden midweek Laforêt Wilde bijen- en wespenwerkgroep Aculea
30 juli Wantsenexcursie Nieuw-Bergen & Bergse heide Natuurhistorisch Genootschap in Limburg

top

Van de redactie

Dit is het achtenvijftigste nummer van Tentakel, de digitale nieuwsbrief over ongewervelde dieren. Deze nieuwsbrief verschijnt onregelmatig naast de reguliere papieren EIS-nieuwsbrief.

In de nieuwsbrief is plaats voor allerlei korte berichten die het onderzoek aan ongewervelden in Nederland aangaan: berichten van het EIS-bureau, oproepen, bijzondere en fenologische waarnemingen, aankondiging van rapporten en boeken en een activiteitenagenda. Ook al uw bijdragen zijn welkom. U kunt deze sturen naar eis@naturalis.nl.

De nieuwsbrief is opgezet als Internetpagina (in HTML) en kan in de meest gangbare e-mailprogramma's worden gelezen. Met de berichtopmaak/e-mailindeling ingesteld op (originele) HTML ziet u behalve tekst ook plaatjes en kunt u via de blauwe links eenvoudig alleen dat nieuws er uit pikken dat u interesseert. Mocht u problemen hebben met het instellen van het HTML-formaat in uw e-mailprogramma schroom dan niet en neem gerust contact op. Of probeer het hier met uw webbrowser. Hier zijn ook alle reeds verschenen nummers beschikbaar.

Mocht u geen belangstelling (meer) hebben voor deze nieuwsbrief: een retour-mailtje naar dit adres is voldoende om uw e-mailadres te verwijderen van deze mailinglist. Aanmelden op dit adres is vanzelfsprekend ook mogelijk.

U kunt onze nieuwtjes volgen door u aan te melden via onze pagina op Facebook.

Ed Colijn

top

index

De reeds verschenen nummers van Tentakel.

Tentakel 58 - 13 april 2021
Tentakel 57 - 17 februari 2021
Tentakel 56 - 5 januari 2021
Tentakel 55 - 20 oktober 2020
Tentakel 54 - 25 augustus 2020
Tentakel 53 - 7 juli 2020
Tentakel 52 - 1 mei 2020
Tentakel 51 - 25 februari 2020
Tentakel 50 - 1 januari 2020
Tentakel 49 - 22 oktober 2019
Tentakel 48 - 27 augustus 2019
Tentakel 47 - 10 juli 2019
Tentakel 46 - 9 mei 2019
Tentakel 45 - 13 maart 2019
Tentakel 44 - 1 januari 2019
Tentakel 43 - 24 oktober 2018
Tentakel 42 - 22 augustus 2018
Tentakel 41 - 26 juni 2018
Tentakel 40 - 1 mei 2018
Tentakel 39 - 22 februari 2018
Tentakel 38 - 1 januari 2018
Tentakel 37 - 13 november 2017
Tentakel 36 - 5 september 2017
Tentakel 35 - 12 juli 2017
Tentakel 34 - 15 mei 2017
Tentakel 33 - 16 maart 2017
Tentakel 32 - 25 januari 2017
Tentakel 31 - 25 oktober 2016
Tentakel 30 - 21 juli 2016
Tentakel 29 - 25 mei 2016
Tentakel 28 - 24 maart 2016
Tentakel 27 - 18 januari 2016
Tentakel 26 - 16 december 2015
Tentakel 25 - 25 september 2015
Tentakel 24 - 6 augustus 2015
Tentakel 23 - 4 juni 2015
Tentakel 22 - 22 april 2015
Tentakel 21 - 26 februari 2015
Tentakel 20 -17 december 2014
Tentakel 19 -12 juni 2014
Tentakel 18 -20 maart 2014
Tentakel 17 -19 december 2013
Tentakel 16 - 2 november 2013
Tentakel 15 - 25 juli 2013
Tentakel 14 - 2 mei 2013
Tentakel 13 - 14 januari 2013
Tentakel 12 - 14 december 2012
Tentakel 11 - 19 juli 2012
Tentakel 10 - 8 mei 2012
Tentakel 9 - 8 maart 2012
Tentakel 8 - 1 december 2011
Tentakel 7 - 28 juli 2011
Tentakel 6 - 6 april 2011
Tentakel 5 - 23 december 2010
Tentakel 4 - 15 november 2010
Tentakel 3 - 15 september 2010
Tentakel 2 - 10 augustus 2010
Tentakel 1 - juli 2010